Coevorden, St. Willibrordus

Informatie over de kerk


Foto: Onbekende herkomst De oude kerk uit 1787

De orgelgeschiedenis van deze kerk is niet geheel duidelijk. Er bestaan verschillen tussen de analyses in de periode tot 1914 van W.D. van der Kleij  en de beschrijving (met voetnoten 1-15) zoals Victor Timmer die in Het Orgel van 2002/01 (22) publiceerde.
Het verschil heeft betrekking op het feit of Winkels in 1914 een nieuw orgel bouwt of dat hij een door Rütter in 1880 gebouwd orgel verplaatst en verandert.

Orgelgeschiedenis volgens de gegevens van Victor Timmer met aanvullingen door Geert Jan Pottjewijd

In de kerkinventaris (10) wordt het omschreven als: 'Een Orgel achtvoetswerk, met aanhangend pedaal en een klavier'.

Het oude orgel wordt in voor f. 100,- verkocht aan de parochie in Laar. In de uit 1803 stammende huiskerk heeft het nog een aantal jaren dienstgedaan. Nadere gegevens ontbreken, maar mogelijk wijst de aanschaf van een harmonium in de jaren '80 van de 19e eeuw er op dat het toen niet meer bruikbaar was. Toch moet het orgel - of onderdelen daarvan, zoals pijpwerk - nog tot na de eeuwwisseling aanwezig zijn geweest, want in 1913 richt de pastoor, bij het verlenen van de opdracht voor een 'tot op dat moment ontbrekend orgel' (!), het verzoek aan orgelmaker Haupt, 'ob er die Pfeifen der alte Orgel zurücknehmen wolle.'  (11)
Over de verdere lotgevallen van het Lindsen-orgel in Coevorden is niets bekend, behoudens het feit dat er in 1859 gesproken is over het 'veranderen van het zangerskoor, het verplaatsen der kolommen onder het orgel' (12), ongetwijfeld met het oog op het vergroten van de orgeltribune teneinde meer plaats te bieden aan het koor. Het jaar daarvoor was de kerk al vergroot en verfraaid.

1855: Joseph Savenije jr. wordt gevraagd een koortje op te richten, omdat hij kan orgelspelen (17)

1888: Een ornament van het orgel valt naar beneden en treft een kerkgangster.

Provinciale Drentsche en Asser courant 26-06-1888

1895: Als in de loop van de tijd er steeds meer klachten worden gehoord over het orgel besluit men tot nieuwbouw (13).
Het werk wordt opgedragen aan orgelmaker J. Winkels uit Boxmeer voor f. 2600,-, waarbij diens plaatsgenoot J. Rasker voor f. 410,- een orgelkas zou leveren (dat werd f. 450,-).
De bouw van het tweeklaviers instrument kost uiteindelijk f. 425,- meer door de toevoeging van een extra register (14).
Het bestaande instrument wordt verkocht aan de Gereformeerde kerk in Vroomshoop. (Zie  onderstaande tekst)
Het orgel uit Coevorden werd in 1928 doorverkocht aan de Vrije Evangelische gemeente in Apeldoorn en daar geplaatst door de fa. Koch. In het huidige orgel van deze gemeente zijn nog delen uit dit orgel bewaard gebleven (19) en (20)


Het nieuws van den dag: kleine courant, d.d. 24 juli 1895, [J.H. Broek Roelofs,  Overzicht van de geschiedenis van de Gereformeerde Kerk te Vroomshoop, 1939 blz. 15 (19)


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-10-1895, Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage 05-11-1895, Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant 22-10-1895

1914: Het orgel wordt in 1914 voor f. 479,- door Winkels overgebracht naar de nieuwe kerk. (15).
Op 29 november was de overplaatsing gereed. Deze overplaatsing was begroot op f 375,- plus de kost voor 2 man en de hulp van een plaatselijke timmerman gedurende enkele dagen.
Voor in totaal f 479,- stond het orgel nu op een zijzolder van de koorzolder.

Ansichtkaart

Vervolg na 1914

1915: Lijst van herstelde orgels.

Het Orgel 1915 april

1924: Installatie van een windmotor.

1935: Zangersdag in Coevorden.

Ons Noorden 19-05-1936


1962: Het orgel moet gerestaureerd worden. De firma Gebroeders Vermeulen in Weert krijgt de opdracht. Er wordt een nieuwe orgelkas gemaakt. De tractuur wordt gewijzigd naar elektro-pneumatisch. De dispositie wordt gewijzigd en er wordt pijpwerk van Vollebregt uit een orgel afkomstig uit Gorichem toegevoegd. De speeltafel wordt elektrisch en vrij opgesteld op het zangkoor. Voor elk registers wippers en tuimelaars. Er komen twee nieuwe regulateurbalgen. De kosten komen op f. 30. 000, -. Adviseur is Dr. P. J. A. M. de Bruijn, lid van de Katholieke Orgelraad.

1963: Het orgel wordt op 22 december in gebruik genomen. Organist J. Heinrink uit Soesterberg bespeelt het orgel.
Het zou toen zijn verhuisd vanuit een zijzolder? naar de huidige locatie (17)


Foto Reliwiki (16)

Dispositie:  

Koppelingen: Pedaal - Manuaal I; Pedaal - Manuaal II; Manuaal I -Manuaal II; Pedaal - Manuaal II 4'.
Drukknoppen: Automatische pedaalomschakeling (AP); Vrije combinatie (VC);
Vaste combinaties: Piano (P); Mezzoforte (MF); Forto (F); Tutti (T); Oplosser voor 2 t/m 6; Tongwerkafsteller (TA).


Foto Reliwiki (16)

1980: Tijdens de restauratie van de kerk is het orgel niet goed beschermd. Door de inwerking van stof en puin wordt hetonbespeelbaar. Er wordt tijdelijk gebruik gemaakt van een luidsprekerorgel voorin de kerk (17)

1984: Er wordt f 25.000,- bijeengebracht voor de restauratie van het orgel (17)

1986: De firma Kaat en Tijhuis uit Kampen voeren een opknapbeurt uit. Er vinden geen veranderingen plaats.
De ingebruikname is op 25 april door de organist van de Hervormde kerk Henk Plasman. De kerkoren van beide kerken werken mee. Uitgevoerd worden het Magnificat van Hendrik Andriessen, delen uit de Missa Brevis van Mozart en psalm 100 voor dubbelkoor van Heinrich Schütz. (17)

Kerk en Muziek 1987-02

Noten:

1. Boek J.G.M. Stroeve & R.M. Veldhuizen De kerk van Willibrord tot Willibrordkerk, Restauratiecommissie, 1983 179-180
2. Archief Utrecht: 16 Aartspriesters Hollandse zending, 2187 Ingekomen en minuten van uitgegane brieven, 1819-1837, d.d. 26-3-1819.
3. Mededeling van wijlen dhr. W.D. v.d. Kleij (Emmen).
4. A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, VI, 1845, 529.
5. Archief Utrecht: 16 Aartspriesters Hollandse zending, 2168-2169 Financiële jaarverslagen, ingestuurd door de kerkbesturen van de staties van het distrikt Salland-Drente, met voordracht voor nieuw te benoemen kerkmeesters, 1837-1853, 1848.
6. Boek J.G.M. Stroeve & R.M. Veldhuizen De kerk van Willibrord tot Willibrordkerk 180.
7. Zie noot 5.
8. Idem.
9. G.H. Broekhuyzen Sr., Orgelbeschrijvingen, Amsterdam 1986, 200 (C 14).
10. GrA, ABG, inv.nr. 31.1 (Coevorden), 1856.
11. W. Schlepphorst, De Orgelbau im westlichen Niedersachsen, Kassel 1975, 275.
12. Drents Archief, 0429 Heilige Willibrordus-Parochie te Coevorden, 18 Notulen 1855-1893 d.d. 8 januari 1859.
13. Zie noot 6.
14. Drents Archief, 0429 Heilige Willibrordus-Parochie te Coevorden, 19, notulen kerkbestuur 1893 - 1923, d.d. 12 februari en 1 november 1895, 15 maart 1896.
15. Het werd op 29 november 1914 weer in gebruik genomen, maar was in de nieuwe kerk geplaatst in een zijgewelf van de koorzolder
16. www: https://reliwiki.nl/index.php/Coevorden,_Wilhelminasingel_2_-_Willibrordus (27-08-2024)
17. Boek: J.G.M. Stroeve & R.M. Veldhuizen De kerk van Willibrord tot Willibrordkerk
18. Mail: Wout van Kuilenburg d.d. 12.05.2015
19. Mail: d.d. 29-10-2017 van Cor Alberts die mij wees op het volgende boek: 'Overzicht van de geschiedenis van de Gereformeerde kerk te Vroomshoop medegedeeld aan de gemeente bij de herdenking van het vijf-en-zeventig-jarig bestaan op 7, april 1939'. Ook zocht hij uit naar wie het orgel in 1928 werd doorverkocht.
20. www: http://www.orgbase.nl/  nr.: 1002197 (17-08-2024)
21. Boek: A.J. Oostkamp, Aardrijkskundig schoolboek van de provincie Drenthe, H.D. van der Scheer, Koevorden, 1822 blz 37
22. Tijdschrift: Victor Timmer, Rooms-katholiek orgelbezit in Groningen en Drenthe in het midden van de 19de eeuw (I), Het Orgel , 2002-01

Fotoreportage-01 orgel door A.A. Lukassen uit december 2006 (09)
Fotoreportage-02 orgel door A.A. Lukassen uit december 2006 (09)

Bijlage Weert, 6 juni 1962. de orgelbouwers, Gebrs Vermeulen-Kerkorgelbouwers NV, Weert.

Orgelplan R. K. kerk te Coevorden.

Nieuwe dispositie

 
 
Koppelingen.
19. Pedaal - Manuaal I
20. Pedaal - Manuaal II
21. Manuaal I - Manuaal II
22. Pedaal - Manuaal II 4’
Drukknoppen.
1. Automatische pedaalomschakeling
2. Een vrije combinatie
3. t/m 6. Vier vaste combinaties F. MF. F. Tutti
7. Oplossers voor de nrs. 2 t/m 6
8. Tongwerkafsteller

Omschrijving.

art. 1
Het orgel hetwelk in 1880 door de fa. Rütter, volgens het mechanisch systeem werd gebouwd met 13 registers, verdeeld over 2 klavieren en een aangehangen pedaal, is zeer ongunstig opgesteld, waardoor zeer weinig geluid in de kerk komt. Gewenst zou het dan ook zijn het orgel over te brengen naar het open deel van het zangkoor. Om het orgel omhoog te brengen is het nodig dat het volgens het elektro-pneumatisch systeem wordt omgebouwd. Alle onderdelen hiervoor worden nader in de omschrijving genoemd. De eventueel niet meer te benutten delen van het orgel vervallen aan de orgelbouwers.

art. 2.
De speeltafel wordt nieuw en gemaakt naar het rein elektrisch systeem, met het koppel-apparaat in de speeltafel. Alle contacten worden van zilver, de draden van elektrolytisch koper. De speeltafelkast, het pedaalklavier en de organistenbank worden van massief eikenhout vervaardigd. De platte toetsen der handklavieren worden met ivoor belegd terwijl de semitoetsen zwart gepolitoerd worden. De inrichting en afmeting van de speeltafel is volgens de meest gebruikelijke manier. De speeltafel wordt vrij op het zangkoor opgesteld.

art. 3.
De windladen worden van mahoniehouten raamwerk, evenals de boven- en onderstukken, terwijl de relais voorzien worden van zwakstroom wipmagneten welke inductievrij zijn gewikkeld en tegen roest van een duurzame cadmiumlaag zijn voorzien. De membranen worden van prima bruin spaltleder gemaakt. De onderstukken worden geschroefd.

art. 4.
De pijpen zijn van de samenstelling zoals bij de dispositie staat vermeld. Er waren enige registers méér geplaatst als op het bestaande orgel, andere registers worden door nieuwe vervangen, dit om ook modernere orgelliteratuur te kunnen spelen. Thans wint het orgel aanmerkelijk aan karakter en speelmogelijkheid. De bestaande pijpen welke wederom worden benut, worden gereinigd, opgevormden uitgedeukt, overgeïntoneerd en met de nieuwe pijpen zuiver afgestemd. Aan een vlugge en duidelijke aanspraak wordt de grootste zorg besteed.

art. 5.
De bestaande orgelventilator wordt wederom benut. Om echter een regelmatiger windverdeling te krijgen worden er 2 nieuwe regulateurbalgen aangebracht welke, zo mogelijk, in de orgelkast worden geplaatst.

art. 6.
De orgelkast wordt nieuw en van massief eikenhout vervaardigd. Deze wordt zo opgesteld dat de onderkant ongeveer 2, 25 meter van de vloer van het zangkoor komt, zodat praktisch het gehele zangkoor vrij komt voor de zangers. De bestaande frontpijpen worden wederom benut en er zal een schets worden gemaakt hoe of de opstelling zal worden.

art. 7.
De kabels voor verbinding van de speeltafel met het orgel zullen speciale orgelkabels zijn welke door de orgelbouwers worden aangesloten. Voor het opwekken van de gelijkstroom voor de elektrische tractuur van het orgel wordt een metaalgelijkrichter medegeleverd van het fabrikaat Westinghouse. De kosten voor aanleg, levering en eventuele wijziging van de wterkstroomleidingen en automatische schakelaars, alsmede de aansluiting van de ventilator en de gelijkrichter op het lichtnet blijft voor rekening van het kerkbestuur en kan door een elektriciën, aan te wijzen door dit bestuur, worden bewerkt.

art. 8.
Het inwendige van het bestaande orgel wordt door de orgelbouwers deskundig gedemonteerd en voor nadere bewerking naar de ateliers der orgelbouwers vervoerd.

Weert, 6 juni 1962. de orgelbouwers,
Gebrs Vermeulen-Kerkorgelbouwers NV, Weert.