Assen, Gereformeerd Vrijgemaakte Maranatha kerk

Kerk.
De Maranathakerk wordt in gebruik genomen op 18 mei 1966. (07) Architect was A. de Ruiter. (01)
Het is het tweede kerkgebouw van de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt. Het eerste kerkgebouw is de voormalige Synagoge uit 1901 aan de Groningerstraat. Na de Tweede Wereldoorlog wordt dit gebouw door de Vrijgemaakte Gereformeerde gemeente in gebruik genomen.

1965: De plannen voor de bouw van een kerk waren ook al doorgedrongen bij een aantal orgelmakers. Er kwam er twee keer een voorstel van de orgelmaker B. Pels & Zoon. Het eerste voorstel dateert van 22 februari en bevat een aantal voorbeeldorgels, een aanbeveling en een begeleidende brief. Het tweede voorstel is van 9 november en heeft nagenoeg dezelfde inhoud. (05)

1966: Eerst wordt gebruik gemaakt van een luidsprekerorgel van het merk Dereux. (06)
In september en oktober komt een andere fabrikant van luidsprekerorgels Heijligers uit Eindhoven met een aanbieding. (05)


Foto's (06)



Foto links: Asser Courant Tekening rechts: (02) Klik op de afbeelding voor een vergroting


Ansichtkaart van na 1960

1968: Op 17 juni is er sprake van dat Lambert Erné zal gaan optreden als orgeladviseur. De kerkenraad vraagt aan de orgelcommissie naar ervaringen van andere kerken met deze adviseur.
Op 8 augustus beantwoordt de orgelcommissie de vragen van de kerkenraad. Men heeft inlichtingen ingewonnen, die allemaal positief waren. (03)
Op 17 augustus vraagt de kerk aan Lambert Erné om een informatief gesprek omtrent de aanschaf van een pijporgel.
Op 11 september schrijft G. Tigelaar van de orgelcommissie naar aanleiding van een telefoongesprek met Erné dat de orgelcommissie weer compleet is en dat er een afspraak gemaakt kan worden.
Op 21 december wordt Erné benoemd tot orgeladviseur. Zijn eerste opdracht is het maken van een tekening en een begroting. (02)

1969: De aanvaarding van de opdracht komt op 21 maart. Het maken van een tekening is het werk van de orgelmaker. Elke orgelmaker heeft zijn eigen stijl qua ontwerp en klankgeving. Verder wordt de taak van de orgeladviseur en de orgelmaker beschreven.
Op 21 april schrijft de kerkenraad dat de brief van Erné duidelijk is en dat ze een lijst willen ontvangen van potentiële orgelmakers.
Op 17 mei dankt Erné voor de toezending van een tekening van de kerk. Na een gesprek met dhr. Tigelaar kan met het advieswerk worden begonnen.
Op 24 september informeert de kerkenraad wanneer het beloofde advies wordt uitgebracht.
Op 11 november beschrijft Erné wat de kenmerken zijn van een te plaatsen orgel. Hij gaat uit van een hoofdwerk, nevenwerk en een zelfstandig pedaal. Hij schat de kosten in tussen de f 65.000,- en f 75.000,-
Voorgestelde dispositie:

Hoofdwerk	Nevenwerk	Pedaal
Prestant 8'	Gedekte fluit 8'	Subbas 16'
Roerfluit 8'	Roerfluit 4'	Prestant 8' (transmissie)
Octaaf 4'	Prestant 2'
Gedekte fluit 4'	Nasard 1 1/3'
Gemshoorn 2'	Sesquilater II-III
Mixtuur IV-V	Kromhoorn 8'

Op 7 mei gaat er een brief uit naar de orgelmakers Bakker en Timmenga, Flentrop, Mense Ruiter en Van Vulpen om een offerte te leveren voor een orgel met bovenstaande dispositie. Als het een orgel wordt met Hoofdwerk en Bovenwerk, dan moet het op het Hoofdwerk een Octaaf 2' worden toegevoegd en op het Bovenwerk een Prestant 4'. Graag een prijsopgave voor een Fagot 16' op het pedaal. (06)
Offerte Flentrop (excl. BTW): Orgel Hoofdwerk-Nevenwerk 98.000,- en Hoofdwerk-Bovenwerk 110.000,- De fagot 16' kost F 5.000,- Levertijd ca. 3,5 jaar
Offerte Bakker & Timmenga (excl. BTW): Hoofdwerk-Nevenwerk 85.250,- en Hoofdwerk-Bovenwerk f 102.375 Fagot f 4.000,- Levertijd ca. 3 jaar
Offerte Van Vulpen (excl. BTW): Offreert alleen de variant Hoofdwerk-Nevenwerk voor f 84.675,-. Fagot 16' kost f 5.500,- Levertijd 2-0 2,5 jaar
Offerte Mense Ruiter (incl. BTW): Hoofdwerk-Nevenwerk f 87.696,- Uitbreiding Octaaf 2' en Prestant 4' f 4.372,- Fagot 16' f 5.264,- Zelfstandige Prestant 8' op het Pedaal f 2.136,-
De offertes worden door de orgelcommissie doorgestuurd naar Erné.
Op 22 oktober stelt Erné een vergadering op 31 oktober voor om de offertes door te nemen. Flentrop is het duurst en Ruiter het goedkoopst. Erné verwacht dat Ruiter vanwege ziekte een langere levertijd zal hebben. Vergaderen graag 's ochtends tot 12 uur. Daarna moet hij nog in Friesland zijn.
Op verzoek van Erné stuurt Blank op 5 november ook een offerte. Blank komt met een prijs van f 68.656,- voor de Hoofdwerk-Nevenwerk versie en f 76.852 voor de Hoofdwerk-Bovenwerk versie. De Fagot 16' komt op f 5.284,-. De levertijd bedraagt anderhalf jaar
Op 12 november maakt Erné een samenvatting van de ontvangen offertes. De orgelcommissie heeft, volgens de brief van Erné, een excursie gemaakt naar orgels van de orgelmakers. Het orgel van Mense Ruiter in Bedum kreeg een slechte waardering.
De offerte van Blank komt als beste naar voren qua verhouding prijs en kwaliteit. Ook is de levertijd van Blank gunstig.
Door de kleine omvang van het bedrijf en het meewerken van vader en zoon Blank kunnen de kosten laag worden gehouden.
Erné verzoekt om hem te machtigen Blank opdracht te geven voor dispositie B inclusief de Fagot 16' voor het Pedaal.
De prijs voor het orgel zal dan incl. BTW en loonstijgingen uitkomen op ca. f 100.000,- inclusief het honorarium van Erné.
De eerste termijn voor het orgel wordt door Blank op 18 december in rekening gebracht. De rekening wordt vervroegd ingediend vanwege de verhoging van de BTW van 12% naar 14%.
Op 21 december machtigt de kerkenraad Erné om de bestelling te plaatsen. Ze gaan uit van een goede samenwerking met de architect van de kerk dhr. A. de Ruiter.
Op 30 december meldt Erné dat de opdracht is verstrekt en dat het orgel f 73.800,- (excl. BTW) gaat kosten incl. de Fagot 16' voor het pedaal.
Eveneens op 30 december gaat er een brief naar Blank, waarin de samenwerking met de architect van de kerk A. De Ruiter aan de orde komt.
Blank aanvaardt op 30 december de opdracht. (02)

1971: In januari brengt Erné onkosten in rekening en een deel van zijn honorarium als adviseur.
Op 19 maart 1971 overlijdt Lambert Erné. In een brief 4 juni neemt zijn zoon Hans Erné de taak als orgeladviseur over tegen dezelfde voorwaarden. Ook de samenwerking met architect A. de Ruiter wordt weer aan de orde gesteld.
Op 4 juni meldt Hans Erné dat hij de opdracht aanvaardt. Hij heeft al contact gehad met orgelmaker Blank. Na de vakantie wordt begonnen met het ontwerp. (02)


Ongedateerde tekening (03) Klik op de tekening voor een vergroting


Tekeningen. Klik op de afbeelding voor een vergroting

In september schrijft Blank aan Erné over de kasontwerpen. Blank heeft voorkeur voor een ontwerp met Borstwerk in plaats van een Bovenwerk. Er moet een afspraak komen om dit door te spreken. (02)


Tekeningen uit november 1971
Begeleidende brief van 1 december. (02)

1972: Op 20 januari verschijnt het verslag van een vergadering tussen kerk, orgelmaker en adviseur Hans Erné. De plek waar het orgel zou worden geplaatst blijft ongewijzigd, maar het wordt in overleg met orgelmaker en architect een orgel met Hoofdwerk en Borstwerk.
Op 27 januari beschrijft Erné voor de orgelcommissie het te bouwen orgel:

Hoofdwerk	Borstwerk	Pedaal
Prestant 8'	Gedekt 8'	Subbas 16'
Roerfluit 8'	Fluit 4'	Prestant 8' (transmissie)
Octaaf 4'	Prestant 2'	Fagot 16'
Spitsfluit 4'	Sifflet 1'
Octaaf 2'	Quint 2 2/3'
Mixtuur IV-V	Terts 1 3/5'
Trompet 8'	Dulciaan 8'

De Quint 2 2/3' en de Terts 1 3/5' vormen samen een sesquialter, zoals eerder op het Bovenwerk gepland. De toevoeging van de Trompet 8' zou de prijs van het orgel verhogen, maar Blank neemt deze uitbreiding voor zijn rekening. Het Borstwerk krijgt luiken, zodat de geluidssterkte gevarieerd kan worden.
In aansluiting daarop schrijft F.H. Broos van de orgelcommissie dat ze akkoord gaan met deze variant. Men mist echter nog de volgende punten:
 - Koppelingen HW-BW, BW-Pedaal en HW-Pedaal
 - Tremulant toegevoegd voor f 700,-
 - Front achterkant moet passen in de architectuur van de kerk
 - Goede verlichting lessenaar en pedaal
 - Opbergplaats voor muziekboeken
 - Verstelbare orgelbank
Graag een nieuwe offerte met toevoeging van deze punten uitgaande van 14% BTW. Ook wil men graag lichtdrukken van de tekeningen ontvangen. (02)
Op 8 februari is er een vergadering van de Orgelcommissie. De offerte wordt besproken en er wordt gememoreerd hoe het een en ander is verlopen in de besprekingen tussen orgelcommissie, adviseur, orgelmaker en architect. Men vindt het huidige ontwerp nog te veel "confectie". Men wil graag bovenaan de pijpenvelden zaagwerk. (03)
Blank stuurt op 5 april een aangepaste offerte en een rekening voor de 2e termijn. (02)
Op 7 april komt een brief van Blank met de wijziging Bovenwerk naar Borstwerk en de toevoeging van de Trompet 8' op het Hoofdwerk. (03)
Op 15 juli meldt Hans Erné dat Blank met de bouw van het orgel begonnen is. Het in rekening brengen van de 2e termijn was dus correct. Als de bouw genoeg gevorderd is kan de orgelcommissie de werkplaats bezichtigen.
Erné stuurt een rekening van 1 % van de totale bouwkosten voor zijn honorarium als adviseur.
Op 15 augustus schrijft Blank aan Erné dat hij het frontontwerp enigszins heeft gewijzigd en vraagt wat de mening is van Erné.
Op 31 augustus meldt Blank aan de orgelcommissie dat het frontontwerp iets gewijzigd is en minder strak zal worden. Kan de commissie akkoord gaan met deze wijzigingen? Ook zal de levering later uitvallen door ziekte en uitloop van de werkzaamheden. De oplevering is nu gepland in februari 1973.
In september meldt Erné dat hij akkoord gaat met de door Blank aangebrachte wijzigingen in het frontontwerp. Het is jammer dat het orgel niet op tijd kan worden opgeleverd. Die zou eerder gemeld moeten zijn.
Op 2 november wordt een vergadering gepland met orgelcommissie, organisten, Blank, architect en Erné. (02)

1973: In januari wordt de 3e termijn door Blank in rekening gebracht. Windladen, pijpwerk en orgelkas zijn gereed.
Op 24 januari meldt Erné dat de vorderingen dusdanig zijn dat het rekening brengen van de derde termijn terecht is.
Op 1 mei wordt de 4e termijn in rekening gebracht.
Op 20 juni geeft Hans Erné het programma door van de orgelbespeling tijdens de ingebruikname.
Het programma luidt als volgt:
 - Anthonie van Noordt: Twee variaties over Psalm 24
 - Hendrick Speuy: Psalm 116
 - Henry Purcell: Voluntary on the Old 100th (Psalm 134)
 - Demonstratie van de registers aan de hand van korte improvisaties
De 5e en laatste termijn wordt door Blank op 28 juni in rekening gebracht. (02)

Op 28 juni volgt de officiële ingebruikname met een concert door Hans Erné. Voor het programmaboekje zie de PDF. (03)
Van de ingebruikname is een geluidsopname gemaakt. Deze kan beluisterd vanuit het programma van de ingebruikname. (05)
De opname werd beschikbaar gesteld door Johan Tigelaar.

Op 6 juli schrijft Hans Erné zijn afsluitende bericht. Hij is zeer content met het orgel. Het is volledig op zijn taak berekend. Hij dankt voor de goede samenwerking en sluit zijn eindnota bij. (02)

Definitieve dispositie:

* Prestant 8' is een transmissie van de Prestant 8' van het Hoofdwerk.
Systeem: mechanische sleeplade; het orgelmetaal van de prestanten heeft een legering van 40% tin en 60% lood en voor de fluiten is dat 20% tin en 80% lood; kast en lofwerk zijn uitgevoerd in massief eiken. (04).



De Orgelvriend 1973/09


Links: Het Orgel 1973-09 Rechts: Nederlands dagblad 30-06-1973. Klik op de rechter afbeelding voor een vergroting

1979: Volgens een brief van de orgelcommissie aan orgelmaker Blank zijn er problemen met het doorzakken van enkele frontpijpen. Blank wordt verzocht zo spoedig mogelijk langs te komen aangezien het concertseizoen weer begint. Ook moet er wat aan de Dulciaan gedaan worden. (03)

1995: De orgelcommissie vraagt aan orgelmaker Henriksen & Reitsma een offerte voor het verbeteren van de drie tongwerken. De kosten bedragen excl. BTW f 9.450,-. Herintonatie van de Prestant komt op f 1.100,- (03)

1996: Bij de uitvoering van de werkzaamheden constateert de orgelmaker veel vervuiling in het orgel. Op d' functioneert de pedaal-transmissie van Prestant 8' niet goed. Om dit op te lossen dient een deel van het pijpwerk van het hoofdwerk afgenomen te worden. Ook is er lekkage door te ruime plastic pulpeten. Men kan dit zelf oplossen. Ook zal bij enkele registers door herintonatie winst geboekt kunnen worden qua klank. De Van-Biezen-stemming zou gewijzigd kunnen worden in een gelijkzwevende stemming. De kosten voor deze werkzaamheden bedragen f 19.750,- excl. BTW. (03)

2001: Brief van Henriksen en Reitsma over de balgen van het orgel: de beide verticale balgen voor Hoofdwerk en Pedaal beginnen slechter te worden. Het plaatsen van een nieuwe balg voor het pedaal kwam ook al in 1990 aan de orde toen er sprake was van plaatsing van een aparte pedaalkas voor 4 registers.
Als dat plan wordt gerealiseerd zou er een nieuwe magazijnbalg en een nieuwe windmachine met een grotere capaciteit geplaatst kunnen worden. Henriksen & Reitsma is niet enthousiast over de huidige balgen en vindt ze slijtagegevoelig. Opnieuw beleren is echter goed mogelijk. Het plaatsen van een nieuwe magazijnbalg zonder een aparte pedaalkas met 4 registers wordt afgeraden. Het opnieuw beleren van de balgen kost f 7.450 excl. BTW.(03)

2011: Er zijn plannen om de kerk te sluiten. Orgelmakerij Mense Ruiter schrijft een rapport over de toestand en bruikbaarheid van het orgel voor de verkoop.

2020: De kerk wordt gesloten. In oktober 2020 vindt de laatste dienst plaats. Het orgel is verkocht naar de Sint-Annakerk in Merelbeke (België). Het zal worden gebruikt tijdens de langdurige restauratie van het hoofdorgel. Daarna zal het worden ingezet als koororgel. (04)


Foto's: Inge Meinardi (2020) Klik op de foto voor een vergroting




Foto's: Inge Meinardi (2020) Klik op de foto voor een vergroting



Op 3 oktober wordt er een laatste concert georganiseerd door de Orgelkring Assen met Wietse Meinardi aan het orgel en Piertje Feenstra op trompet. Zie de PDF voor het programma.

2021: Het orgel wordt weer opgebouwd in de St. Anna kerk te Merelbeke (België).

Onderstaande foto's van de opbouw in België zijn gemaakt door Herman de Mil.








Orgel-driedaagse op de nieuwe locatie.

2022: In september is met de sloop van de kerk begonnen.

Foto's Frits Kaan Links: de plek waar het orgel stond opgesteld.

Bronvermelding.

1. E-Mails van Robert Helder d.d. 18 en 19-07-2006
2. Archief Lambert en Hans Erné - Universiteit Utrecht
3. Archief Orgelcommissie Maranathakerk
4. E-Mail Jacob Dwarshuis d.d. 17-08-2020
5. Archief Andries Tigelaar
6. Archief Mense Ruiter
7. Nederlands Dagblad 25 mei 1966