Eext, Hervormde kerk

Informatie over de kerk


Ansichtkaarten


Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 18 juli 2022
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Prestant 8',  Octaaf 4', Octaaf 2'
 - Joh. van Leeuwen: Preaeludium uit Orgelalbum Mosmans deel I Registratie: Holpijp 8'

1910: In 1910 werd de gemeente verblijd met de schenking van een orgel door het echtpaar H. Meijering en H. G. Meijering-Homan ter gelegenheid van hun 50-jarige echtvereniging op 5 september 1910. (02)
In de notulen van de kerkenraad en de kervoogdij is niets terug te vinden van de schenking van het orgel. (09) (10)
Door de komst van het orgel verviel de functie van voorzanger en diende de voorzanger voortaan als orgelpomper.(13)

eexthk.jpg (25315 bytes)

Het orgel is gebouwd door J. Doornbos.
De kas, met snijwerk en vazen werd gemaakt door J. Dekker GZN. uit Goes. (07)
Het orgel heeft een pneumatische balgjeslade; er is geen pedaal.
Het pijpwerk staat zodanig opgesteld dat de grootste pijp C in het midden staat. (04)


Provinciale Drentsche en Asser courant 07-10-1910


Nieuwsblad van het Noorden 07-10-1910 en 07-02-1911, Provinciale Drentsche en Asser courant 07-02-1911


Foto: Arian van der Mark (2018) Klik op de foto voor een vergroting


Nieuwe Veendammer courant 04-02-1911

Dispositie:

Manuaal C-f3
Viool Prestant 8' van C tot B in combinatie met Holpijp 8' (04)
Holpijp 8'
Octaaf 4'
Fluit 4'
Octaaf 2'


Provinciale Drentsche en Asser courant 16-11-1921, 05-05-1928


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-09-1928, 07-10-1929


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-08-1931


Provinciale Drentsche en Asser courant 21-08-1934, 30-08-1934

1948: Reparatie door de orgelmaker Doornbos voor f 700,-. Het orgel werd in de werkplaats te Groningen hersteld. (13)

1956: In de kerkenraadsvergadering van 2 november wordt gesproken over de besteding van het geld voor de verfraaiing van het kerkgebouw. Overwogen wordt de pompinstallatie van het orgel te vervangen zodat de orgelpomper kan verdwijnen. Er zal worden geďnformeerd naar de kosten bij de kerk van Anloo. Daar is een pomp geďnstalleerd.
Op 13 december doet voorzitter Van Wezep verslag van zijn onderzoek naar de kosten van electrificatie van het orgel. De kosten zullen ongeveer f 1.000,- bedragen. (11)


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1956

1961: Op 19 juli schrijft Ruiter naar aanleiding van een vraag van organist Bruining over het onderhoud van het orgel. Een stemming kost als het orgel 5 stemmen heeft f 7,- per stem. Reparaties worden in uurloon berekend. Bij het stemmen dient er een orgelpomper aanwezig te zijn. Eén stembeurt per jaar is voldoende. Gewenst is een windmotor. Kosten daarvan zijn f 662,- (wisselstroom) en f 602,40 (draaistroom). (12)

1962: Op 18 april stuurt Ruiter kopieën van de brieven aan de kerkvoogdij uit 1961 en die van 18 april naar organist Bruining. Met een windmachine kan hij onafhankelijk spelen. Hij moet maar eens zien wat hij kan bereiken.
Op 18 april schrijft Ruiter aan de kerkvoogdij dat organist Bruining graag een stemrapportje zou willen hebben. Ruiter verwijst naar de brief uit 1961. De prijzen van de windmachines zijn nu f 636,50 (draaistroom) en f 705,50 (wisselstroom). Een stemming kost nu f 42,50. De stemmer van Ruiter heeft geconstateerd dat het orgel erg vuil was en nodig schoongemaakt moets worden. De kosten daarvan worden geschat op f 700,- De kwaliteit van het orgel is niet zo best en het zal waarschijnlijk nooit vlekkeloos functioneren. Door onderhoud en schoonmaak kan het orgel weer tien jaar mee. In de klantenkring van Ruiter zijn er nog maar twee orgrls zonder windmachine. (12)

1963: Op 17 mei schrijft Ruiter aan de kerkvoogdij dat de prijs van een wisselstroom-windmotor weer is gestgen naar f 817,-. De levertijd is circa 3 maanden. Het vernieuwen van alle 350 membranen en een schoonmaak komt op f 1266,-. Als deze vervanging niet plaats vindt zal het orgel binnen korte tijd onbespeelbaar worden. Bewaard is een notitie van Ruiter met een berkening van de kosten.
Op 19 mei antwoordt de kerkvoogdij dat men akkoord gaat met het voorstel van Ruiter. Graag berciht wanneer de werkzaamheden beginnen.
Op 22 mei dankt Ruiter voor de opdracht. De windmachine wordt besteld. De geplande stembeurt wordt uitgesteld tot het plaatsen van de windmachine.
Op 3 september meldt Ruiter dat de windmachine is aangekomen en dat de werkzaamheden zullen starten op 9 september. Het orgel kan 2 zondagen niet worden gebruikt. Een deel van het orgel wordt meegenomen naar de werkplaats voor het vervangen van de membranen. Misschien kan men een harmonium lenen van een andere kerk in de buurt.
Op 10 oktober meldt Ruiter dat de werkzaamheden zijn afgerond. Soms doen zich in het begin na de werkzaamheden kleinen storingen voor. Dit graag snel melden zodat dit gratis kan worden verholpen. Een nota  van f 2.083,- is ingesloten.
Op 24 oktober schrijft Ruiter dat de door de organist gemelde zwak klinkende pijp werd veroorzaakt door een membraan diet goed afsloot. Dit is gerepareerd. Het windverlies aan de balgkant is normaal voor dit type orgels doordat zich daar de lekventielen van de registercancellen bevinden. (12)


Foto: Geert Jan Pottjewijd (2022) Klik op de foto voor een vergroting


Genealogische en heraldische gedenkwaardigheden in en uit de kerken der provincie Drenthe 1937

1970-????: Onderhoud door P.L. Leemhuis. Hij tradt later in dienst bij orgelmaker Mense Ruiter. (06) (03)

1987: Op 8 mei schrijft orgelmakerij Ruiter dat er tijdens de stembeurt houtworm aan de onderkant van de windlade is geconstateerd. Geadviseerd wordt een vergassingsbedrijf te laten komen om dit op te lossen. (08)

1991: In het herdenkingsboek van 150 jaar kerk in Eext (13) staat de orgelgeschiedenis uitgebreid beschreven:
'Had Eext sinds 1841 een eigen kerk, een orgel om de diensten muzikaal te begeleiden ontbrak Zoals ook in verschillende andere kerken destijds gebruikelijk was, werd er tijdens de eredienst gebruik gemaakt van het stemgeluid van een voorzanger. De zitplaats van de voorzanger was in de diakenenbank, waar een mogelijkheid was een lessenaar te bevestigen. Deze lessenaar is toentertijd, omdat hij overbodig was geworden verwijderd, doch sinds kort is hij weer uit het 'archief opgeduikeld en weer op de oorspronkelijke plek teruggeplaatst. De functie van voorzanger was meestal gekoppeld aan die van de koster. Dat de schoolmeester vaak beide bijbaantjes uitoefende, moge blijken uit de volgende oproep voorkomende in de Asser Courant:
‘Het plaatselijk bestuur der gemeente Anloo roept sollicitanten op voor schoolonderwijzer, benevens koster en voorzangerspost te Eext. De sollicitant moet tenminste de derde rang hebben. Stukken inzenden voor 16 October 1846. Het inkomen zal zijn f 260,- benevens het provenu der avondschool.
De Burgemeester J.A. Meursing.

Op 5 september 1910 vierde het kinderloze echtpaar Meijring-Homan haar 50 jarige echtvereniging. Hun huwelijk was destijds in onze kerk ingezegend. Ter gelegenheid
van deze voor het echtpaar heuglijke gebeurtenis schonken zij de kerk een orgel. Een instrument dat door de orgelbouwer J. Doornbos uit Groningen werd vervaardigd.
Het is geplaatst op een houten balustrade onder het gepleisterde tongewelf. Van het orgel met drietorenfront en een lampenhouder in Jugendstil, is de kas voorzien van snijwerk en vazen, gemaakt door J. Dekker & Zn. uit Goes. Aanvankelijk was het instrument voorzien van een blaasbalg met handbediening, maar naderhand is een elektrische windmachine aangebracht. Onder de middelste toren bevindt zich een witmarmeren plaat met het opschrift `Geschenk van H. Meijring en H.G. Meijring-Homan ter gelegenheid van hunne
50-jarige echtvereniging, 5 September 1910.
In november 1948 is het orgel gerestaureerd door de firma Doornbos. Het moest hiervoor tijdelijk uit de kerk worden verwijderd en naar Groningen worden overgebracht. Voor de begeleiding tijdens de erediensten werd zolang gebruik gemaakt van een harmonium. De functie van voorzanger hoefde dus niet weer in ere te worden hersteld. Op 30 januari 1949 werd het opgeknapte orgel weer in gebruik genomen.
Volgens prijsopgaaf zou deze restauratie ongeveer f 700,- hebben gekost.
Wie waren deze schenkers van het orgel?
Oudere inwoners van ons dorp kunnen zich het echtpaar Meijring (ook wel Meijering genaamd) wel herinneren. Zij bewoonden de boerderij Hoofdstraat 1a en zij werden tot de meer welgestelden van het dorp gerekend.
Hindrik Meijring werd op 25 maart 1830 te Eext geboren als zoon van Harm Meijring en Jantien Braams. Bij de scheiding van de markegronden te Eext in 1869 bleek Harm
Meijring het grootste aandeel van alle boeren in de onverdeelde marke te bezitten.
Hendrika Gezina Homan werd op 11 oktober 1834 in Gieten geboren. Zij was een dochter van Bernier Lucas Homan en Jantien Niewold. Vader Homan was molenaar en graanhandelaar te Gieten. Dat ook Hendrika Gezina Homan uit een vooraanstaande Drentse familie kwam, moge blijken uit het feit, dat haar grootvader Louwe Niewold Ette van Drenthe is geweest.
Kort na elkaar overleden beide echtgenoten in 1921. Zij liggen beiden vooraan op het kerkhof te Eext begraven.'

Ook aan de organisten en koster staat het een en ander vermeld:
'


2006: Op 5 april meldt Ruiter dat er op 29 maart diverse storingen zijn verholpen. Niet alle storingen konden worden opgelost. Het orgel is lang buiten gebruik geweest en heeft geleden van de droogte. De algehele toestand is slecht en het is zeer vervuild. Het balgleer is uitgedroogd en er is houtworm geconstateerd in het pijprooster. Groot onderhoud is zeer noodzakelijk.
Op 11 mei meldt orgelmakerij Ruiter dat het orgel op 3 mei is onderzocht. Na hetvoorlopig bespeelbaar maken op 29 maart is de toestand nog verder verslechterd door de aanhoudende droogte. Het orgel is nu zo goed als onbruikbaar door lekkages. Oplapwerk is weggegooid geld. Alleen een groot onderhoued/restauratie biedt een oplossing. Bij de ingebruikname van de kerk kan een kistorgel van Ruiter worden gebruikt.
Op 31 juli schrijft Ruiter aan de kerkvoogdij dat er contact is geweest met de restauratie-architect R. Kouwen. Het instrument is het waard om gerestaureerd te worden. (08)

2009: Op 2 november meldt de beheerder van de kerk dat er een BRIM-beswchikking is afgegeven. Kan Ruiter het orgel restaureren tussen 01-01-2010 en 31-12-2015?
kan het orgel worden opgenomen in de planning. (08)

2010: Op 1 februari beslist de kerk dat Ruiter de restauratie kan uitvoeren. Start van de opdracht wordt verwacht in maart 2011 en afronding in juli 2011.
Het contract voor de restauratie door orgelmakerij Ruiter werd getekend in februari 2010.
De beschrijving van de werkzaamheden is niet gedateerd.
- Demontage van het volledige instrument en vervoer naar de werkplaats
- Herstel van de zeer lekke windlade. Nieuwe schroeven in oper
- Balg opnieuw beleren. Herstel van de hanpompinstallatie. Nieuwe windmachine in dempkist.
- Alle membranen vervangen en pakking weer sluitend maken
- Registratiemechaniek nazien en vervangen waar nodig
- De klaviatuur reinigen en opnieuw afregelen. Stoot- en vangkussens vernieuwen
- Orgelkas herstellen
- Alle pijpwerk reinigen en stemschade herstellen. Hoeden weer sluitend maken. Houten pijpen controleren op winddichtheid en herstellen waar nodig
- Pijpwerk weer goed tot spreken berngen op basis van de huidige winddruk, toonhoohet en temperatuur (08)

2011: Op 31 maart schrijft Ruiter aan de beheerder van de kerk dat de membraanstokken van slechte makelijk zijn (vuren). Herstel loont zicht niet. Voorgesteld wordt om de membraanstokken te vervangen door nieuwe eiken exemplaren. Dit brengt meerkosten met zich mee. Is dit akkoord?
Op 15 november meldt Ruiter dat de restauratie is afgerond en dat de laatste termijn kan worden betaald. De restauratie heeft langer geduurd dan gepland vanwege de zoektocht naar de juisten membranen. (08)

2012: De ingebruikname vond plaats op 13 oktober met een concert door adviseur Stef Tuinstra en diverse toespraken. (08)
De kerk werd aan het einde van het jaar overgenomen door het Drents Landschap.


Foto: Arian van der Mark (2018) Klik op de foto voor een vergroting


Foto: Geert Jan Pottjewijd (2022)

Bronvermelding:
  1. Zie geschiedenis kerk.
  2. Belonje Gedenkwaardigheden (1937) 64 Hendrik Meijering, geb. Eext 25-3-1830 en overl. Eext 4-12-1921, zn. v. Harm Meijering en Jantien Braams. Hendrika Gesina Homans, geb. Gieten 11-10-1834 en overl. Eext 10-9-1921, dr. v. Bormies Lucas Homans en Jantien Niewolt. Op het orgel bevindt zich een marmeren plaat met het opschrift: Geschenk/van H.Meyring,/en/H.G.Meyring-Homan/ter gelegenheid van hun/50 jarige echtvereniging,/5 September1910/. Op de zijkant van het orgel staat: J.Dekker Gzn./10 Febr.1911/. Heeft deze laatste het orgel geschilderd? De beide echtelieden schonken in 1897 ook de avondmaalsbeker.
  3. De Mixtuur no 23(1977) 524. Het orgel werd 5-5-1958, 18-7-1959 en 24-8-1965 gestemd door P.L. Leemhuis te Zuidbroek, volgens opschrift in de kast. Leemhuis was medefirmant van de orgelmakers Holtman en Leemhuis te Zuidbroek en trad later in vaste dienst bij Mense Ruiter. (04)
  4. Telefonisch contact met dhr. P.L. Leemhuis d.d. 2003-09-28
  5. Groninger orgelagenda 2011
  6. Boek: Boek: NIvO, Het Historische Orgel in Nederland deel 14 blz. 350
  7. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Eext,_Kloosterstraat_2_-_Hervormde_Kerk
  8. Archief Mense Ruiter
  9. Drents Archief: 0787 Nederlands Hervormde Gemeente Eext 1 Register van handelingen van de kerkenraad, 1841-1921
  10. Drents Archief: 0787 Nederlands Hervormde Gemeente Eext 15 Registers van notulen van vergaderingen van de kerkvoogdij 1872-1925
  11. Drents Archief: 0787 Nederlands Hervormde Gemeente Eext 2 Register van handelingen van de kerkenraad 1925-1962
  12. Mense Ruiter Oude Archief
  13. Boek: 150 jaar kerkgeschiedenisEext, Anderen en Eexterzandvoort 1841-1991