Assen, Kandelaarkerk (Voormalige Gereformeerde Noorderkerk)
Geluidsopname door Arian van der Mark (gemaakt voor de restauratie in
2016)
- Dieterich Buxtehude (163701707)
Nun lob mein Seel den Herren BuxWV 214
- Johann Michael Bach
(1648-1694)
Nun
freut euch lieben christen g'mein
Geluidsopnamen door Wietse
Meinardi (Gemaakt voor de restauratie van 2016)
27 juni 2015 -
Wietse Meinardi: Impressies over 4 Psalmen
https://www.youtube.com/watch?v=AnUE1HQCSsw
27 juni 2015: - Wietze
Meinardi Variaties over het Wilhelmus:
https://www.youtube.com/watch?v=iDOXs-eXdmE
Voor de geschiedenis voor 1970 zie Gereformeerde Noorderkerk
1976: Op 30
december doet orgelmakerij Mense Ruiter aan orgeladviseur Bosma voor de
levering van een nieuw orgel met gebruikmaking van pijpwerk uit het huidige
orgel. (05)
1977: In januari
inventariseert adviseur Bosma het
bestaande orgel inclusief een tekening. Hij beschrijft niet welke regisater nog
uit het oude Van Oeckelen instrument stammen.
Tekening door orgelmakerij Mense Ruiter van 16 oktober 1977 (Klik op de
afbeelding voor een vergroting) (05)
1978: De
Offerte en contract met Mense Ruiter dateren uit dit jaar (04)
(05)
1979: Op
15 juli wordt bij Laukhuff
prijsopgave gevraagd voor het leveren van de klaviatuur. (05)
1980: Op 12 juni
geeft orgelmakerij aan architectenbureau De Ruiter in Assen de gegevens door
die nodig zijn voor het plaatsen van het orgel. Kan worden gecontroleerd of
hiervoor extra voorzieningen nodig zijn?
Op
15 juli wordt bij de firma Hermann
Kluge in Wuppertal prijsopgave gevraagd voor de levering van een klaviatuur.
Op 11 september wordt een aantal
wijzigingen voor de levering van het nieuwe pijpwerk doorgegeven aan
pijpenmakerij Stinkens.
Op 22
september bevestigt pijpenmakerij Stinkens in Zeist de bestelling van Ruiter
voor het nieuw te plaatsen pijpwerk. De houten koppen van de Dulciaan en de
Bazuin zijn al binnen. De onderstukken voor de Trompet waren er niet bij.
Wanneer worden deze opgezonden? (05)
Tekening orgelmakerij Mense Ruiter van 18 maart 1980 (klik op de afbeelding voor
een vergroting) (05)
1981: Nieuw orgel door Mense Ruiter met als adviseur J. Bosma met gebruikmaking van bestaand
pijpwerk van Van Oeckelen. De
registers met een* zijn afkomstig uit een orgel van Van Oeckelen uit 1884.
De kas en de
mechanieken zijn compleet nieuw. De magazijnbalgen, de motor en de Bourdon 16' (**) van
het pedaal zijn afkomstig uit het Valckx en Van Kouteren deel van het orgel.
Een
ander deel
van het Valckx & van Kouteren-materiaal is verwerkt in de Goede
Herderkerk van Bedum. (02)
De Octaaf 4' van het
pedaal is niet met zekerheid aan van Oeckelen toe te wijzen. (01)
Op 9 februari meldt orgelmakerij
Ruiter dat het orgel is afgerond en dat binnekort de keuring van het orgel zal
plaatsvinden.
Op 18 februari
schijft adviseur J. Bosma dat hij het orgel heeft gekeurd in bijzijn van
Holthuis en Veldkamp van orgelmakerij mense Ruiter. Het orgel is opgeleverd
conform het contract van 22 mei 1978. Ook de opleveringstermijn is gehaald. De
geconstateerde punten zullen worden opgelost voor de ingebruikname. Er is 'een
gaaf stuk werk geleverd met een voortreffelijke klnakrijkdom'.
Het orgel werd op 26 februari in gebruik genomen. (05)
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Dispositie:
Hoofdwerk | Rugwerk | Pedaal | |||
Bourdon | 16' * | Flute travers | 8' disc. * | Bourdon | 16' ** |
Prestant | 8' | Gedekt | 8' b/d | Octaaf | 8' * |
Viola da Gamba | 8' * | Prestant | 4' | Octaaf | 4' * |
Holpijp | 8' * | Roerfluit | 4' | Bazuin | 16' |
Octaaf | 4' * | Woudfluit | 2' * | ||
Open fluit | 4' * | Sesquialter | II disc. | ||
Quint | 2 2/3' | Scherp | III | ||
Octaaf | 2' | Dulciaan | 8' | ||
Cornet | V | ||||
Mixtuur | IV-V | ||||
Trompet | 8' |
Stemming: Werckmeister III
Van de Gedekt 8' kan alleen de bas spreken (ivm Fluit Travers) door de knop verder
uit te trekken.
De Bourdon 16' spreekt vanaf c, de Sesquialter vanaf b.
Tekeningen bij bovenstaand contract. Klik op de afbeelding voor een vergroting (04)
Nederlands
Dagblad
05-03-1981,
De Orgelvriend 1981-05 Klik op de rechter afbeelding voor een vergroting
1982: Op 23 januari
schrijft de orgelcommissie aan orgelmakerij Ruiter dat het orgel steeds meer
gebreken begint te vertonen.
- Bij het uittrekken van de Bourdon 16' gaat de
Prestant 8 regelmatig ook mee doen.
- De Dulciaan spreekt slecht aan
- De
holpijp 8' bas werkt niet
- Er zijn af en toe hangers bij gebruik van de
koppels
- De tremulant van het Hoofdwerk is ooit uitgenomen en nooit
teruggeplaatst
- Er is nog steeds geen lampje aangebracht voor de verlichting
van het pedaal
1985: Op
7 maart schijft orgelmakerij Ruiter
naar aanleiding van een brief van de orgelcommissie van
27 februari dat de grootste bekers
van de Bazuin zullen worden versterkt. Ook wordt een nieuwe tremulant voor het
Hoofdwerk gemaakt. De werkzaamheden vallen onder de garantie. (05)
1987: Op 7
februari schrijft de orgelcommissie aan Ruiter dat er nog overlegd wordt
over het vervangen van de trompet. Het
voorstel om de Woudfluit 2' en de tremulant te verbeteren kan worden
uitgevoerd. (05)
1988: Op 10 februari 1988
schrijft de orgelcommissie aan Ruiter dat de Woudfluit 2' en de Tremulant van
het Rugwerk verbeterd moeten worden. Men neemt aan dat de nieuwe Trompet al is
besteld. De tremulant is onlangs aangepast, maar is al weer qua slag verlopen.
Ook de Dulciaan behoeft verbetering.
Het pijpwerk van de Woudfluit 2' wordt 5 tonen naar beneden
opgeschoven en verlengd. De 5 grootste pijpen worden nu onder in het orgel bewaard en de 5
kleinste worden nieuw bijgemaakt. De oude Woudfluit van Van Oeckelen voldeed niet in de kleine
Rugwerkkas. De mensuur was te wijd. Uitvoering werkzaamheden door Mense Ruiter BV.
In november 1988 werd er een
rapport
uitgebracht door Jan Jongepier op basis van een bezoek aan het orgel samen met
Veldkamp van orgelmakerij Ruiter. Bovenstaande
werkzaamheden waren toen al uitgevoerd. Jongepier constateert veel
intonatiegebreken. Een herintonatie is aan te raden. Ook kan de winddruk wat
omlaag worden gebracht. De oude trompet kan vervangen worden. (04)
(05)
1989: Op
8 januari schijft orgelmakerij
Ruiter dat er een herintonatie zou kunnen worden uitgevoerd op basis van het
rapport van Jan Jongepier. Twee medewerkers van Ruiter zouden dit werk in circa
5 weken kunnen uitvoeren.
Op 8
september vond er een overleg plaats tussen orgelmakerij Ruiter en de
orgelcommissie naar aanleiding van het binnekort aflopen van de garantieperiode.
Op
20 september werd het contract
gesloten voor het vervangen van de Trompet van Van Oeckelen door een nieuw exemplaar.
In een begeleidende brief worden de
werkzaamheden uitgebreid beschreven. Voor de oude Trompet wordt f 800,- in
mindering gebracht. (05)
1990: De Trompet is door Mense Ruiter vervangen door een nieuw
exemplaar. Het oude register wordt geplaatst in het van Oeckelen-orgel van de
Kloosterkerk in Ter Apel. Tevens werden er enkele intonatie-correcties uitgevoerd.
(05)
1991: Op
1 juni schrijft de orgelcommissie
dat ze tevreden zijn over de vervanging van de Van oecklen-Trompet, maar dat er
nog een aantal pijpen zijn, die niet goed aanspreken. De aanspraak van de
Dulciaan is verbeterd maar nog niet voldoende. De Bazuin staat is vooral in het
groot octaaf te sterk van klank. Dit valt vooral op nu de trompet n de Mixtuur
wat milder zijn gemaakt.
Op 11
december schrijft Ruiter dat het garantiewerk aan de Trompet en de Dulciaan
begin februari kan worden uitgevoerd. Ook zullen proefen worden genomen met de
sterkte van de Bazuin. Dit valt echter niet onder de garantie. (05)
1992: De plannen
om de pijpen van de Bazuin 16' te vervangen gaan voorlopig niet door. De
proefpijp kan blijven zitten en later weer vervangen worden. (05)
1995: Op 28
februari beantwoordt Ruiter vragen omtrent een geplande kerkzaalrestauratie.
Ze bedanken voor de gelegenheid om mee te denken. G
-Geadviseerd wordt om de
ruimte waar de windmachine staat gelijk te verwaemen met de ruimte waar het
orgel staat. De kerkzaal dient langzaam te worden opgewarmd.
-Inpakken van
het orgel tijdens de plafondvernieuwing is noodzakelijk
-Het nieuwe houten
plafond dient goed te worden ondersteund met ribben. Ook onder de galerijen een
dregelijk plafond aanbrengen. Gips wordt afgeraden
-Ook wordt advies gegeven
over een eventuele aanpassing van het uiterlijk van het orgel. Een montagefoto
wordt meegestuurd. Ruiter hecht aan het handhaven van het huidige front. Het
snijwerk kan worden voor zien van kleuren.
-Een wijziging van het plafond
houdt ook in dat de akoestiek van de kerk zich wijzigt, waardoor de intonatie
aangepast zou moeten worden.
1996: De Hoofdwerkbalg werd door Mense Ruiter opnieuw beleerd en het rode lofwerk (zaagwerk) voorzien van een goudrandje. Tegelijketijd werd de kerkzaal gewijzigd met onder andere een houten plafond. (05)
2000: In oktober werd door Mense Ruiter de rugwerkbalg opnieuw beleerd.
(05)
2002: Plaatsing door Mense
Ruiter van een nieuw windmachine conform de offerte van
15 juni. Omdat de oude windmachine
niet meer functioneerde werd een reserve-windmachine geplaatst. (05)
Onbekend tijdstip: Rapport door L.D.
Kwant
geschiedenis en
Stand van
zaken en advies (04)
2013: Op
19 juli schrijft orgelmakerij Mense
Ruiter over het op 3 juli gevoerde overlege over het orgel. De kleine balg
achter het orgel heeft lekkage. De oorzaak is een slecht vel leer. Voorgesteld
wordt om dit graatis te vervangen, hoewel de garantietermijn al verstreken is.
De lekkage is eerst provisorische gedicht. Dit werk zou kunnen worden uitgevoerd
tijdens het geplande grote onderhoud als het orgel toch buiten gebruik is.
2014: Op 28 november werd een
offerte uitgebracht voor de eerste
fase (adviseur Henk de Vries) van groot onderhoud met de volgende wekzaamheden:
Rugwerk
- Wordt gefixeerd via twee ijzeren platen
- Rechtmaken van de
gekropte pijpen
- De Prestant 4' wordt 1 toon opgeschoven. De bekers van de
Dulciaan 8' worden 1 toon opgeschoven en de tongen worden vernieuwd
-
vervangen beleringen van de rugwerkblag
- uitvoeren van intonatiecorrectie
Hoofdwerk:
- Prestant 8' twee tonen opschuiven
- Strekken van de verboge
trompetbekers
- Versterken van de voetspitsen van de grootste frontpijpen
Speeltafel en mechanieken
- vervangen van enkele uitgesleten toetsen
-
verbeteren rugwerkmechaniek zodat de ventielen verder open gaan
- vaste
scharnietpunten voor de hevels onder de walsramen van het Hoofdwerk
-
stelpost voor het aanbrengen van een registerknop voor een later te plaatsen
cimbelster
2015/2016: Groot
onderhoud door Mense Ruiter. Op 2 april 2016 wordt het orgel weer ingebruik genomen
met een concert door Wietse Meinardi en Euwe de Jong.
De volgende
werkzaamheden werden o.a. uitgevoerd:
- Waterpas maken van het verzakte
rugwerk
- Groter maken van de ventielgang in het rugwerk
-
Nieuwe tongen voor de Dulciaan
- Herstel ingezakte frontpijpen van de
Prestant 8' en de grootste bekers van de trompet
- Verbreding mensuren
van de prestanten en de mixtuur door het opschuiven van pijpwerk
-
Algehele herintonatie op een verhoogde winddruk
- Vervangen van
versleten toetsbeleg
Zie het programmaboekje met daarin ook een weergave van de historie van het orgel.
In de Asser
Gezinsbode verscheen een interview
met de secretaris van de orgelkring Assen en de voorzzitter van de
orgelcommissie dhr. Meino Nijhoff over deze restauratie.
Literatuur:
Schrijver |
Boek- of tijdschrift |
Omschrijving |
KNOV |
Het Orgel 1983/07 |
Orgelbouwnieuws |
Noten: