Assen Gereformeerde Zuiderkerk


Fotot Drents Archief

De ontstaansgeschiedenis van de Zuiderkerk begint op 3 juli 1923 toen op een openbare veiling door de gereformeerde kerkenraad een bouwterrein werd aangekocht. Het terrein bestond uit een laag gedeelte wellicht een veenput waaruit men vroeger turf had gestoken. Het zag er niet aantrekkelijk uit. Het veengat was gevuld met prut en water. In het portaal van de kerk herinnert een marmeren gedenksteen aan de bouw van de kerk. Op de steen staat de volgende tekst: "Deze eerste steen werd gelegd door ds. H.W. Laman 28 juli 1924. zalig Zijn degenen die het Woord Gods hooren en het bewaren. Lucas 11 vers 28". Op 16 april 1925 werd de kerk in gebruik genomen.

De Gereformeerde Zuiderkerk in Assen heeft in het brandpunt gestaan van de vaderlandse kerkgeschiedenis. In de consistoriekamer hangt een foto van de leden van de synodevergadering uit 1926. Zestig deftig geklede heren en een vrouw met een oorijzer en kanten kap kijken ernstig voor zich uit. Deze synode is bekend geworden door het strijdpunt over de "sprekende slang".

De Amsterdamse predikant ds J.G. Geelkerken twijfelde er aan of Eva in het paradijs door een echte slang zou zijn toegesproken. Het landelijk toporgaan van de Gereformeerde kerken zou uitmaken of de predikant het gezag van de Bijbel had aangetast of niet. Sprak de slang wel of niet? Die vraag stond centraal in een bewogen discussie. Wekenlang werd er achter gesloten deuren vergaderd. Deze theologische affaire liep uit op een nationale rel.

Uiteindelijk besliste de Synode dat de slang een zintuigelijke waarneembare werkelijkheid is geweest. De slang had dus werkelijk gesproken. Geelkerken moest deze verklaring als gereformeerd predikant ondertekenen. Geelkerken reageerde niet geheel afwijzend, maar naar het oordeel van de Synode was het niet voldoende. Hij werd voor drie maanden geschorst. Hij stoorde er zich niet aan en preekte twee keer in de Amsterdamse parkkerk. Ds Geelkerken wilde zich niet aan de Generale Synode onderwerpen. Vier dagen later zette de Synode hem af. Na deze trieste afloop viel het doek over deze veelbesproken en bekritiseerde synode in de Zuiderkerk. Ruim veertig jaar later, in 1967, werd door de Synode van Amsterdam de uitspraak in Assen herroepen.

We maken een wandeling om de kerk. Het gebouw is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Het ontwerp van de kerk is, van de architect, A. Smallenbrock Jzn.

We gaan de kerk binnen. Voor de inwendige vormgeving van deze kerken is de visie op het kerk zijn in die periode van grote invloed. Centraal staat de beleving van de kerkdienst als de "vergadering der gelovigen". Van fundamenteel belang was dat de kerkgangers de predikant konden zien en horen. De hoofdvorm van het gebouw is een Grieks kruis. In drie van de vier kruisarmen rond het midden zijn galerijen gebouwd. Op de hoofdgalerij hangt een goudkleurige klok. De vierde arm is de liturgische ruimte. Op de verhoging staat een zwart met goud beschilderde preekstoel. De oude kanselbijbel met koperbeslag stamt uit 1748. Er staat een marmeren doopvont en een avondmaalstafel. Het avondmaalszilver bestaat uit 2 karaffen, 6 bekers, 5 schalen, 1 grote schaal en een klein dienblaadje met een bekertje voor de organist. Speciaal voor druivensap is er een aardewerkkan met 2 bekers.

De elkaar kruisende zadeldaken ontmoeten elkaar in één punt boven het midden van het vierkant. Het is een prachtig spel van kruisende gewelven. De zoldering is paars geverfd. De stoelen beneden hebben een lichtpaarse bekleding. Opvallend zijn de smalle, verticale, diepe glas-in-lood raampartijen in de voor- en zijgevels van de kerk. Het glas-in-lood, gevat in stalen kozijnen, is eenvoudig van uitvoering.

Bronnen:

Drentse Courant Artikelenserie Drentse kerken 2000/2001