Assen, Christelijk Gereformeerde kerk aan de Kanaalstraat (xxxx-1980)


Archief Jaap Brouwer. Herkomst onbekend. Klik op de foto voor een vergroting.

xxxx
1916/1917: En dan het orgel. Het begint gebreken te vertonen. Er is geen lol meer aan voor de organisten Egbert en Evert Mennega en de pomper Geert Alberts.
Enkele kerkeraadsleden zullen het repareren. Het zijn van huis uit echte zelfdoeners. Maar dat mislukt.
Een jaar later is het instrument in zo'n deplorabele toestand, dat het besluit valt een nieuw kerkorgel aan te schaffen bij een orgelbouwer in Haren (Gr.).
Dé kosten ƒ 300,- worden voorgeschoten door een gemeentelid. De busjes brengen weer uitkomst en de schuld is in 1920 afgelost. (03)


1936: Het uit 1917 daterende orgel begint gebreken te vertonen, Eind 1936 wordt een orgel aangeboden.
De broeders, die op reis zijn geweest, vertellen: "de prijs was niet te hoog en de klank schitterend, maar de speeltafel was verkeerd en kon niet verplaatst worden, zodat de koop overging." (03)

1939: Orgelhandel Meek te Assen biedt aan op de galerij een orgel te bouwen en dit in bruikleen aan de kerk te geven. Alles gratis dus. De kerkenraad trapt daar niet in. "De kerk is geen toonzaal".
Een voorstel van ds. Floor een aparte commissie in te stellen, die de technische zowel als de financiële kant kan behartigen, wordt afgestemd. Het moet een zaak van de gehele gemeente zijn en niet van een bepaalde groep. (03)


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-01-1939

1943-1944  (03)
Zo suddert men nog een tijdje door. Het geld is het breekpunt.
Toch komt er een Orgelcommissie, waarin o.a. zitting hebben Jan van Dalen Jzn. en zijn broer Harm van Dalen, de organist.
En dan ineens, is er een broeder uit de gemeente, Andries Holtrop, die ƒ 1.200,- aan de kerk ter leen verstrekt ten behoeve van het Orgelfonds. Van de geleende som behoeft geen rente te worden betaald en een verplicht aflossingsschema behoeft niet te worden aangehouden.
Met andere woorden: broeders, U betaalt mij maar terug, zodra het U schikt. Een genereus gebaar.
De fa. Spiering te Dordrecht krijgt de leverantie van het kerkorgel. Het instrument is gebruiktj mechanisch van systeem, orgelkast en front nieuw vervaardigd, in vuren uitvoering met panelen. Het pijpwerk is gedeeltelijk nieuw en gedeeltelijk gebruikt.
De samenstelling: Prestant 8’, Holpijp 8', Viola 8', Celeste 8', Octaaf 4' en Octaaf 2'; met aangehangen pedaal.
Kosten f 2.000,-. De leveringsovereenkomst werd 5 juli 1943 getekend. Acht maanden later volgt de plaatsing.

1943-1945
: Informatie uit het boek van Jaap Brouwer "Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur".
Op 28 april 1944 bood Pels aan Van Meurs een zo goed als nieuw mechanisch orgel aan met 8 stemmen verdeeld over manuaal en pedaal.557
De prijs bedroeg ƒ 5.250,—, te vermeerderen met de kosten van logies van het personeel. Pels bood van Meurs een provisie aan van 5%.
Het instrument was voorzien van een elektrische windmotor en het was mogelijk in plaats van de Vox Caelestis een Mixtuur te disponeren.
Pels vermeldde in zijn aanbod niets over de bestemming van dit orgel. Van Meurs schreef op deze offerte echter ‘Assen’.
In het licht van verdere ontwikkelingen ga ik (Jaap Brouwer) er van uit, dat hij dit orgel in gedachten had voor de Christelijke Gereformeerde kerk aan de Kanaalstraat.
Deze gemeente had ook al eens een aanbod van Meek gekregen voor een orgel in bruikleen, maar dat aanbod werd afgewezen: ’De kerk is geen toonzaal’.558
De offerte van Pels kwam echter te laat, want op 5 juli 1943 had de gemeente al een contract met Spiering afgesloten voor de levering van een gebruikt mechanisch orgel met nieuwe kast en nieuw front voor ƒ2.000,--.
Het instrument zou acht maanden later geleverd worden, maar de Tweede Wereldoorlog zorgde voor de nodige vertraging. Van Meurs werd pas na de aanbesteding als adviseur aangesteld.559
Zijn rol zal dan ook beperkt zijn gebleven tot de eindkeuring en misschien eventuele begeleiding tijdens de opbouw.



Dispositie
Manuaal (C-f''')
Prestant 8' (C-E, hout, open af F in front)
Holpijp 8'
Gamba 8' (C-H in Holpijp)
Vox Celeste 8' (af c°)
Prestant 4'
Octaaf 2'
(open plaats voor een Mixtuur)  
(open plaats voor een Bourdon)  

Tremulant
Pedaal (C-d1)
Aangehangen


Pagina uit het dispositieboekje van van Meurs. Klik op de afbeelding voor een vergroting

Het instrument werd door Van Meurs op 16 augustus 1945 tijdens een bijzondere samenkomst ingewijd.560

557 GrA, toegang 1618, inv. nr. 13.
558 B. Nawijn, Ware het niet dat...: de geschiedenis uan de Christelijke Gere/ormeerde Kerk Assen 1901-1978: een verhaal uan mensen (Donderen 1989), 25, 51-52 en 78.
559 Mondelinge mededeling van de heer Boer, archivaris van de Christelijke Gereformeerde kerk te Assen op 30 april 2010.
560 Provinciale Drentsche en Asser Courant, 20 augustus 1945


Provinciale Drentsche en Asser courant 13-08-1945, 20-08-1945

1954: In maart 1954 vraagt de president van de Rechtbank te Assen of de Rechtbank het kerkgebouw misschien kan huren. Zulks in verband met de bouw van een nieuw gerechts hof.
De kerkeraad heeft daar wel oren naar. Men wordt het eens voor ƒ 4.250,-per jaar, alles inbegrepen. Het nieuwtje haalt zelfs de landelijke pers: Rechtzittingen in kerk.
Ruim een jaar wordt in de kerk veroordeeld en vrijgesproken. Toch heeft het muisje nog een vervelend staartje.
Een der rechters is nogal kouwelijk van aard. In overleg met de Rijksgebouwendienst worden twee extra grote olie gestookte kachels in de kerg geplaatst.
Het is er nu steeds behagelijk warm. Maar alles wordt kurkdroog en dat is funest voor het orgel. Het begint gebreken té vertonen.
Er zit niets anders op dan het te demonteren om het te zijner tijd weer op te bouwen. Voortaan wordt de zang door een op de galerij geplaatst electronisch orgel begeleid.
De organiste, Janny van Dalen, denkt het ijzer te smeden als het heet is en stelt de raad voor bij de komende restauratie het orgel uit te breiden met enige stemmen, o.a. een Mixtuur en een Roerfluit.
De Rijksgebouwendienst heeft immers vergoeding van de restauratiekosten toegezegd. Het verzoek wordt afgewezen.
Als de Rechtbank vertrekt duurt het nog tot mei 1956 voor het orgel weer in gebruik kan worden genomen.
De kosten, die geheel door de Rijksgebouwendienst worden vergoed, bedragen ƒ 2.475,-. (03


Nieuwsblad van het Zuiden 03-06-1954, Provinciale Drentsche en Asser courant 03-06-1954

1972: Er wordt een orgel aangekocht van de Rehobothkerk te Watergraafsmeer. Dit is een sterk gewijzigd orgel van de orgelmaker Witte. Het orgel werd oorspronkelijk gebouwd in 1873 voor de Prinsenkerk in Rotterdam.
Het orgel wordt door de orgelmaker W. Boegem gedemonteerd en de onderdelen worden opgeslagen in Amstelveen en Assen. (04)

1980: Men verhuist naar de Bethelkerk (voormalige Joodse Synagoge en Gereformeerd Vrijgemaakte kerk) en laat daar een nieuw orgel bouwen door Kaat en Tijhuis. Het is niet bekend wat er met het Spieringorgel gebeurde.
De kerk wordt afgebroken om plaats te maken voor woningbouw.


Oude kerkgebouw (Inmiddels afgebroken) (05)

Noten:

  1. Foto's verkregen via E-mail d.d. 23-08-2011 van Frits Kaan vanuit het Drents Archief (krantenartikel uit dossier 1466 van het foto-archief van de gemeente Assen)
  2. Boek: Jaap BRouwer "Johan van Meuers - Een pionierend orgeladviseur"
  3. Boek: Nawijn B., Ware het niet dat..de geschiedenis van de Christelijke Gereformeerde Kerk Assen 1901-1978: een verhaal van mensen (Donderen 1989), blz. 25, 51-52 en 78.
  4. E-Mail d.d. 20 augustus 2017 van Frits Kaan. Hij wees me op een vermelding in http://orgbase.nl bij de Ontmoetingskerk van Fijnaart.
  5. Reliwiki: http://reliwiki.nl/index.php?title=Bestand:Assen_vml.Christelijk_Gereformeerde_kerk.jpg