Borger, Gereformeerde kerk (PKN-kerk Goede Herder)
Ansichtkaart oude
kerk
Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd op
10 augustus 2018
- J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576 Registratie:
Manuaal I:
Prestant 8', Octaaf 4', Octaaf 2', Mixtuur Pedaal: Subbas
16', Octaafbas 8', Koraalbas 4', Koppel met Manuaal I
- Johann
Gottfried Walther: Wer nun
den lieben Gott lässt walten Registratie: Manuaal I:
Prestant 8', Octaaf 4'
- Marcel Dupré (1886-1971)
Vor deinen Thron tret ich hiermit
Registratie Manuaal II: Salicionaal 8', Roerfluit 8' Pedaal: Subbas 16', Gedekt
8'
- Marcel Dupré (1886-1971)
Wir Christenleut Registratie
Manuaal I: Bourdon 8' Manuaal II: Schalmei 8', Roerfluit 8' Pedaal: Subbas 16',
Gedekt 8' Tremulant
1885-1925:
Dhr. Oldenbeuving is voorzanger. (05)
1916: Er
wordt een bazaar gehouden voor de financiering van een orgel.
Emmer courant
09-02-1916
1924:
Er wordt een orgel aangeschaft. De meisjesvereniging neemt het initiatief en
begint
met sparen op een spaarbankboekje. Later wordt het boekje door de orgelcommissie
overgenomen. Het orgel wordt geleverd door de firma Ganzevoort. Men is er niet
erg tevreden over en ook het onderhoud is niet naar wens. Het onderhoud gaat over
naar de firma Standaart uit Schiedam. Het is onbekend of het een orgel dan wel
een harmonium betrof. (05)
Dhr. de Ruiter wordt benoemd
als organist.
Emmer courant 15-01-1924, 18-01-1924
1938:
Concert door de blinde organist Kruithof uit Kampen.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 21-02-1938
1944:
De firma Meek installeert een orgel dat afkomstig is uit
een kerk in Heerde. Het wordt voor f 2.050,-gekocht en plaatsing kost f 625,-.
Meek geeft tien jaar
garantie en het onderhoud kost f 20.- per jaar. Gezien de plaatsing van een windmotor en de
aanschafprijs zou het een pijporgel kunnen zijn. (05)
195x:
Als het orgel niet
meer functioneert wordt het tijdelijk vervangen door een harmonium van een gemeentelid.
(05)
1956:
Op 2 februari krijgt organist J. de
Ruiter antwoord op zijn brief aan de Orgelbouwadviescommissie van de
Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) . De beste plaats voor het orgel is
boven de kansel. Het orgel staat nu op de galerij. De speeltafel zou beneden in
de kerk geplaatst kunnen worden. De GOV heeft geen voorkeur voor elektrisch of
mechanisch. De voorgestelde orgelbouwer is niet aan te raden. Een nieuw orgel in
Bredevoort is erg slecht. Beter is het te kiezen voor een van de twee
Gereformeerde orgelmakers: Fonteijn & Gaal of Leeflang. Andere mogelijkheden
zijn Van Leeuwen (protestant) en Pels (RK). Voor uw kerk moet een orgel met 9-10
stemmen voldoende zijn. De kosten zijn dan ongeveer f 15.000,-. (07)
Op 8 februari is de brief van 6
februari besproken. Men wil graag een eerste advies van de GOV, maar niet door
de voorgestelde Mr. A. Bouwman
Op 14
februari schrijft de GOV dat als adviseur A.P. Oosterhof zal optreden.
Op 14 februari stuurt J.J. de Vos
van de orgelcommissie afschriften van de correspondentie over het orgel naar
Oosterhof. Wil Oosterhof optreden als adviseur. De keuze voor de secondant laten
ze graag aan hem over.
Op 2 maart
schrijft A.P. Oosterhof aan de GOV dat hij op 28 februari de kerk van Borger
heeft bezocht. Samen met de kerkenraad van Borger heeft hij twee orgels van
orgelmaker De Wit bezocht in Smilde. De bedoeling van alleen een eerste advies
zoals ook in Smilde was gedaan. Men kon dan advieskosten 'verdienen'. In Smilde
was men tevreden met deze orgels. Oosterhof noemt daarna een elftal
tekortkomingen.
Hij heeft de mensen van Borger ervan kunnen overtuigen dat
de orgels in Smilde beneden peil zijn en dat verder advies noodzakelijk is. De
opdracht wordt nu om een elektro-pneumatisch orgel te bouwen niet duurder dan f
15.000,- met twee manualen en een zelfstandig Pedaal. Enkele units is toegestaan.
De volgende orgelmakers krijgen een kans: Kamp, Fonteij en & Gaal, Leeflang, De
Koff en Pels.
Op 13 maart vraagt
Oosterhof aan de orgelmakers Kamp, Fonteij en & Gaal, Leeflang, de Koff en Pels
een prijsopgave te doen voor een nieuw elektro-pneumatisch orgel volgens een
meegestuurd bestek.
Manuaal I:
Prestant 8', Bourdon 8', Octaaf 4', reservering, Mixtuur II-IV
Manuaal II:
Roerfluit 8', Prestant 4', Fluit 4', Nasard 2 2/3', reservering, reservering,
tremulant
Pedaal: Subbas 16', Bourdon 8' (beide afgeleid uit de Bourdon8' van
Manuaal I met 12 extra pijpen), reservering, reservering
Koppels: Manuaal
II-II, Manuaal I-II 16', Pedaal-I, Pedaal-II
Drukknoppen: automatisch Pedaal,
Piano, Mezzo Forte, Forte, Fortissimo, 2 oplossers
Orgelmaker Kamp antwoordt
op 16 maart. Kamp houdt ook
rekening met de later gezonden toevoeging van een strijker en een tongwerk. Kamp
heeft nog een aantal aanvullende vragen. Deze worden beantwoord in een
ongedateerde brief door Joh. M.
Vetter van de GOV.De Nasard niet halen uit de Prestant 4' van Manuaal II. Beter
is een zelfstandig register of desnoods afleiden van de Roerlfuit 8'. De
mensuren zijn voorlopig. Bij gunning is dit nader uit te werken. Daarna een
uitleg over de transmissies uitgaande van materiaal van Laukhuff.
Het
contract met Pels dateert van 4
april. Het orgel zal worden opgeleverd op 24 december 1956 voor de prijs van f
16.040,-. Het oude orgel wordt overgenomen voor f 100,-.
Dispositie:
Manuaal I: Prestant 8', Bourdon 8', Octaaf 4', reservering, Mixtuur II-IV
Manuaal II: Salicionaal 8', Roerfluit 8', Prestant 4', Fluit 4' (uit Roerfluit),
Kwint 2 2/3' (uit Prestant), reservering, reservering, Schalmey 8', Tremelo
Pedaal: Subbas 16', Bourdon 8' (beide afgeleid uit de Bourdon8' van Manuaal I
met 12 extra pijpen), reservering, reservering
Koppels: Manuaal II-II,
Manuaal I-II 16', Pedaal-I, Pedaal-II
Drukknoppen: automatisch Pedaal, Piano,
Mezzo Forte, Forte, Foritissimo, 2 oplossers
Op
9 april schrijft R. de Lange van de
orgelcommissie aan de GOV dat ze hebben besloten om de bouw aan Pels op te
dragen. Het orgel krijgt 8 stemmen met een mogelijkheid tot uitbreiding bij
toekomstige kerkbouw. Is het mogelijk dat de GOV van provisie af wil zien? Dat
zou een besparing geven van f 800,-. Het orgel is een mooi reclameobject omdat
er in deze omgeving de laatste tijd weinig goeds is gebouwd.
Op
11 april beantwoordt Oosterhof de
brief van 9 april. Het is uit de brief niet duidelijk of de GOV af wil zien van
de provisie. Wel stelt Oosterhof dat hij het werk tot nu toe alleen heeft gedaan.
De uitbetaling moet geschieden voor de helft aan hem en voor de helft aan de
GOV.
Op 13 april schijft
orgelmaker Kamp aan Joh. M. Vetter van de GOV dat de opdracht naar Pels is
gegaan. Vermoedelijk was hun offerte wat lager.
Op
6 augustus schrijft Oosterhof aan
Pels dat de kerk akkoord gaat met het frontontwerp.
Op
13 december schrijft Oosterhof dat
hij de opbouw van het orgel in de kerk niet heeft kunnen bijwonen. Wel heeft hij
de opbouw van het orgel in de werkplaats in Alkmaar gevolgd. Hij is er tevreden
over.
Op 19 december schrijft de
secretaris van de orgeladviescommissie van de GOV aan Oosterhof het volgende
over Borger: 'Nota genomen van uw mededelingen. Zodra de eindkeuring heeft
plaats gehad, hoor ik dit nog gaarne van U, waarna ik de nota voor de
advieskosten aan de kerk zal verzanden. Mag ik dan ook nog even de uiteindelijke
aanneemsom van U vernemen? Die heb ik nl. nodig om de nota te kunnen opmaken.' (07)
Bij de ingebruikname
op maandag 17 december wordt het orgel met als opusnummer 404 bespeeld door Simon Strating uit Emmen.
Zie het programmaboekje. (04)
Het orgel in de oude
kerk Links: foto uit de verzameling van Marcel Pelt.
Rechts een foto uit het programmaboekje van de ingebruikname klik op de
rechterafbeelding voor een vergroting
Dispositie:
Manuaal I | Manuaal II | Pedaal | |||
Praestant | 8' | Roerfluit | 8' | Subbas | 16' |
Bourdon | 8' | Salicionaal | 8' | Octaafbas | 8' |
Octaaf | 4' | Prestant | 4' | ||
Mixtuur | III-IV | Fluit | 4' | ||
Kwint | 2 2/3' | ||||
Schalmey | 8' | ||||
Tremulant |
Nieuwsblad van het Noorden 19-12-1956, Provinciale Drentsche en Asser courant
20-12-1956 en
Organist en eredienst 1956 juli/augustus en 1957 mei
1957: Op 12 januari
schrijft Oosterhof aan de GOV dat de bouwkosten f 16.040,- bedroegen. Zijn
vergoeding is de helft van als er twee adviseurs waren geweest. De andere helft
gaat naar de GOV.
Op 12 januari schrijft Oosterhof dat hij de
eindkeuring heeft verricht op 8
januari. Hij is zeer tevreden over het eindresultaat. Hij wil het orgel een paar
jaar kostenloos in de gaten houden.
Op dezelfde dag gaat er een
brief naar Pels in Alkmaar.
Oosterhof wijst er op dat als een dezer dagen de Schalmey wordt geplaatst er ook
een aantal oneffenheden kunnen worden gecorrigeerd.
Op
7 februari stuurt de GOV een
eindafrekening van f 802,-.
Op 16
februari schijft de organist van de kerk de Ruiter aan Houtman van de GOV of
hij of dhr. Verplanke nog onderwerpen hebben, die kunnen worden besproken op een
kringvergadering van de GOV. Hij stuurt ook het programma van de ingebruikname
mee. De Schalmey is nu geplaatst.
Op
1 augustus stuurt de GOV een aanmaning voor de nog niet betaalde f 802,-
voor de advieskosten. (07)
1958: Op 17 april stuurt
de GOV weer een aanmaning voor de advieskosten. Er is op 1 november een betaling
ontvangen van f 162,-. Er rest nog f 640,-. (07)
Willem Hendrik Zwart geeft samen met het mannenkoor Valerius uit
Emmen een concert naar aanleiding van het nieuwe orgel.
Drentsche en Asser courant 24-12-1958
1962: Er wordt een nieuwe kerk gebouwd. Het orgel wordt door Pels overgeplaatst naar de nieuwe kerk en
waarschijnlijk toen gewijzigd en vergroot met drie registers.
(05) (03)
Nieuw kerkgebouw
met pastorie
Toestand
na de bouw nieuwe kerk (06)
De klaviatuur aan de linkerkant.
1982: Op
24 februari meldt orgelmakerij
Mense Ruiter de resultaten van een onderzoek. Het is gebouwd
volgens het elektropneumatische systeem, waardoor het risico op storingen vrij groot
is.
- Eén toets van het ondermanuaal is ontregeld.
- Het orgel is zeer vervuild als gevolg van de verbouwing van de kerk
- Enkele
Bourdon-pijpen zijn erg zwak.
- Het pijpwerk is voorzien van stemringen.
Dit geeft snel ontstemmingen.
De volgende werkzaamheden worden voorgesteld:
- Uitnemen van alle pijpwerk en het orgel schoonmaken
- Beschadigingen van
het pijpwerk worden gerepareerd. Controleren van de voorslagen en stoppen van
het houten pijpwerk. Bijwerken van de intonatie en
een generale stemming.
- Reparatie van de ontregelde toets
De kosten worden geschat op f 8.500,-
Op 17 maart
verleent de commissie van beheer opdracht aan orgelmakerij Mense Ruiter om
de werkzaamheden volgens de offerte uit te voeren. Ook de frontpijpen zullen
worden schoongemaakt en gespoten voor f 1.500,-
Op
22 april maakt orgelmakerij Mense
Ruiter nog een aantal opmerkingen omtrent de opdrachtverlening van 17 maart.
Tijdens het onderzoek wordt niet gemeld dat het orgel tijdens de verbouwing van
de kerk waterschade heeft opgelopen. Op 16 april is er op verzoek van de
verzekeraar NOVO te
Zwolle extra onderzoek naar de waterschade gedaan.
Op
23 april meldt Ruiter de waterschade aan de NOVO:
- Aantasting
van het leer van de zwelstapelbalg
- Doorzakken van het hardboard dak boven
het zwelwerk
- Aantasting van het leer van de kleine balgjes in de
zwelwerklade.
Herstel vergt een bedrag van f 3.500,- (08)
1984:
Op 21 december stuurt Ruiter een
offerte voor het verplaatsen van de speeltafel naar de begane grond. De kosten
worden geschat op f 2.800,-
1990: Op
15 januari meldt Ruiter dat het
orgel op 27 december 1989 is onderzocht vanwege een aantal klachten.
1. De
Prestant 4' van het 2e manuaal zwijgt.
2. Kortsluiting in de kabels van
de registermechaniek oplossen
3. De contacten van de registerwippers zijn
verbrand
4. De bedieningsdraden van de registermagneten zijn kaal
5.
De bedieningsdraden van de tremulant moeten vervangen worden
6. Nazien van
de contacten in de speeltafel
7. De speeltafel zou
gereviseerd moeten worden.
De kosten van de punten
1, 2 en 3 bedragen f 3.100,- en voor de werkzaamheden genoemd onder 4, 5 en 6 is f
2.850,- nodig. Revisie van de speeltafel kost f 8.800,- (08)
Op 4 april stuurt de GOV de
voorwaarden voor een orgeladvies. (07)
Op 18 juni
schrijft Ruiter dat de werkzaamheden uit de brief van 15 januari voor de punten
1 t/m 6 zullen worden uitgevoerd. Het werk is gepland voor de eerste helft van september.
(08)
Huidige dispositie:
Manuaal I | Manuaal II | Pedaal | |||
Praestant | 8' | Roerfluit | 8' | Subbas | 16' |
Bourdon | 8' | Salicionaal | 8' | Octaafbas | 8' |
Octaaf | 4' | Prestant | 4' | Gedekt | 8' |
Octaaf | 2' | Fluit | 4' | Koraalbas | 4' |
Mixtuur | III-IV | Quint | 2 2/3' | ||
Woudfluit | 2' | ||||
Sesquialter | II | ||||
Schalmey | 8' | ||||
Tremulant | |||||
Tekening door
Jan Vissering (1933-2017) (04)
1995:
Op 13 september maakt Pels & Van Leeuwen een
offerte. De shifters voor de
afgeleide registers werken slecht. De windladen zijn in een redelijke
conditie. De zuigkernmagneten van de bijladen zijn versleten. De
aansluitingen van de windkanalen lekken. De speeltafel is van een verouderd type
en functioneert niet meer betrouwbaar.
Het pijpwerk is van goede makelij,
maar de intonatie kan aanmerkelijk worden verbeterd.
De volgende
werkzaamheden worden voorgesteld:
- Het pijpwerk uitnemen en pijpwerk en orgel
grondig schoonmaken
- De beschadigingen aan het pijpwerk repareren en de afdichting
van hoeden
voorzien van met bijenwas geïmpregneerde vlieselineband. (08)
1996:
Van 15 januari is een brief
van Pels & Van Leeuwen naar aanleiding van een gesprek op 8 januari met de CvB,
orgelcommissie en organisten.
De werkzaamheden uit de offerte van 13
september zullen worden uitgevoerd. Diverse werkzaamheden worden uitgevoerd in
eigen beheer, wat een besparing oplevert van 140 uur. De werkzaamheden zullen
worden verricht in het tweede kwartaal van 1997. (08)
2010: In 2007 ontstond de Protestantse Gemeente Borger. Als kerk wordt gekozen voor de voormalige gereformeerde kerk.
2014: Op 4
februari wordt aan orgelmakerij Mense Ruiter gevraagd wat de tarieven zijn
voor het stemmen van het orgel. Het orgel is in een redelijke conditie. De
windlades vormen een risico.
Op 6
juni krijgt orgelmakerij Mense Ruiter het bericht dat het onderhoud overgaat
van Pels & Van Leeuwen naar Mense Ruiter. (08)
2016: Op
13 november wordt door de organist
Meendering een storing (hanger) gemeld.
Op
16 december doet orgelmakerij Mense
Ruiter verslag van de reparatie van het elektrische systeem in de maanden november
en december. Men heeft geprobeerd de storing zelf op te lossen, maar dat lukte
niet. Een nader onderzoek wees uit dat de
oorzaak lag in een doorgezakte stemmingsvloer. Deze is nu versterkt waardoor het
probleem is opgelost. (08)
2017: Orgelmakerij Mense Ruiter
onderzoekt het orgel. Het
elektrische systeem is verouderd en is langzamerhand een risicofactor. Het kost
veel tijd om dit weer op orde te krijgen, maar het blijft een potentieel risico.
Er komen binnenkort windladen beschikbaar uit een overbodig geworden orgel.
Misschien kunnen deze worden gebruikt samen met pijpwerk uit hetzelfde orgel. (08)
2018: De kerk is verbouwd. Onderstaande foto's zijn van de situatie na
de verbouw van de kerk. Het orgel is ongewijzigd gebleven.
Klik op de foto voor een vergroting
Klik op de foto voor een vergroting
Huidige en vroegere organisten:
Huidig: Mw. T. Pepping uit Zuidlaren, dhr. B. Hulsebos uit Veendam
en Geert Meendering.
Vroeger: Wim Opgelder (tot 2011) dhr. H. Oldenbeuving (01)
Bronvermelding: