Verhaal van de jonge orgelmaker Henk Heideveld
Het nieuwe Reil orgel in 2e mond werd na de zomervakantie van 1976 geplaatst.
In de werkplaats in Heerde werden drie gelijksoortige orgels tegelijk gemaakt: 2e Exloërmond, Lochem en Heerenveen. Uiteraard in andere kas of bezetting maar de techniek was identiek.
De orgelkas van 2e Mond is horizontaal deelbaar in een onderkas en een bovenkas. De techniek in de onderkas met klaviatuur, regeerwerk en balgen kon mooi in elkaar blijven zitten. In de werkplaats heeft dit orgel speelklaar opgesteld gestaan.
De onderkas van het instrument kon in zijn geheel op een aanhanger. Dus wachten op een droge en schone dag. Want je wist het nooit met het weer. Halverwege augustus was het dan zover, het was droog en mooi weer, voorspelling door Jan Pelleboer was het meest betrouwbaar en tot de avond zou het droog zijn.
Dat moest ook wel want het was een open aanhanger en de weg was ondertussen voorzien van een mooi laagje veen en stof door de aardappeloogst in vooral dat deel van de provincie Drenthe. Ook moesten nog wat andere zaken in de aanhanger worden vervoerd, omdat onze bedrijfsauto een Morris mini was, die weliswaar goedkoop was, maar waar ook alleen een gereedschapskoffer in kon.

Regen was dan ook niet welkom. Albert Reil hanteerde het stuur van de dikke Mercedes. De windmotor in de kofferbak met achterklep deels omhoog omdat hij net niet in de kofferbak paste. Volgens Albert reil was dat wel goed, omdat er dan ook geen risico was dat de windmotor bij een bocht zou omvallen. Op naar 2e Mond: Wij (collega’s) in de mini en Reil met de Mercedes.
Het weer zat mee, geen centje pijn. Hartelijk ontvangst door dominee (toen al een dame) met koffie en wat lekkers want we hadden inclusief het laden en de rit er al een halve dag erop zitten.

Zo mannen: hoor ik Albert Reil nog zeggen, dan gaan we nu het orgel even van de aanhanger halen en dan kan de volgauto weer terug en jullie aan het werk, de baas zijn geld is niet van tin.

Nou dat ging mooi, hijgen steunen kreunen en toen stond het orgel in de hal.
En nu? De kerkzaal in. Albert reil had gemeten en de onderkas kan precies door de deur van de kerkzaal.
Ai….de kas gaat net maar er steken nog manualen uit en registertrekkers. Die laatsten waren eenvoudig te verwijderen. Maar de manualen helaas niet.
En nu? Diepe stilte!
Manualen demonteren met alles wat erbij komt was twee dagen werk en dan een week om alles weer opnieuw te monteren.
Wie heeft een ander idee? Gouden tip?
Ik werkte er nog niet zolang als jong ventje van 20 jaar, dan mag je nog niks zeggen.
Dus fluister ik tegen mijn leermeester: ‘beetje dom misschien maar als we het kozijn stuk zagen ter hoogte van de manualen, stenen eruit slijpen in de vorm van de manualen, dan kunnen we het orgel naar binnen schuiven en weer dicht maken….ja maar….. ik kom uit de bouw, ik heb gereedschap om metselwerk te voegen’.
Een boer uit de omgeving heeft vast wel een slijptol met steenschijf.
Het orgel en alles in de hal afgeplakt met plastic tegen het stof. De volgende dag hadden we in een uur tijd de klus geklaard. De dag daarop het gat in de muur weer dicht gemetseld en het kozijn aangeheeld inclusief wat schilderwerk.
Van het breekwerk was niets meer te zien, maar als je goed kijkt is er in het kozijn nog wel een naadje overgebleven.
Albert Reil kon jaren later nog altijd dit verhaal vertellen als we weer eens ergens een orgel plaatsten.
In het vervolg werd ook de klaviatuur meegenomen bij het opmeten van deuropening in een kerk.