Assen Gereformeerde Zuiderkerk

Informatie over de kerk


Ansichtkaart na 1940

Informatie over het orgel vanuit het Boekje "Jubileumboek 75 jaar Zuiderkerk" uit 2000.

Kerk.
De eerste steen van deze kerk werd gelegd op 28 juli 1924. De ingebruikname vond plaats op 16 april 1925. De architect was A. Smallenbroek Jzn. (01)
Bij de bouw van de kerk ontstond er onduidelijkheid of de inventaris (incl. orgel) nu wel of niet in het begrote bedrag was opgenomen. Dat bleek niet hetval te zijn. Men begrootte daarom F 11.000,- hiervoor, waarvan f 5.000,- voor het orgel. Er werd zelfs oof gediscussieerd om het eerst zonder orgel te doen. (16)

Orgel.
1925: Het eerste orgel was een oud instrument met 10 stemmen, afkomstig uit een katholieke kerk (11) en werd geleverd door de firma Joh. Meek muziekhandel te Assen. Joh. Meek was een tijdlang organist van de Zuider- en Noorderkerk. (11)

1928: Omstreeks dit jaar werd het instrument verplaatst naar de Hervormde kerk te Schoonebeek. Het tweede orgel kwam er in 1928 en was eveneens geleverd door de firma Joh. Meek. Het werd door hem aangeboden voor f. 150, -- per jaar voor een periode van 5 jaar. (03).


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-10-1929, 25-10-1929


Provinciale Drentsche en Asser courant 07-05-1930, 09-05-1930

1929: In de Asser kerkbode van 18 oktober 1929 wordt een artikel vermeld en een advertentie geplaatst van een orgelconcert door Jan Zwart, dat door hem zal worden gegeven op donderdag 24 oktober, 's avonds om acht uur in de Zuidersingelkerk. Bewijs van toegang 25 cent. In het artikel schrijft ds. Gerber: 'Dit concert beoogt een tweeledig doel: het nuttige en aangename met elkaar te verenigen. Het gaat om het nieuwe orgel voor ons kerkgebouw Zuidersingel.' (11)
Ondertussen is er een orgelcommissie, die zich bezighoudt met het ophalen van geld voor een nieuw orgel. In een boekje worden de in- en uitgaven bijgehouden.
Op de eerste pagina uit september 1929 wordt een klein saldo vermeld, wat er blijkbaar al is en worden de verdere ontvangsten per wijk aan de linkerkant gemeld. Aan de rechterkant staan de uitgaven. BV. advertentiekosten in de krant voor te geven orgelconcerten.
In de eerste helft van 1930 zijn er aardig wat kosten te melden: (16)

• Verplaatsen orgel     f 100,-
• Windmotor plaatsen  f 300,-
• Afschutten orgel      f 199,79
• Kosten zanguitvoering f 41,10 De opbrengst was F 77,55
• Orgelconcert Jan Zwart DE opbrengst: f 63,80
  • Honorarium Jan Zwart f 40,-
  • Mej. Wagenbeek        f 40,-
  • Programma's              f 25,55
  • Advertentiekosten      f 10,55 (16)

Vanaf april 1932 worden er bedragen geboekt die verband houden met het nieuwe en het oude orgel.
Het kasboek werd in 1934 afgesloten en saldo van f 130,34 werd overgeboekt naar een spaarrekening. (16)

• 9 april 1932 f 6.000,- naar de orgelmaker 1e termijn
• 18 april 1932 voor organist op 7 april f 30,-
•  .... ..... pijpen orgel f 15,-
  27 april 1932 ontvangen van Meek f 150,- voor orgelonderdelen
• 29 april 1932 Organist Pijlman uit Meppel f 12.50
• 9 mei 1932 f 3.750,- naar orgelmaker 2e termijn voor de verbouwing van het orgel in de Molenstraatkerk
• 8 juli 1932 f 2.000,- naar orgelmaker voor 2e termijn
• 8 april 1933 f 1.000,- en f 40,- rente voor de 3e termijn (16)

De ontvangen bedragen bereiken een hoogte van bijna f 12.000,-

(16)


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-05-1930, Nieuwe Utrechtsche courant 26-09-1931


De bazuin jaargang 79, 1931, no 41, 09-10-1931                                                  De standaard 26-09-1931



De Amsterdammer 28-09-1931, Provinciale Drentsche en Asser courant 30-09-1931


Emmer courant 02-10-1931, Het orgel oktober 1931

1931/1932: Een bestaand sluimerend orgelfonds wordt weer in de belangstelling geplaatst met enkele artikelen van de ds. B. A. Bos in de Asser kerkbode van juni en juli 1931. In een artikel uit de Asser kerkbode van 31 juli 1931 staat het volgende o.m.: "Toen ik mijn artikelenreeks over het orgelfonds begon, had ik niet kunnen denken, dat zo spoedig de zaak zich zoo ontwikkelen zou, dat we binnen afzienbare tijd een nieuw orgel zouden kunnen krijgen.
Maar thans sta ik verlegen en verwonderd. Maandag 20 juli sprak de kerkenraad over het orgelfonds! En met alle stemmen voor werd besloten de hand aan de ploeg te slaan. Binnen vier weken f. 10.000,- bijeen, dat was het parool!
En de kerkenraad ging voorop! De lijst circuleerde terstond, met een verrassend resultaat. Bij allen was enthousiasme, omdat gevoeld werd dat het moest.
En nu, nadat we drie dagen gewerkt hebben, overschrijden we de eerste f 3.000,- reeds! En ook de "Molenstraat" doet mee". (11)
Op 8 september 1931 rapporteerde de orgelcommissie over de aanschaf van een nieuw orgel voor de Zuiderkerk. Er was voor f. 8500, -- ingetekend bij een rondgang door de gemeente. Na een bezoek aan een aantal kerken met orgels van verschillende makelij werd tenslotte de keuze bepaald op de firma Valckx en van Kouteren te Rotterdam. Ondertussen was het kapitaal aangegroeid tot f. 9200, -. Men gaf toen de genoemde firma de opdracht een nieuw orgel voor de Zuiderkerk te bouwen en het orgel in de Molenstraat kerk te reconstrueren voor het gezamenlijk bedrag van f. 13. 750, -- met optie op het onderhoud en stemwerk voor f. 80, -- per jaar en een garantie van 20 jaar (04). Het nieuwe orgel werd in gebruik genomen op 7 april 1932. Bij die gelegenheid vond een orgelbespeling plaats door Ferdinand Timmermans, organist en stadsbeiaardier te Rotterdam (05). Dit tweeklaviers pneumatisch kegelladen orgel met vrij pedaal kreeg de volgende dispositie:

* Gedektbas 16' transmissie van Bourdon 16' op II; Violonbas 16' transmissie van Prestant 16' op I.
Vrij instelbaar pedaal voor automatisch pedaal: 28. Subbas 16'; 29. Violonbas 16'; 30. Octaafbas 8'.
Vrij instelbaar pedaal bij spel op Manuaal II: 31. Cello 8'.
Koppelingen: 32. Man. II - I; 33. Ped. - Man. I; 34. Ped. - Man. II; 35. Sup. I - II buiten tutti **; 36. Sup. I buiten tutti **; 37. Sup. Ped. ; 38. Sub. I - II; 39. Sub. II. (** kunnen bij gebruik van tutti worden bijgezet).
Nevenregisters: P. , MF. , F. , FF. , T. , Opl. ; Automatisch piano pedaal zelfstandig register; trede zwelkast Manuaal II; trede Generaal-Crescendo-Decrescendo, met wijzerplaat , genummerd; tongenregister uitschakelaar; Vrije combinatie (als wippertjes) (06).


Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant 30-09-1931


Links: Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant 09-04-1932 Rechts Brief van Valckx en van Kouteren aan Johan van Meurs over de orgelbespeling van F. Timmermans (17) (Klik op de afbeelding voor een vergroting)


De Amsterdammer 09-04-1932, Provinciale Drentsche en Asser courant 08-04-1932


Emmer courant 12-04-1932, Nieuwe Utrechtsche courant 06-04-1932


Het Orgel 1932 april


De Bazuin 08-04-1932


Nieuwsblad van het Noorden 08-04-1932

De standaard 05-04-1932                                   De standaard 09-04-1932                                De standaard 15-04-1932





Foto links verkregen van Bert Koetsier (1967) (12) Foto rechts: (18)


Advertentie van Valckx en van Kouteren uit het tijdschrift "Het orgel" van april 1926


Provinciale Drentsche en Asser courant 04-11-1936

1944: De orgels in de Noorderkerk en de Zuiderkerk waren verzekerd voor 12.000,- en f 18.000,-. (20)


Onderhoud door de firma Valckx en van Kouteren. Door de jaren heen werd de bespeelbaarheid van het orgel minder en kwamen er storingen in de pneumatiek.


Provinciale Drentsche en Asser courant 15-08-1945


Provinciale Drentsche en Asser courant 15-08-1945, 24-11-1945, 30-11-1945


Provinciale Drentsche en Asser courant 07-11-1947


Provinciale Drentsche en Asser courant 27-03-1948, 11-05-1949, 14-05-1949


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-11-1950, 09-02-1951
Klik op de linker-afbeelding voor een vergroting


Provinciale Drentsche en Asser courant 10-07-1951, 21-04-1952


1953: In juli 1953 maakt Johan van Meurs, organist van de Der Aa-kerk in Groningen, een rapport over de toestand van het orgel.
Hij begint te zeggen dat men tegenwoordig heel anders denkt over het bouwen van een pijporgel dan in 1926, maar dat wil nog niet zeggen dat het een slecht orgel is!
Balgen verkeren in uitstekende staat.
Hij stelt de volgende verbeteringen voor:
 - Schoonmaken en opnieuw afstellen van de pneumatiek, zodat het orgel sneller reageert.
 - Vergroten van de voetopeningen van het pijpwerk
 - De concertfluit 8' krijgt te weinig wind. Windkanalen wijder maken.
 - Samenstelling Mixtuur te laag. Liever een nieuwe mixtuur.
 - Octaaf naar de plaats van de Salicionaal 8'
 - Salicionaal afsnijden tot Quint 2 2/3 en verhuizen naar de plek van de Octaaf 4'
 - Gehele intonatie herzien en opfrissen
Offerte vragen aan goede orgelmakers zoals bv. Flentrop of Mense Ruiter. Er is alleen groot onderhoud nodig en geen restauratie. (15)

1958: Concert door het Sweelinckkoor uit Emmen met aan het orgel Willem Hendrik Zwart. Uit de tekst blijkt dat er werkzaamheden aan het orgel hadden plaats gevonden.

Provinciale Drentsche en Asser courant 11-11-1958

1961: Mense Ruiter beantwoordt in februari een aantal vragen vanuit Assen over de frontpijpen. (19)

1962: In de kerkelijke archieven van de Gereformeerde Kerk van Assen bevinden zich enkele brieven, die verwoorden, hoe het orgel werd onderhouden. In een brief van de muziekcommissie, gedateerd 27 september 1962 en namens de commissie getekend door de secretaris Mr. E.J. van de Blom en gericht aan de heer Mense Ruiter te Groningen, wordt hem verzocht een Onderzoek in te stellen naar de onderhoudstoestand van het orgel in het kerkgebouw Zuidersingel 39 te Assen en haar mede te delen welke naar zijn mening de kosten van algeheel herstel zullen zijn. De commissie zal tevens gaarne zijn suggesties ontvangen omtrent door hem noodzakelijke of gewenst geachte aanvulling of wijziging der dispositie, zulks met kostenopgave. (11)
Op 27 september vraagt de muziekcommissie aan Mense Ruiter om een rapport uit te brengen over de onderhoudstoestand van het orgel.
Kladnotitie van Mense Ruiter met de dispositie en de aan te brengen wijzigingen, Notitie met de dispositie. Kladje met de dispositiewijzigingen.
Op 28 oktober schrijft de secretaris van de muziekcommissie naar Mense Ruiter dat hij het rapport van Johan van Meurs van 4 januari 1955 en een schrijven van Feike Asma van 4 oktober 1962. Kunnen de stukken na lezing worden teruggestuurd? Er moet nog een rapport zijn uit 1955 van de heren Vetter en van der Zee.
Op 7 december schrijft Mense Ruiter dat de voorbereiding voor de komende restauratie wegens ziekte vertraging heeft opgelopen. (19)


Foto: Hans Fidom

1963: De heer Mense Ruiter zendt op 16 mei 1963 aan de weledelgestrenge heer mr. EJ. van der Blom een: "Offerte betreffende het herstel van het kerkorgel van de Gereformeerde Kerk te Assen, aanwezig in het kerkgebouw aan de Zuidersingel, als nadere uitwerking van de begroting dienaangaande, d.d. 15 februari 1963. De in dit stuk genoemde bedragen zijn geldig voor een tijd van twee maanden." Het betreft:

1. Algehele schoonmaak en groot onderhoud
2. Vervanging van alle membranen
3. De pneumatische verbinding tussen de speeltafel met 2 handklavieren en het pedaal te vervangen door elektrische overbrenging.
4. Op Manuaal I  Mixtuur, Octaaf 2' en Trompet 8' vervangen door nieuw pijpwerk en van de Cornet de bas tot de a weg te nemen.
5. Uitbreiding van het aantal registers met een nieuwe elektrische windlade voor 4 register op Manuaal II met Octaaf 4', Octaaf 2', Quint 1 1/3' en Scherp IV.
6. Op Manuaal II wordt de Gamba 8' vervangen door een Quint 3'
7. Op het Pedaal komen een Octaaf 4' en een Octaaf 2' op de plek van de Concertfluit 8' van Manuaal I en de Cello 8' van het pedaal.
8. Vervallen van de sub- en superkoppels
9. Verplaatsing van de speeltafel naar de galerij.
10. In de offerte worden ook diverse varianten genoemd om met bestaand pijpwerk de nieuwe registers te maken. (19)

Het contract wordt getekend op 8 juli. (21)

1964/-65: In bovenstaand advies geeft Mense Ruiter aan wat er met het orgel zou moeten gebeuren om het weer goed speelbaar te maken en tegelijk de klank te verbeteren ook de kosten voor deze revisie werden genoemd (07).
Op 18 mei 1963 geeft de orgelmaker in een offerte aan hoe hij de verbetering definitief wil uitvoeren. Hierna werd het orgel gerestaureerd en ontstond de volgende dispositie:

De met * gemerkte registers zijn nieuw. De met ** gemerkte registers zijn transmissies.  (08). (Zie ook de bijlage)
Op 12 mei schrijft orgelmakerij Mense Ruiter een offerte voor het herstel van het orgel. Het is een nadere uitwerking van het voorstel van 15 februari.
Ia Algehele schoonmaak, herstel kleine gebreken, bestrijding houtworm, vervanging van aangetaste panelen door panelen van masonito, vervanging van alle membranen
Ib Vervanging van de pneumatische verbinding tussen hoofdlade en toegvoegde lade door een elektrische  tractuur
Ic Verbaging op Manuaal I van de Mixtuur en de Octaaf 2'door nieuw pijpwerk van betere kwaliteit. Weghalen van de Cornetbas tot en met a.
!d Een nieuw elektrische  lade met 4 stemmen: Octaaf 4', Octaaf 2', Quint 1 1/3'en Scherp IV bijbouwen bij de lade van Manuaal II.
Ie Kanalen voor hoge winddruk naar de speeltafel. Het registerbord uitbreiden met 4 wippers. De labels hiervoor kunnen worden gehaald van de te vervallen Sub- en superkoppels.
Kosten f 19.254,-
IIa Vervangen van de Trompet 8' door een nieuwe Trompet met een minder dikke toon
IIb De Gamba vervangen door een Quint 3'
IIc Op de plek van de Concertfluit een Octaaf 4'en Octaaf 2'inbouwen voor het pedaal. De Cello 8' vervalt
Gelijktijdig uit voeren met I komen de kosten op f 23.602,-
III Speeltafel geheel elektrisch ombouwen. Op de bestaande plaats f 2.500,- Verplaatsen naar de galerij kost f 600,- meer
IV Totaalbedrag f 25.900,- of 26.500,-
Op 13 december schrijft Mense Ruiter dat hij zo spoedig mogelijk naar Assen zal komen om het uitgeschakelde deel van het orgel weer in werking te stellen. Door drukke werkzaamheden is er nog niet van gekomen, maar Assen staat nu boven aan de lijst. Kan dit worden doorgegeven aan de organisten? (19)


Bert Koetsier achter het orgel


Drents Archief Assen 1974 Foto door G. Oosterveen

1967: Op 27 januari schrijft orgelmakerij Mense Ruiter dat er een voorziening is getroffen om de windlade van het bovenklavier af te sluiten als er een huiler optreedt.
de storingen zijn waarschijnlijk te wijten aan condens op de magneten. De magneten zijn behandeld met een speciaal preparaat en de verbindingsdeur tussen balgkamer en het orgel is open gezet. Ook zijn er een paar panelen uitgenomen. (19)

1975: Op 27 februari maakt Mense Ruiter een begroting van de uit te voeren werkzaamheden aan het orgel:
1a. Speeltafel verplaatsen naar het balkon
1b. Veerweien op de pijpstokken monteren
2. Hoofdwerklade in het midden plaatsen met de pedaalladen ter weerszijden. Nieuw windkanalen en dempkist met windmotor in het orgel.
3. Achterwand voor Hoofdwerk, Bovenwerk en pedaal.
4. Dempkastjes onder de frontladen
5. Prestant 16' 6 halve tonen opschuiven
6. Bourdon 16' op de pedaallade plaatsen.
Op 24 maart schrijft de Commissie van beheer dat de werkzaamheden genoemd onder 1b, 2, 3 en 4 beslist noodzakelijk zijn en zo snel mogelijk moeten worden uitgevoerd als de financiële toestand van de kerk dat toelaat. Als alternatief voor 1a kan de organist met een gordijntje worden afgeschermd of de galerij af te sluit als het kerkbezoek dat toelaat. De punte 5 en 6 kunnen later worden uitgevoerd. Jaarlijks dient een bedrag van f 5.000,- te worden gereserveerd voor onderhoud van de orgels.
Op 1 december 1975 krijgt Mense Ruiter B.V, opdracht om werkzaamheden aan het orgel uit te voeren.
1. 'Veerweien' op de pijpstokken monteren
2. Hoofdwerklade in het midden plaatsen. Pedaalladen aan weerszijden van het Hoofdwerk. Nieuwe kanalen. Windmachine in nieuwe dempkist in het orgel
3. Achterwand maken voor Hoofdwerk, Bovenwerk en pedaal
4. Dempkastje onder de frontladen
Het orgel moet zondags bespeelbaar blijven. De totale kosten bedragen f. 22.380,=.
Op 12 december dankt orgelmakerij Mense Ruiter voor de verkregen opdracht. Het maken van een achterwand voor het bovenwerk komt te vervallen, omdat de Bourdon 16' blijft staan op de huidige plaats. Tijdens de uitvoering van de werkzaamheden blijft het bovenwerk bespeelbaar. Werkzaamheden starten in 1976. (11) (19)

1984: In een boek (22) over de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk in Assen staat over het orgel uit 1887 het volgende: 'De nieuwe ruime kerk kon reeds op donderdag 16 april 1925 in gebruik worden genomen. De aannemers hadden zeer vlot en met veel vakmanschap gewerkt, dat mag ter ere van hun nagedachtenis nog wel eens worden gezegd. Zo stond daar aan de Zuidersingel een monumentale kerk, die een jaar later zelfs meer dan landelijke bekendheid zou krijgen. Een ding ontbrak er echter nog aan. Boven de preekstoel keken de kerkgangers in een donker gat, waar eigenlijk een orgel behoorde te staan. In de dertiger jaren besloot ds. B.A. Bos die in Assen zeer populair was hiervoor met een lijst bij zijn gemeenteleden langs te gaan. In zes weken tijds haalde hij f. 65.000,-- op. Hiervoor kon men in die tijd het mooiste orgel aanschaffen dat er maar te krijgen was. Dit prachtige instrument begeleidt met zijn welluidende klanken 's zondags nog altijd de gemeentezang.'

1993-1994: Groot onderhoud (09). De onderhoudskosten zijn steeds een grote zorg geweest. In het jaar 1992/1993 heeft er een grootonderhoud plaats gevonden. De elektrische magneten in de bovenwerk-hulpladen, totaal 224
stuks moeten vervangen worden. Met andere belangrijke werkzaamheden komt het bedrag op ongeveer f. 18.000,=. (11)

2000: De Zuiderkerk bestaat 75 jaar. Naar aanleiding daarvan wordt een jubileumboek uitgegeven. Op de pagina's 20-23 wordt de orgelgeschiedenis beschreven.


In een weekblad, 2000 (14)

2007: De Protestantse Gemeente Assen heeft plannen om de monumentale Zuiderkerk aan de Zuidersingel in Assen over te dragen aan de Stichting Oude Drentse Kerken. Op die manier wil de gemeente haar toekomst financieel veiligstellen. De maatregel is nodig om in de toekomst niet in de financiële problemen te komen.
Secretaris Henk Pastoor: "We willen, zoals het kabinet zo mooi zegt, geld voor het dak reserveren nu het nog niet lekt. Vijftig procent van onze leden is nu ouder is dan 50 jaar. Dan kun je uittekenen wat er de komende jaren gaat gebeuren."
De gebouwencommissie van de protestantse gemeente heeft een onderzoek gedaan om vanaf volgend jaar 50.000 euro per jaar te gaan besparen op de post gebouwen. Daarbij is onder meer gekeken of de Jozefkerk of de Zuiderkerk zou moeten worden afgestoten. Pastoor: "De kosten-batenanalyse wijst uit dat de Zuiderkerk de grootste kostenpost is. Daarnaast spelen andere afwegingen mee: in de Jozefkerk worden meer activiteiten georganiseerd, de kerk is de oudste van de twee en staat op de meest centrale plek."
De Stichting Oude Drentse Kerken heeft zich al geïnteresseerd getoond, maar over de voorwaarden voor overdracht moet nog worden onderhandeld. Pastoor: "De stichting heeft al aangegeven de kerk voor een symbolisch bedrag te willen overnemen. Wij zullen een bruidsschat voor het onderhoud van de eerstkomende jaren moeten meegeven. Daarnaast willen we waarborgen dat de diensten en bijeenkomsten van de wijkgemeente in de Zuiderkerk gehouden kunnen blijven worden." (10)


Foto Hans Fidom

2009: Orgelmakerij Mense Ruiter maakt de stemkrukken van de Bazuin 16' gangbaar en verwijdert de oxidatie. Ook de 1400 membranen zouden eigenlijk vervangen moeten worden. (19)

2014: De kans is groot dat de kerk wordt verkocht aan een genootschap dat geen gebruik maakt van het orgel. De kerk wordt overgenomen door City Life Church. Zij gebruiken geen orgel. De bestemming van het orgels is dan ook ongewis.
Om in elk geval de klank te bewaren voor het nageslacht kreeg ik via Frits Kaan de volgende opnamen opgestuurd: (13)

• Frits Kaan: Claude Balbastre, Noël Votre bonté grand dieu 30-07-2014
• Frits Kaan: Charles Tournemire, Dominica Pentecosten no 36 06-08-2014
• Frits Kaan: Charles Tournemire, Caprice (8-9-2011)
• Frits Kaan: Serge Prokofjev, Fairy-Tale 30-07-2014
• Frits Kaan: Dieterich Buxtehude, Passacaglia (8-9-2011)
• Frits Kaan: Flor Peeters, Toccata 2eX 12-07-2014
• Jan Drost: Improvisatie 04-08-2014
• Jan Drost: Improvisatie, 'Fantasia Pneumatica' 04-08-2014
• Rien van der Wel: Improvisatie nr 5 06-08-2014
• Rien van der Wel: Improvisatie nr 7 06-08-2014
• Frits Kaan: Charles Tournemire, Communion 12-07-2014

2022: De kerk is inmiddels een aantal jaren in gebruik bij de City Life Church.
Zie onderstaand artikel in het Nieuwsblad van het Noorden d.d. 11 maart 2022.

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Bronvermelding

1. Bos. a. w. (1934)176.
2. Vriendelijke mededeling door Albert Meek, zoon van Johan Meek te Assen. In De Harp(1928) 56 komt de volgende advertentie voor: "te koop aangeboden 1e klas mechanisch kerkorgel 2 klavieren 14 st. 20 reg. , waaronder 2 tongwerken voor een kerk van 600-900 personen. Inl. Joh. Meek, Kerkstraat 6-8, Assen".
3. De occasions werden kwamen veelal uit Katholieke kerken in Brabant. Zie verder Schoonebeek.
4. RAD. AGKA. Not. kerkeraad. (1882-1931). verg. 23-10-1928. Zie verder Gasselte.
5. RAD. AGKA. Not. kerkeraad. (1928-1931). verg. 8-9-1931; 6-10-1931 en 3-11-1931. De volgende bezoeken werden afgelegd: Delft, Geref. kerk, orgel van een Duitse firma; Feyenoord, Groningen, Leeuwarden en Zwolle voor orgels van Valckx en van Kouteren; Rijswijk ZH. , R. K. kerk, Vermeulen, Weert; Nijmegen?; Zuidlaren, St. Dennenoord, J. de Koff.
6. RAD. AGKA. Not. kerkeraad(1932-1936). verg. 8-3-1931 en 15-3-1932. Het Programma bij de ingebruiname was: 1. Toccata in a kl. terts J. P. Sweelinck. 2. Choral Vorspiele: a. Herlich thut mich verlangen. b. Alle Menschen müssen sterben J. S. Bach. 3. Praeludium en Fuga in d kl. terts J. S. Bach. 4. Concerto in A gr. terts G. F. Händel. 5. Sonate no 6 F. Mendelsohn-Bartholdy. 6. Pastorale César Franck. 7. Grand Choeur in Es gr. terts Alexander Guilmant.
7. Het Orgel (1931-1932) 4 en 55; De Harp (1931) 85 en idem (1932) 38. Organist en Eredienst (1932) no 6. In De Harp (1929) 32 komt de volgende adv. voor: "te koop flink kerkorgel met 7 volledige stemmen met pedaal voor 3 à 400 personen. Joh. Meek. Assen".
8. Vriendelijke mededeling van Mense Ruiter. Groningen. Brief Mense Ruiter 15-2-1963. Er werden ook inlichtingen verkregen van Johan van Meurs en Feike Asma. Bijlage 1.
9. Zie ook Van Mechelen. a. w. 30-9-1993 en 14-10-1993.
10. Dagblad van het Noorden d.d. 16 oktober 2007
11. Gedenkboek 75 jaar Zuiderkerk Assen 1925-2000
12. E-Mail van Bert Koetsier d.d. 17-03-2014
13. E-Mail d.d. 31-08-2014 van Frits Kaan
14. E-Mail d.d. 03-01-2015 van Frits Kaan
15. Drents Archief 0412 Gereformeerde Gemeente te Assen 405 Rapporten van J. van Meurs, organist van de Aa-kerk in Groningen, over de toestand van de orgels in de Noorder- en Zuiderkerk, 1953. 2 stukken
16. Drents Archief 0412 Gereformeerde Gemeente te Assen Diverse onderdelen: 5, 11, 313, 401, 402, 404, 406
17. Archief Jaap Brouwer
18. Boek: 1924-2014 - herinneringen aan de Zuiderkerk, Zuiderkerk Assen, 2014
19. Archief Mense Ruiter
20. Drents Archief: 0412 Gereformeerde Gemeente Assen, 354 Polis van verzekering van molestrisico op inventaris
21. Mense Ruiter oud archief
22. Boek: H. Hofman, Van toen tot nu - De korte historie van de Gereformeerde kerk in Assen, Assen: Hummelen's boekhandel, 1984

Bijlage 1.

Weledelgestrenge Heer Mr. E. J. van der Blom, Vaart Z. Z. 125, Assen.

Rapport over het orgel in de Geref. Zuidersingel kerk te Assen.

Hoofdverdeling A omvat beschrijving van eventueel uit te voeren werkzaamheden aan technische gedeelte van het orgel. B. beoordeling van dispositie veranderingen en nieuw voorastel dienaangaande.

A. Technisch gedeelte:

1. Conservering van het orgel in de bestaande vorm:

a. in- en uitwendig alle orgeldelen schoonmaken.
b. alle laden en ralais membranen vernieuwen.
c. door houtworm aangetaste panelen door nieuwe van masonite vervangen.
d. klaviertoetsen opnieuw invoeren.
e. pedaaltoetsen opnieuw invoeren.
f. pedaaltoetsen diepgang ondieper afstellen voor beter spel.
g. omwerken van de automatische pedaal schakeling die omgekeerd moet werken.
h. betere windaanvoer naar Concertfluit 8'.
j. tremulant verbeteren of door nieuwe vervangen.
k. opnieuw bevestigen van losgescheurde stemrollen.
l. intonatie egaliseren en opnieuw instemmen.

Uitvoering van onder 1 genoemde zaken blijven ook bij de volgende verbeteringsplannen noodzakelijk.

2. Het gehele orgel speelt op het ogenblik op een winddruk van 87 mm, zowel wat de speelwind als de pijpenwind betreft. Door vanaf de windmachine een kanaal met een kleine balg aan te leggen naar de speeltafel kan de speelwind tussen speeltafel en laden opgevoerd worden tot ca. 115 mm, waardoor de aanspraaksnelheid van de laden met ongeveer 25 à 30% kan worden verbeterd. Spreken de pijpen van het bovenklavier bijvoorbeeld aan met een vertraging van 0.15 seconden, dan kan die op ca. 0.10 teruglopen. Dat is beslist merkbaar in het bespelen.

3. Bij het voorgaande punt is wel de verbinding speeltafel windladen verbeterd, maar niet de verbinding van de windladen naar de toegevoegde laden, zoals voor de frontpijpen. Op de toegevoegde laden staan nog 184 pijpen, waaronder belangrijke zoals van de Prestant 16 en Prestant 8. Deze blijven, omdat ze op de gewone ladedruk van 87 mm blijven werken, te laat aanslaan en te laat afslaan in vergelijking met de lade pijpen. Een zeer onplezierige zaak. Om dit te verbeteren is invoering van elektriciteit nodig die de verbinding tussen de windladen en de toegevoegde laden verzorgt. Hierdoor kan de genoemde vertraging tot 0. 02 à 0. 03 teruggebracht worden en is dan niet meer hinderlijk.

4. Nu de elektrische kracht in het orgel aanwezig is, kan de volgende stap zijn ook de laden elektrisch te bedienen vanaf het punt waarop de wind de speeltafel verlaat. De speeltafel blijft pneumatisch werken.

5. De speeltafel ombouwen voor rein elektrische tractuur.

6. De speeltafel halfweg op de zijgalerij plaatsen, waarbij behalve de kabel ook nog een elektrisch bedieningsapparaat voor de zwelkast aangebracht moet worden. Of de zwelkast laten vervallen, wat nog het beste zou zijn. De galerijvloer moet dan plaatselijk vlak worden gemaakt.

Indien op de een of andere manier elektrische tractie in het orgel gebracht wordt, zou ik graag het orgel als volgt wijzigen en uitbreiden.

a. Op het Hoofdwerk vervalt de Concertfluit 8. b. De Salicionaal wordt een Spitsquint 3. c. De octaaf 2 wordt door een nieuwe vervangen. d. De Mixtuur idem. e. De Trompet idem. f. De Cornetbas laten vervallen. g. Aan het bovenklavier toevoegen een lade met 4 stemmen: Octaaf 4, Octaaf2, Quint 1 1/3, (uit Octaaf 2 van het Hoofdwerk) en een Scherp. h. Uit het pedaal de Cello 8 laten vervallen. Het pedaal aanvullen met een Unit Octaaf 4 en octaaf 2. (geplaatst op de Concertfluit 8 lade).

De dispositie komt er dan als volgt uit te zien en zal gezien de diverse nieuwe en toegevoegde stemmen uit de Prestanten familie een zeer beduidende verbetering van de geluidskwaliteit geven. (Mits de heren Organisten dan tenminste niet met subkoppel gaan spelen. Zullen we die Sub's en Supers er maar niet uit doen? De stemming wordt er ook meestal alleen maar slecht van).

Begrotingen.

Afgerond op f. 26. 000, --. Voor onvoorziene gevallen risico f. 2. 000, --. Alleen in overleg te gebruiken.

Tussen de 10 en de 25 mille liggen nog enkele mogelijkheden. U kunt zich echter aan de hand van deze gegevens hoop ik wel enig oordeel vormen waar U het op aan moet sturen. Bijgevoegde foto's zullen bij de bespreking erg handig zijn.

Hoogachtend, [w. g. ] Mense Ruiter.


Links organist Ad van Dalen en rechts organist Jan Hazenberg (18)