Gieten Hervormde kerk


Beeldbank Drents Archief

De kerk van Gieten dateert uit 1849, de toren uit 1804. De geschiedenis van de kerk gaat ver terug in het verleden. In oude geschriften van 1302 wordt vermeld dat een zekere Fredericus hier het ambt van kerkheer vervulde.
De boerschap van Gieten beweerde, dat de boeren van Bonnen verplicht waren de predikant het benodigde veen voor brandstof toe te wijzen. De Bonner boeren daarentegen beweerden, dat zij het slechts voor de helft verplicht waren. Bij besluit van 16 maart 1627 verklaarden Drost en Gedeputeerden dat de boerschappen om beurten de predikant twee dagwerken veen zouden toewijzen om daarvan turf te maken, Gieten in 1627, Bonnen in 1628 en zo verder. Verder bepaalden zij, dat de predikant zijn beesten zou mogen weiden in de Gieter en Bonner marke en dat hij de nodige plaggen mocht steken. Ook Gieten kreeg te kampen met de gevolgen van inkwartiering van soldaten (1626). De kerk moest worden afgebroken en opnieuw opgebouwd worden.
In 1635 werd de kerk in Gieten getroffen door een grote brand. De kerktoren en het "pastorijehuys" leden grote schade. Voor de bestrijding van deze schade stelden Drost en gedeputeerden driehonderd Carolusgulden beschikbaar.
Tot 1804 heeft voor de kerk een klokkenstoel gestaan. In dat jaar is de toren voor de kerk gebouwd. Het schip van de kerk is in 1849 gesloopt en in datzelfde jaar is er een nieuwe kerk gebouwd. Onder de vloer werd een aarden pot gevonden met 65 gouden en zilveren munten uit de 16e eeuw. De windvaan op de hervormde kerk bestaat uit een paard in top en drie appels er onder. Het paard symboliseert de boerengemeenschap waarmee de kerk van Gieten nauw was verbonden. De appels staan symbool voor het teken der verzoeking. In het torenportaal is een herinneringssteen aangebracht voor de bouw in 1804 en de verbouw van 1864, waarbij de toren aan 3 zijden werd beklampt.
De toren is in 1975 grondig gerestaureerd en in eigendom overgegaan naar de burgerlijke gemeente. De toren werd ook voorzien van een nieuwe stenen ommanteling. In de toren hangen twee klokken met de jaartallen 1520 en 1565 en inscripties. Vroeger werden in Gieten de torenklokken op 11 november van twee uur tot dat het donker werd geluid. Onder deze voorwaarde hadden drie gezusters de kerk een legaat geschonken. (Bron: Kroezenga 1974)
Aan de zuidwand hangt een wapen/rouwbord. Dit rouwbord, een zeldzaamheid in Drentse kerken, heeft in het midden het wapen Van Dongen en daaromheen de wapens van de voorouders van Niclaas Harm Echten.
Het opschrift luidt: "De Hoog Welgeboren Gestrenge Heer Nicolaas Harm van Echten. Baron van Dongen, Heer tot Enthingen, Drossaart van Coevorden en de Landtschap Drenthe. Geboren den XI October MDCLXL en is in de Heere ontslapen den X October MDCCXXXXII".
In het koor liggen vier grafzerken verborgen. De zerken dateren en uit de jaren 1650, 1646, 1677 en 1756. Respectievelijk van de dochter, zijn vrouw en van de dominee Johannes Knijphuijsen. De steen van 1756 is van Henricus Carolus van Bijler, een roemruchte dominee en vriend van Rudolf de Mepse. De preekstoel dateert uit de 17e eeuw. De twee 18e eeuwse kerkbanken zijn in het jaar 1837 geschonken door de erfgenamen van dominee Johannes Dijck. In de akte worden zij omschreven als "Het gestoelte", bestaande uit twee banken en een meidenbank. Het offerblok, ook wel armpaal genoemd, is een oud attribuut uit 1681. Er bestaan 6 Drentse offerblokken die vrijwel identiek zijn. Het betreft de offerblokken uit de kerken van Gasselte Gieten, Rolde, Anloo, Borger en Eext.
Begin jaren zestig voldeed de pastorie niet meer aan de eisen van de tijd. Een aantal jaren later werd de oude pastorie door de gemeente beschikbaar gesteld aan de jeugd van Gieten Het gebouw kreeg de naam: "The House of the Rising Sun" naar een populaire Amerikaanse song. Door de taferelen die zich in Gieten afspeelden haalde het dorp zelfs de landelijke pers.

Bronnen: Dr. Regn. Steensma Langs de oude Drentse kerken (1977) ISBN 90 246 4213 2 (Bosch & Keuning - Baarn)
Drentse Courant 2000/2001 Serie kerken in Drenthe
"Twee eeuwen Nederlandse Hervormde kerk en haar gebouwen"
Klamer Bos: Nederlands Hervormde kerk van Gieten