Orgelbouwers in Drenthe

Noten:

1. Boek: Édouard G.J. Gregoir, Historique de la facture et des facteurs d'orgue, Imprimerie l. Deal Montagne, 1865

Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman (1834-1871) werd vernoemd naar zijn grootvader Nicolaus Anthonie, maar zijn oeuvre aan instrumenten haalt het in kwaliteit en kwantiteit niet bij dat van zijn grootvader. Daar had hij het talent en de capaciteit minder voor en daar is hij ook te vroeg voor gestorven. N.A.G. Lohman, geboren als zoon van orgelmaker Hinderk Berents Lohman en Benjamina Johanna Maria Kaecks, zal de eerste beginselen van het orgelmaken van zijn vader hebben meegekregen, al werkte hij rond 1850 als winkelbediende in Amsterdam. Toen zijn vader in 1854 overleed, nam hij, samen met zijn moeder en meesterknecht Johannes Schaaffelt, de orgelmakerij in Leiden over. Na het overlijden van zijn oom Gerhard Willem Lohman in 1856 te Groningen nam hij ook diens orgelmakerij over. In 1858 ging de weduwe van H.B Lohman met haar zoon en Schaaffelt een vennootschap aan, voor vijf jaar. In 1863 zal N.A.G. Lohman zich hebben teruggetrokken uit de vennootschap te Leiden, want hij verhuisde naar Assen. In datzelfde jaar 1863 was H.E. Freytag gestopt met zijn orgelmakerij en kon Lohman het een en ander van hem overnemen. Hij was toen nog vrijgezel, maar op 16 december trad hij in het huwelijk met Wilhelmina Frederika Mooy, weduwe van Gerrit Heembeek, onderdirecteur van het Derde Gesticht te Veenhuizen. In Assen kwam Lohmans bedrijf in een oude stal die vroeger bij een logement hoorde. Binnen drie maanden kon hij reeds aan het werk met twee opdrachten: reparatie aan de orgels van de Hervormde Kerk van Veenhuizen en de parochiekerk van Oude Pekela. In 1865 werd de werkplaats overgebracht naar een schuur achter een door het echtpaar — met in januari 1865 geboren dochter —          betrokken woning aan de Groningerstraat. Op 22 juni 1866 overleed Lohmans echtgenote. In november 1866     ging de werkplaats naar een nieuw gebouwd onderkomen in de Kloekhorstlaan. In december kwam bij Lohman inwonen de weduwnaar Jan Abram Delfos, samen met zijn ongetrouwde dochter Jacoba Rika, die de huishoudster werd. Op 31 mei 1867 trouwde Lohman met haar en zeer kort erna werd zoon Hendrik Berents geboren.

Het viel Lohman niet mee het hoofd boven water te houden met de concurrenten Van Oeckelen en de diverse Groninger pianohandelaren. Op 28 september 1867 werd de “Orgelfabrikant, koopman in muziekinstrumenten en handelaar in garen en band” failliet verklaard. Alleen de orgelmakerij werd voortgezet met een compagnon. Waarschijnlijk was dat de stadsomroeper Pieter van Dokkum. In januari 1870 verhuisde Lohman naar Zutphen, waar hij ging inwonen bij ene H.J. Lenderink aan de Hospitaalstraat. Aan de Rozengracht 200 werd toen de orgelmakerij gevestigd. Op 19 oktober 1871 overleed Lohman, 37 jaar oud, na een korte, hevige ziekte. De werkplaats werd voortgezet door de weduwe en Johannes Schaaffelt die ook in Leiden N.A.G. Lohmans moeder had bijgestaan met het bedrijf. Andere werknemers van Lohman in Assen waren: Gerhardus Lohman (broer van N.A.G.), Gijsbertus Weber (schrijnwerkersknecht), Hermannus Heronimus Kroon (orgelmakersknecht) en Johannes Hardorff (idem). De bedrijfsnaam werd “Schaaffelt en Lohman’’ en bleef zo tot 1883 toen Pieter Cornelis Bik het bedrijf overnam en zijn naam er bijvoegde. In 1926 zette Biks zoon de orgelmakerij voort onder dezelfde naam: “P.C. Bik voorheen Schaaffelt en Lohman”. De laatste van de drie generaties orgelmakers Bik zette het bedrijf van de vorige generatie voort en deed zijn eenmansbedrijf in 2001 over aan orgelmaker Elbertse. Bik overleed in 2006.

Zoals vermeld heeft Lohman weinig nieuwbouwinstrumenten gemaakt en daarvan is ook nog eens weinig bewaard gebleven, zoals de orgels te Assen (Rijksnormaalschool, 1866) en Bedum (Maranathakerk, 1867). Naast het instrument dat thans te Termunten staat, kan nog worden genoemd Rottum, voormalige Hervormde Kerk, waar een sterk gewijzigd huisorgel (1862) staat, en Wijnbergen, R.-k. St.- Martinus (1872), een orgel dat na de dood van Lohman werd voltooid door de bij Lohmans weduwe inwonende knecht Julius Heinrich Derdack. Op 25 november 1872 vertrok de weduwe met twee jongere kinderen naar Leiden waar zij tafelhoudster werd.

Met dank aan Jaap Brouwer, Peter van Dijk, Martin Hiemink, Bene Perdok en Steyn Prins.

BRONNEN EN LITERATUUR

Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer, Het Groninger Orgelbezit van Adorp tot Zijldijk, deel VI, 2009.

Peter van Dijk, Eindverslag restauratie en plaatsing N.A.G. Lohman-orgel in de Protestantse Kerk van Termunten, Utrecht, maart 2010.

Willem de Ruiter, ‘Het einde van de orgelmakers Lohman’, De Mixtuur, maart 1982.

Jans Timmer, ‘Een orgelmakerij te Assen’, Asser Historisch Tijdschrift, september 2004.   

Dirk Molenaar: Termunten heeft weer een orgel De Orgelvriend 2010/12

 Assen, omstreeks 1900. Toen N.A.G. Lohman zich in 1863 in Assen vestigde, kwam zijn orgelmakerswerkplaats achter de zaak van goudsmid Hemmes op de hoek van de Marktstraat, het pand links van de wagen met de witte huif.

 Advertentie uit de Provinciale Drentsche en Asser Courant van 14 maart 1863, toen Lohman zich als orgelmaker aanprees in zijn nieuwe woonplaats.

Gregoir Édouard G. J. Historique de la facture et des facteur d'orgue 1865