Assen, Christelijk Gereformeerde kerk aan de Kanaalstraat


Archief Jaap Brouwer. Herkomst onbekend. Klik op de foto voor een vergroting.

1916/1917: 'En dan het orgel. Het begint gebreken te vertonen. Er is geen lol meer aan voor de organisten Egbert en Evert Mennega en de pomper Geert Alberts.
Enkele kerkenraadsleden zullen het repareren. Het zijn van huis uit echte zelfdoeners. Maar dat mislukt.
Een jaar later is het instrument in zo'n deplorabele toestand, dat het besluit valt een nieuw kerkorgel aan te schaffen bij een orgelbouwer in Haren.
De kosten van 300 gulden worden voorgeschoten door een gemeentelid. De busjes brengen weer uitkomst en de schuld is in 1920 afgelost.' (03)

1936: 'Het orgel begint gebreken te vertonen. Eind 1936 wordt een orgel aangeboden. De broeders, die op reis zijn geweest, vertellen: de prijs was niet te hoog en de klank schitterend, maar de speeltafel was verkeerd en kon niet verplaatst worden, zodat de koop overging.' (03)

1939: 'Orgelhandel Meek te Assen biedt aan op de galerij een orgel te bouwen en dit in bruikleen aan de kerk te geven. Alles gratis dus. De kerkenraad trapt daar niet in. 'De kerk is geen toonzaal'.
Een voorstel van ds. Floor om een aparte commissie in te stellen, die zowel de technische als de financiële kant kan behartigen, wordt afgestemd. Het moet een zaak van de gehele gemeente zijn en niet van een bepaalde groep. (03)
Het voorstel van Meek zal gedaan zijn vanwege de verbouwing van de kerk. Het orgel wordt in een nis boven de preekstoel geplaatst.


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-01-1939

1943-1944
'Zo suddert men nog een tijdje door. Het geld is het breekpunt.
Toch komt er een Orgelcommissie, waarin o.a. zitting hebben Jan van Dalen Jzn. en zijn broer Harm van Dalen, de organist.
En dan ineens, is er een broeder uit de gemeente, Andries Holtrop, die 1200 gulden aan de kerk ter leen verstrekt ten behoeve van het Orgelfonds. Van de geleende som behoeft geen rente te worden betaald en een verplicht aflossingsschema behoeft niet te worden aangehouden.
Met andere woorden: broeders, U betaalt mij maar terug, zodra het U schikt. Een genereus gebaar.
De fa. Spiering te Dordrecht krijgt de leverantie van het kerkorgel. Het instrument is gebruikt mechanisch van systeem, orgelkast en front nieuw vervaardigd, in vuren uitvoering met panelen. Het pijpwerk is gedeeltelijk nieuw en gedeeltelijk gebruikt.
De samenstelling: Prestant 8’, Holpijp 8', Viola 8', Celeste 8', Octaaf 4' en Octaaf 2'; met aangehangen pedaal.
Kosten f 2.000,-. De leveringsovereenkomst werd 5 juli 1943 getekend. Acht maanden later volgt de plaatsing.' (03)

1943-1945
: Informatie uit het boek van Jaap Brouwer "Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur".
Op 28 april 1944 bood Pels aan Van Meurs een zo goed als nieuw mechanisch orgel aan met 8 stemmen verdeeld over manuaal en pedaal.557
De prijs bedroeg ƒ 5.250,—, te vermeerderen met de kosten van logies van het personeel. Pels bood van Meurs een provisie aan van 5%.
Het instrument was voorzien van een elektrische windmotor en het was mogelijk in plaats van de Vox Celeste een Mixtuur te disponeren.
Pels vermeldde in zijn aanbod niets over de bestemming van dit orgel. Van Meurs schreef op deze offerte echter ‘Assen’.
In het licht van verdere ontwikkelingen ga ik (Jaap Brouwer) er van uit, dat hij dit orgel in gedachten had voor de Christelijke Gereformeerde kerk aan de Kanaalstraat.
Deze gemeente had ook al eens een aanbod van Meek gekregen voor een orgel in bruikleen, maar dat aanbod werd afgewezen: ’De kerk is geen toonzaal’.558
De offerte van Pels kwam echter te laat, want op 5 juli 1943 had de gemeente al een contract met Spiering afgesloten voor de levering van een gebruikt mechanisch orgel met nieuwe kast en nieuw front voor f 2.000,--.
Het instrument zou acht maanden later geleverd worden, maar de Tweede Wereldoorlog zorgde voor de nodige vertraging. Van Meurs werd pas na de aanbesteding als adviseur aangesteld.559
Zijn rol zal dan ook beperkt zijn gebleven tot de eindkeuring en misschien eventuele begeleiding tijdens de opbouw.



Dispositie
Manuaal (C-f''')
Prestant 8' (C-E, hout, open af F in front)
Holpijp 8'
Gamba 8' (C-H in Holpijp)
Vox Celeste 8' (af c°)
Prestant 4'
Octaaf 2'
(open plaats voor een Mixtuur)  
(open plaats voor een Bourdon)  

Tremulant
Pedaal (C-d1)
Aangehangen


Pagina uit het dispositieboekje van Van Meurs. Klik op de afbeelding voor een vergroting

Het instrument werd door Van Meurs op 16 augustus 1945 tijdens een bijzondere samenkomst ingewijd.560

557 GrA, toegang 1618, inv. nr. 13.
558 B. Nawijn, Ware het niet dat...: de geschiedenis van de Christelijke Gereformeerde Kerk Assen 1901-1978: een verhaal van mensen (Donderen 1989), 25, 51-52 en 78.
559 Mondelinge mededeling van de heer Boer, archivaris van de Christelijke Gereformeerde kerk te Assen op 30 april 2010.
560 Provinciale Drentsche en Asser Courant, 20 augustus 1945


Provinciale Drentsche en Asser courant 13-08-1945, 20-08-1945

1954: In maart vraagt de president van de rechtbank in Assen of de rechtbank het kerkgebouw misschien voor een jaar kan huren. Dit in verband met de bouw van een nieuw gerechtshof.
De kerkenraad heeft daar wel oren naar. Men wordt het eens voor ƒ 4.250,-per jaar, alles inbegrepen. Dit nieuws haalt zelfs de landelijke pers.
Een der rechters is nogal kouwelijk van aard. In overleg met de Rijksgebouwendienst worden twee extra grote olie gestookte kachels in de kerk geplaatst. Dit heeft echter tot gevolg dat de luchtvochtigheid zeer laag wordt en dat blijkt funest voor het orgel te zijn.
Het orgel wordt gedemonteerdtijd en tijdelijk opgeslagen. Voortaan wordt de zang door een op de galerij geplaatst luidsprekerorgel begeleid.
De organiste, Janny van Dalen, ziet een kans om bij de komende restauratie het orgel uit te breiden met een Mixtuur en een Roerfluit.
De Rijksgebouwendienst heeft een vergoeding van de restauratiekosten toegezegd. Haar verzoek wordt afgewezen.
Als de rechtbank vertrekt duurt het nog tot mei 1956 voor het orgel weer in gebruik kan worden genomen.
De kosten, die geheel door de Rijksgebouwendienst worden vergoed, bedragen ƒ 2.475,-. (03


Nieuwsblad van het Zuiden 03-06-1954, Provinciale Drentsche en Asser courant 03-06-1954

1972: Er wordt een orgel gekocht van de Rehobothkerk in Watergraafsmeer. Dit is een sterk gewijzigd orgel van de orgelmaker Witte. Het orgel werd oorspronkelijk gebouwd in 1873 voor de Prinsenkerk in Rotterdam.
Orgelmaker W. Boegem demonteerd het orgel en de onderdelen worden opgeslagen in Amstelveen en Assen. Er wordt echter geen gebruik gemaakt van deze onderdelen. Waar het orgel is gebleven is onduidelijk. (04)

1980: De kerkelijke gemeente verhuist naar de Bethelkerk (voormalige Joodse Synagoge en Gereformeerd Vrijgemaakte kerk) en laat daar een nieuw orgel bouwen door Kaat en Tijhuis. Het is onbekend wat er met het Spieringorgel gebeurde.
De oude kerk wordt afgebroken om plaats te maken voor woningbouw.


Oude kerkgebouw (Inmiddels afgebroken) (05)

Noten:

  1. Foto's verkregen via E-mail d.d. 23-08-2011 van Frits Kaan vanuit het Drents Archief (krantenartikel uit dossier 1466 van het foto-archief van de gemeente Assen)
  2. Boek: Jaap Brouwer, Johan van Meurs – Een studie over een pionierend orgeladviseur, Groningen: Philip Elchers, 2017.
  3. Boek: Nawijn B., Ware het niet dat..de geschiedenis van de Christelijke Gereformeerde Kerk Assen 1901-1978: een verhaal van mensen (Donderen 1989), blz. 25, 51-52 en 78.
  4. E-Mail d.d. 20 augustus 2017 van Frits Kaan. Hij wees me op een vermelding in http://orgbase.nl bij de Ontmoetingskerk van Fijnaart.
  5. Reliwiki: http://reliwiki.nl/index.php?title=Bestand:Assen_vml.Christelijk_Gereformeerde_kerk.jpg