Zuidwolde Hervormde kerk
Geschiedenis:
Zuidwolde was vroeger een gemeente met eeuwenoude buurtschappen. De eerste oorkonde over
Zuidwolde dateert van 1275. Er waren liefst tien marken, waarin alle eigenerfde boeren uit
de buurtschappen eigenaar waren van de woeste gronden.
In de zeventiende eeuw begonnen de Zuidwoldigers met het ontginnen van hun woeste gronden.
Er ontstond onenigheid tussen de markegenoten. In de eerste helft van de negentiende eeuw
werden de marken gescheiden. Door de bemoeienissen van provincie, gemeente en
waterschappen kregen ze steeds minder taken, zodat men noodgedwongen de marken moest en.
De huidige kerk staat op de plaats waar eens de veertiende-eeuwse Sint Maternuskerk stond.
Deze kerk werd in 1316 gesticht door Rudolf van Echten. Zes eeuwen lang hebben de bewoners
van het Huis te Echten hun stempel op de kerk gedrukt. Dit middeleeuwse kerkje is
waarschijnlijk een houten gebouwtje geweest met een strodak. De middeleeuwse kerk van
Zuidwolde verkeerde in 1624 in een slechte toestand. Hij was toen nog met stro gedekt,
terwijl de klok in een klokkenstoel hing. In 1626 was het altaar nog aanwezig en werd voor
een deel als avondmaalstafel gebruikt. In 1630 was de eerste restauratie aan de kerk. Door
de troepen van de Munsterse bisschop Christoph Bernhard van Galen werd de kerk in 1672
behoorlijk toegetakeld, zij namen o.a. de kanselbijbel mee. In 1823 werd de huidige kerk
gebouwd. Een oud opschrift met de namen van Harm Eleveld, Lucas Alberts Steenbergen, Lucas
Frederik Steenbergen en Albert Alberts ten Heuvel herinnert aan deze gebeurtenis.
Klokken:
De klokkenstoel naast de kerk is verdwenen. De twee klokken, daterend uit 1502, werden in
een dakruiter opgehangen. Zuidwolde is een van de weinige dorpen in Drenthe waar nog op
verzoek geluid wordt. Bij het overlijden van een man wordt driemaal geluid, 3 slagen met
de grote klok, daarna wordt met beide klokken enige tijd geluid. Bij het overlijden van
een vrouw of kind wordt er driemaal geluid met de kleine klok, waarna weer met beide
klokken enige tijd geluid wordt. Bij het overlijden van een kraamvrouw werd vroeger
driemaal geluid met de kleine klok, daarna werd enige tijd geluid. Deze cyclus van luiden
werd nog tweemaal herhaald.
Kerkgebouw:
De bouwstijl van de kerk is strak van vorm met gladde lijnen. Men noemt dit de
waterstaatsstijl. Er zijn drie ingangen: aan de westkant, de zuidkant en de oostkant. Het
zijn hoge, houten gebogen deuren. In de kerk is een zee van licht. Er zijn liefst 23
ramen. In 1856 werd de kerk voor deels afgebroken en met 2 vleugels uitgebreid. Hij kreeg
daardoor zijn huidige aanzien. Een gedenksteen aan de muur van de Hoofdstraat met de
tekst: "Jkh. H. G. van Holthe tot Echten 11 aug 1856' herinnert aan deze
gebeurtenis.
Het torentje op de kerk werd vergroot, om het torenuurwerk een plaats te geven. De
galmgaten kregen een klassiekere vorm. In de kerk werd elektrisch licht aangebracht. De
pastorie kwam in 1936 gereed en men kon weer een predikant gaan beroepen. Er volgden nog
tal van verbouwingen. Op het nieuw gebouwde podium kwamen de avondmaalstafel, een
lessenaar en een nieuw doopvont te staan. Het oude doopvont uit 1621 staat er nog steeds.
De oude banken werden vervangen. Op de vloer werden tegels gelegd. Van de opbrengst van
een rommelmarkt werden kroonluchters en stoelen gekocht. De stoelen, gesierd met een
wapen, worden gebruikt voor de viering van het avondmaal. Zuidwolde heeft één zilveren
avondmaalsbeker. De beker werd op 14 december 1742 in gebruik genomen.
Via de ontvangstruimte verlaten we de kerk en bekijken de grafsteen, die naast de ingang
ligt. Het is de grafsteen van ds Bokenbergh, predikant te Zuidwolde (1659).
Anekdote:
Naast het hoeden van de gemeente moest de predikant ook eigen vee hoeden om in zijn
onderhoud te voorzien. Het verhaal gaat, dat ds. Hendrik Mantingh (1782-1819) tijdens een
kerkdienst vanaf zijn preekstoel zag dat een van zijn varkens door de tuin scharrelde. De
dominee onderbrak zijn preek en gaf de gemeente opdracht om psalm 119 in zijn geheel te
zingen. 88 Coupletten. Hij verliet de kerk om zijn varken weer op het rechte spoor te
brengen. Toen hij terug kwam was de gemeente bezig met vers 55.
Bronnen:
Artikelenserie mbt. Drentse Kerken in de Drentse Courant 2000/2001
Lammert Huizing: Zeven eeuwen Zuidwolde
G.J. van Beusekom: Geschiedenis van de Nederlands hervormde Gemeente Zuidwolde
Dr. Regn. Steensma Lang de oude Drentse kerken (1977) ISBN 90 246 4213 2 (Bosch &
Keuning - Baarn)