Borger, Gereformeerde kerk (PKN-kerk Goede Herder)


Ansichtkaart oude kerk

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd op 10 augustus 2018
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie:
Manuaal I: Prestant 8', Octaaf 4', Octaaf 2', Mixtuur Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Koraalbas 4', Koppel met Manuaal I
 - Johann Gottfried Walther: Wer nun den lieben Gott lässt walten Registratie: Manuaal I: Prestant 8', Octaaf 4'
 - Marcel Dupré (1886-1971) Vor deinen Thron tret ich hiermit Registratie Manuaal II: Salicionaal 8', Roerfluit 8' Pedaal: Subbas 16', Gedekt 8'
 - Marcel Dupré (1886-1971) Wir Christenleut Registratie Manuaal I: Bourdon 8' Manuaal II: Schalmei 8', Roerfluit 8' Pedaal: Subbas 16', Gedekt 8' Tremulant

1885-1925: Dhr. Oldenbeuving is voorzanger. (05)

1916: Er wordt een bazaar gehouden voor de financiering van een orgel.

Emmer courant 09-02-1916

1924: Er wordt een orgel aangeschaft. De meisjesvereniging neemt het initiatief en begint met sparen op een spaarbankboekje. Later wordt het boekje door de orgelcommissie overgenomen. Het orgel wordt geleverd door de firma Ganzevoort. Men is er niet erg tevreden over en ook het onderhoud is niet naar wens. Het onderhoud gaat over naar de firma Standaart uit Schiedam. Het is onbekend of het een orgel dan wel een harmonium betrof. (05)
Dhr. de Ruiter wordt benoemd als organist.

Emmer courant 15-01-1924, 18-01-1924

1938: Concert door de blinde organist Kruithof uit Kampen.

Provinciale Drentsche en Asser courant 21-02-1938

1944: De firma Meek installeert een orgel dat afkomstig is uit een kerk in Heerde. Het wordt voor f 2.050,-gekocht en plaatsing kost f 625,-. Meek geeft tien jaar garantie en het onderhoud kost f 20.- per jaar. Gezien de plaatsing van een windmotor en de aanschafprijs zou het een pijporgel kunnen zijn. (05)


195x: Als het orgel niet meer functioneert wordt het tijdelijk vervangen door een harmonium van een gemeentelid. (05)

1956: Op 2 februari krijgt organist J. de Ruiter antwoord op zijn brief aan de Orgelbouwadviescommissie van de Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) . De beste plaats voor het orgel is boven de kansel. Het orgel staat nu op de galerij. De speeltafel zou beneden in de kerk geplaatst kunnen worden. De GOV heeft geen voorkeur voor elektrisch of mechanisch. De voorgestelde orgelbouwer is niet aan te raden. Een nieuw orgel in Bredevoort is erg slecht. Beter is het te kiezen voor een van de twee Gereformeerde orgelmakers: Fonteijn & Gaal of Leeflang. Andere mogelijkheden zijn Van Leeuwen (protestant) en Pels (RK). Voor uw kerk moet een orgel met 9-10 stemmen voldoende zijn. De kosten zijn dan ongeveer f 15.000,-. (07)
Op 8 februari is de brief van 6 februari besproken. Men wil graag een eerste advies van de GOV, maar niet door de voorgestelde Mr. A. Bouwman
Op 14 februari schrijft de GOV dat als adviseur A.P. Oosterhof zal optreden.
Op 14 februari stuurt J.J. de Vos van de orgelcommissie afschriften van de correspondentie over het orgel naar Oosterhof. Wil Oosterhof optreden als adviseur. De keuze voor de secondant laten ze graag aan hem over.
Op 2 maart schrijft A.P. Oosterhof aan de GOV dat hij op 28 februari de kerk van Borger heeft bezocht. Samen met de kerkenraad van Borger heeft hij twee orgels van orgelmaker De Wit bezocht in Smilde. De bedoeling van alleen een eerste advies zoals ook in Smilde was gedaan. Men kon dan advieskosten 'verdienen'. In Smilde was men tevreden met deze orgels. Oosterhof noemt daarna een elftal tekortkomingen.
Hij heeft de mensen van Borger ervan kunnen overtuigen dat de orgels in Smilde beneden peil zijn en dat verder advies noodzakelijk is. De opdracht wordt nu om een elektro-pneumatisch orgel te bouwen niet duurder dan f 15.000,- met twee manualen en een zelfstandig Pedaal. Enkele units is toegestaan. De volgende orgelmakers krijgen een kans: Kamp, Fonteij en & Gaal, Leeflang, De Koff en Pels.
Op 13 maart vraagt Oosterhof aan de orgelmakers Kamp, Fonteij en & Gaal, Leeflang, de Koff en Pels een prijsopgave te doen voor een nieuw elektro-pneumatisch orgel volgens een meegestuurd bestek.
Manuaal I: Prestant 8', Bourdon 8', Octaaf 4', reservering, Mixtuur II-IV
Manuaal II: Roerfluit 8', Prestant 4', Fluit 4', Nasard 2 2/3', reservering, reservering, tremulant
Pedaal: Subbas 16', Bourdon 8' (beide afgeleid uit de Bourdon8' van Manuaal I met 12 extra pijpen), reservering, reservering
Koppels: Manuaal II-II, Manuaal I-II 16', Pedaal-I, Pedaal-II
Drukknoppen: automatisch Pedaal, Piano, Mezzo Forte, Forte, Fortissimo, 2 oplossers
Orgelmaker Kamp antwoordt op 16 maart. Kamp houdt ook rekening met de later gezonden toevoeging van een strijker en een tongwerk. Kamp heeft nog een aantal aanvullende vragen. Deze worden beantwoord in een ongedateerde brief door Joh. M. Vetter van de GOV.De Nasard niet halen uit de Prestant 4' van Manuaal II. Beter is een zelfstandig register of desnoods afleiden van de Roerlfuit 8'. De mensuren zijn voorlopig. Bij gunning is dit nader uit te werken. Daarna een uitleg over de transmissies uitgaande van materiaal van Laukhuff.
Het contract met Pels dateert van 4 april. Het orgel zal worden opgeleverd op 24 december 1956 voor de prijs van f 16.040,-. Het oude orgel wordt overgenomen voor f 100,-.
Dispositie:
Manuaal I: Prestant 8', Bourdon 8', Octaaf 4', reservering, Mixtuur II-IV
Manuaal II: Salicionaal 8', Roerfluit 8', Prestant 4', Fluit 4' (uit Roerfluit), Kwint 2 2/3' (uit Prestant), reservering, reservering, Schalmey 8', Tremelo
Pedaal: Subbas 16', Bourdon 8' (beide afgeleid uit de Bourdon8' van Manuaal I met 12 extra pijpen), reservering, reservering
Koppels: Manuaal II-II, Manuaal I-II 16', Pedaal-I, Pedaal-II
Drukknoppen: automatisch Pedaal, Piano, Mezzo Forte, Forte, Foritissimo, 2 oplossers
Op 9 april schrijft R. de Lange van de orgelcommissie aan de GOV dat ze hebben besloten om de bouw aan Pels op te dragen. Het orgel krijgt 8 stemmen met een mogelijkheid tot uitbreiding bij toekomstige kerkbouw. Is het mogelijk dat de GOV van provisie af wil zien? Dat zou een besparing geven van f 800,-. Het orgel is een mooi reclameobject omdat er in deze omgeving de laatste tijd weinig goeds is gebouwd.
Op 11 april beantwoordt Oosterhof de brief van 9 april. Het is uit de brief niet duidelijk of de GOV af wil zien van de provisie. Wel stelt Oosterhof dat hij het werk tot nu toe alleen heeft gedaan. De uitbetaling moet geschieden voor de helft aan hem en voor de helft aan de GOV.
Op 13 april schijft orgelmaker Kamp aan Joh. M. Vetter van de GOV dat de opdracht naar Pels is gegaan. Vermoedelijk was hun offerte wat lager.
Op 6 augustus schrijft Oosterhof aan Pels dat de kerk akkoord gaat met het frontontwerp.
Op 13 december schrijft Oosterhof dat hij de opbouw van het orgel in de kerk niet heeft kunnen bijwonen. Wel heeft hij de opbouw van het orgel in de werkplaats in Alkmaar gevolgd. Hij is er tevreden over.
Op 19 december schrijft de secretaris van de orgeladviescommissie van de GOV aan Oosterhof het volgende over Borger: 'Nota genomen van uw mededelingen. Zodra de eindkeuring heeft plaats gehad, hoor ik dit nog gaarne van U, waarna ik de nota voor de advieskosten aan de kerk zal verzanden. Mag ik dan ook nog even de uiteindelijke aanneemsom van U vernemen? Die heb ik nl. nodig om de nota te kunnen opmaken.' (07)
Bij de ingebruikname op maandag 17 december wordt het orgel met als opusnummer 404 bespeeld door Simon Strating uit Emmen. Zie het programmaboekje. (04)


Het orgel in de oude kerk  Links: foto uit de verzameling van Marcel Pelt. Rechts een foto uit het programmaboekje van de ingebruikname klik op de rechterafbeelding voor een vergroting

Dispositie:

Manuaal I   Manuaal II   Pedaal  
Praestant 8' Roerfluit 8' Subbas 16'
Bourdon 8' Salicionaal 8' Octaafbas 8'
Octaaf 4' Prestant 4'    
Mixtuur III-IV Fluit 4'    
    Kwint 2 2/3'    
    Schalmey 8'    
    Tremulant      



Nieuwsblad van het Noorden 19-12-1956, Provinciale Drentsche en Asser courant 20-12-1956 en

Organist en eredienst 1956 juli/augustus en 1957 mei

1957: Op 12 januari schrijft Oosterhof aan de GOV dat de bouwkosten f 16.040,- bedroegen. Zijn vergoeding is de helft van als er twee adviseurs waren geweest. De andere helft gaat naar de GOV.
Op 12 januari schrijft Oosterhof dat hij de eindkeuring heeft verricht op 8 januari. Hij is zeer tevreden over het eindresultaat. Hij wil het orgel een paar jaar kostenloos in de gaten houden.
Op dezelfde dag gaat er een brief naar Pels in Alkmaar. Oosterhof wijst er op dat als een dezer dagen de Schalmey wordt geplaatst er ook een aantal oneffenheden kunnen worden gecorrigeerd.
Op 7 februari stuurt de GOV een eindafrekening van f 802,-.
Op 16 februari schijft de organist van de kerk de Ruiter aan Houtman van de GOV of hij of dhr. Verplanke nog onderwerpen hebben, die kunnen worden besproken op een kringvergadering van de GOV. Hij stuurt ook het programma van de ingebruikname mee. De Schalmey is nu geplaatst.
Op 1 augustus stuurt de GOV een aanmaning voor de nog niet betaalde f 802,- voor de advieskosten. (07)

1958: Op 17 april stuurt de GOV weer een aanmaning voor de advieskosten. Er is op 1 november een betaling ontvangen van f 162,-. Er rest nog f 640,-. (07)
Willem Hendrik Zwart geeft samen met het mannenkoor Valerius uit Emmen een concert naar aanleiding van het nieuwe orgel.

Drentsche en Asser courant 24-12-1958

1962: Er wordt een nieuwe kerk gebouwd. Het orgel wordt door Pels overgeplaatst naar de nieuwe kerk en waarschijnlijk toen gewijzigd en vergroot met drie registers. (05) (03)

Nieuw kerkgebouw met pastorie


Toestand na de bouw nieuwe kerk (06) De klaviatuur aan de linkerkant.

1982: Op 24 februari meldt orgelmakerij Mense Ruiter de resultaten van een onderzoek. Het is gebouwd volgens het elektropneumatische systeem, waardoor het risico op storingen vrij groot is.
- Eén toets van het ondermanuaal is ontregeld.
- Het orgel is zeer vervuild als gevolg van de verbouwing van de kerk
- Enkele Bourdon-pijpen zijn erg zwak.
- Het pijpwerk is voorzien van stemringen. Dit geeft snel ontstemmingen.
De volgende werkzaamheden worden voorgesteld:
- Uitnemen van alle pijpwerk en het orgel schoonmaken
- Beschadigingen van het pijpwerk worden gerepareerd. Controleren van de voorslagen en stoppen van het houten pijpwerk. Bijwerken van de intonatie en een generale stemming.
- Reparatie van de ontregelde toets
De kosten worden geschat op f 8.500,-
Op 17 maart verleent de commissie van beheer opdracht aan orgelmakerij Mense Ruiter om de werkzaamheden volgens de offerte uit te voeren. Ook de frontpijpen zullen worden schoongemaakt en gespoten voor f 1.500,-
Op 22 april maakt orgelmakerij Mense Ruiter nog een aantal opmerkingen omtrent de opdrachtverlening van 17 maart. Tijdens het onderzoek wordt niet gemeld dat het orgel tijdens de verbouwing van de kerk waterschade heeft opgelopen. Op 16 april is er op verzoek van de verzekeraar NOVO te Zwolle extra onderzoek naar de waterschade gedaan.
Op 23 april meldt Ruiter de waterschade aan de NOVO:
- Aantasting van het leer van de zwelstapelbalg
- Doorzakken van het hardboard dak boven het zwelwerk
- Aantasting van het leer van de kleine balgjes in de zwelwerklade.
Herstel vergt een bedrag van f 3.500,- (08)

1984: Op 21 december stuurt Ruiter een offerte voor het verplaatsen van de speeltafel naar de begane grond. De kosten worden geschat op f 2.800,-

1990: Op 15 januari meldt Ruiter dat het orgel op 27 december 1989 is onderzocht vanwege een aantal klachten.
 1. De Prestant 4' van het 2e manuaal zwijgt.
 2. Kortsluiting in de kabels van de registermechaniek oplossen
 3. De contacten van de registerwippers zijn verbrand
 4. De bedieningsdraden van de registermagneten zijn kaal
 5. De bedieningsdraden van de tremulant moeten vervangen worden
 6. Nazien van de contacten in de speeltafel
 7. De speeltafel zou gereviseerd moeten worden.
De kosten van de punten 1, 2 en 3 bedragen f 3.100,- en voor de werkzaamheden genoemd onder 4, 5 en 6 is f 2.850,- nodig. Revisie van de speeltafel kost f 8.800,- (08)
Op 4 april stuurt de GOV de voorwaarden voor een orgeladvies. (07)
Op 18 juni schrijft Ruiter dat de werkzaamheden uit de brief van 15 januari voor de punten 1 t/m 6 zullen worden uitgevoerd. Het werk is gepland voor de eerste helft van september. (08)

Huidige dispositie:

Manuaal I   Manuaal II   Pedaal  
Praestant 8' Roerfluit 8' Subbas 16'
Bourdon 8' Salicionaal 8' Octaafbas 8'
Octaaf 4' Prestant 4' Gedekt 8'
Octaaf 2' Fluit 4' Koraalbas 4' 
Mixtuur III-IV Quint 2 2/3'    
    Woudfluit 2'    
    Sesquialter II    
    Schalmey 8'    
    Tremulant      
           


borgergk.jpg (25426 bytes) borgergk1.jpg (26748 bytes)


Tekening door Jan Vissering (1933-2017) (04)

1995: Op 13 september maakt Pels & Van Leeuwen een offerte. De shifters voor de afgeleide registers werken slecht. De windladen zijn in een redelijke conditie. De zuigkernmagneten van de bijladen zijn versleten. De aansluitingen van de windkanalen lekken. De speeltafel is van een verouderd type en functioneert niet meer betrouwbaar.
Het pijpwerk is van goede makelij, maar de intonatie kan aanmerkelijk worden verbeterd.
De volgende werkzaamheden worden voorgesteld:
- Het pijpwerk uitnemen en pijpwerk en orgel grondig schoonmaken
- De beschadigingen aan het pijpwerk repareren en de afdichting van hoeden voorzien van met bijenwas geïmpregneerde vlieselineband. (08)

1996: Van 15 januari is een brief van Pels & Van Leeuwen naar aanleiding van een gesprek op 8 januari met de CvB, orgelcommissie en organisten.
De werkzaamheden uit de offerte van 13 september zullen worden uitgevoerd. Diverse werkzaamheden worden uitgevoerd in eigen beheer, wat een besparing oplevert van 140 uur. De werkzaamheden zullen worden verricht in het tweede kwartaal van 1997. (08)

2010: In 2007 ontstond de Protestantse Gemeente Borger. Als kerk wordt gekozen voor de voormalige gereformeerde kerk.

2014: Op 4 februari wordt aan orgelmakerij Mense Ruiter gevraagd wat de tarieven zijn voor het stemmen van het orgel. Het orgel is in een redelijke conditie. De windlades vormen een risico.
Op 6 juni krijgt orgelmakerij Mense Ruiter het bericht dat het onderhoud overgaat van Pels & Van Leeuwen naar Mense Ruiter. (08)

2016: Op 13 november wordt door de organist Meendering een storing (hanger) gemeld.
Op 16 december doet orgelmakerij Mense Ruiter verslag van de reparatie van het elektrische systeem in de maanden november en december. Men heeft geprobeerd de storing zelf op te lossen, maar dat lukte niet. Een nader onderzoek wees uit dat de oorzaak lag in een doorgezakte stemmingsvloer. Deze is nu versterkt waardoor het probleem is opgelost. (08)

2017: Orgelmakerij Mense Ruiter onderzoekt het orgel. Het elektrische systeem is verouderd en is langzamerhand een risicofactor. Het kost veel tijd om dit weer op orde te krijgen, maar het blijft een potentieel risico. Er komen binnenkort windladen beschikbaar uit een overbodig geworden orgel. Misschien kunnen deze worden gebruikt samen met pijpwerk uit hetzelfde orgel. (08)

2018: De kerk is verbouwd. Onderstaande foto's zijn van de situatie na de verbouw van de kerk. Het orgel is ongewijzigd gebleven.


Klik op de foto voor een vergroting


Klik op de foto voor een vergroting

Huidige en vroegere organisten:
Huidig: Mw. T. Pepping uit Zuidlaren, dhr. B. Hulsebos uit Veendam en Geert Meendering.
Vroeger: Wim Opgelder (tot 2011) dhr. H. Oldenbeuving (01)

Bronvermelding:

  1. E-mail d.d. 6 sptember 2010 door Geert Meendering
  2. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Borger,_Hoofdstraat_13A_-_Gereformeerde_Kerk (oude kerk) (17-02-2014)
  3. www: http://reliwiki.nl/index.php/Borger,_Hoofdstraat_11_-_Goede_Herderkerk (nieuwe kerk) (17-02-2014)
  4. Archief Jaap Brouwer
  5. Boek: 1837-1987 De verwachting blijft - 150 jaar Gereformeerde Kerk Borger
  6. www: http://www.kerkeninbeeld.nl (02-08-2024)
  7. VU-Archief Amsterdam: 669 Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) - Orgelbouwadviescommissie 1-780 Doos 40: 97. Borger, Gereformeerde Kerk, 1956-1958, 1990
  8. Archief Mense Ruiter






Foto situatie oude kerk Reliwiki (02)