1867: Op de eerste Pinksterdag wordt een orgel in gebruik genomen. Het is geschonken door A. Kok Hz. en zijn echtgenote G. Sipma. A. Kok gaat het orgel bespelen.
Het orgel is van elders afkomstig en wordt geplaatst door timmerman Noorman uit Oosterwolde (Fr.).


Provinciale Drentsche en Asser courant 15-06-1867, De Bazuin 1867 nr. 24 van 14 juni

1870: In januari wordt het instrument met een half register uitgebreid. (02)

1900: Orgelmaker Proper plaatst een gebruikt orgel. Het zou dateren uit circa 1780. Proper plaatste aan weerszijden van het orgel zijvelden met in elk drie zinken pijpen. (03)
Volgens een artikel in het Nieuwsblad van het Noorden (30-10-1936) zou er in 1902 een orgel zijn aangeschaft. (15)

Vermoedelijk dispositie:

Manuaal C - c'''
Prestant	8' C- Fis gecombineerd met holpijp
Holpijp	8'
Viola da Gamba	8' waarschijnlijk van Proper
Octaaf	4' in het groot octaaf gecombineerd met octaaf 2'
Roerfluit	4'
Gemshoorn	2'
Open fluit	2' van hout

1923: De blinde organist H.J. Kruithof geeft een orgelconcert.

Provinciale Drentsche en Asser courant 19-12-1923

1928: De gereformeerde zangvereniging Excelsior schaft een harmonium aan.

Provinciale Drentsche en Asser courant 01-10-1928

1935: Er wordt een orgelfonds ingesteld voor de aanschaf van een nieuw orgel. Er is eens per drie maanden een collecte. Ook vrije giften zijn welkom.

Provinciale Drentsche en Asser courant 31-01-1935

1936: Bericht naar aanleiding van het 100-jarig bestaande van de gereformeerde kerkgemeente. Het Proper-orgel zou volgens het krantenbericht in 1902 zijn geplaatst.

Nieuwsblad van het Noorden 30-10-1936


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-03-1938, Nieuwsblad van Friesland : Hepkema's courant 01-04-1938, De standaard 16-04-1938

1938: In de kerkenraadsvergadering van 14 maart wordt besloten tot aanschaf van een nieuw orgel.
Via een bevriende relatie komt men in contact met de orgelmakers Valckx en van Kouteren te Rotterdam. Zij bieden een gereviseerd orgel aan voor f 1.450,-.
Op de daarvoor gehouden gemeentevergadering krijgt de kerkenraad toestemming voor de koop. (02)
Het orgel zou gebouwd zijn in 1880 door een Duitse orgelmaker voor een rooms-katholieke kerk en daarna overgeplaatst naar de Gereformeerde kerk aan de Handweg in Amstelveen.
Het orgel krijgt een nieuw front met daarin de Baarpijp 8'. Vermoedelijk is de tractuur deels pneumatisch omdat Reil in 1955 voorstelt het mechanisch te maken.
Adviseur was Mr. A. Bouwman. Hij bespeelde het orgel tijdens de ingebruikname op 16 juli. (04) (02)
Het oude orgel wordt door Valckx en van Kouteren overgeplaatst naar Ternaard Gereformeerde kerk. (01)
Zie voor de vervolg-geschiedenis van dit orgel de tekst onderaan deze pagina.

Dispositie

Manuaal I	C - f'''
Prestant	8'
Holpijp	8'
Baarpijp	8'	Toegevoegd in 1938 front
Octaaf	4'	1938 ipv. flute douce
Spitsquint	2 2/3'	Pijpwerk uit vorige orgel?
Tertiaan	I-II
Manuaal II	C - f'''
Roerfluit	8'
Salicionaal	8'
Speelfluit	4'	Toegevoegd in 1938 uit vorige orgel?
Gemshoorn	2'	Toegevoegd in 1938 uit vorige orgel?
Nachthoorn	1'
Pedaal	C - c'
Subbas	16'
Violonbas	8'

 
Het Orgel 1938-juni, Het Orgel 1938 september

Nieuwsblad van Friesland : Hepkema's courant 22-07-1938 Nieuwsblad van Friesland 22-07-1938, De standaard 19-07-1938


Provinciale Drentsche en Asser courant 19-07-1938, De Harp mei 1938 (blz. 37/38) en augustus 1938 (blz. 62)


Ansichtkaart

Rients Beintema 18 juni 1926 Afbeelding in bezit van dhr. J.P. Visser in Beilen (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

1955: Op 25 mei stuurt Reil een voorstel voor de verbouw van het orgel. Hij wil het hele orgel mechanisch maken. Het orgel bestaat nu veel verschillende onderdelen die niet bij elkaar passen. Een deel van het pijpwerk wordt hergebruikt. Twee van de drie windladen kunnen worden gehandhaafd. De kosten worden ingeschat op f 9.665,-. Reil stelt voor 3 extra registers te plaatsen vanwege de grootte van de kerk.
Adviseur Rients Beintema komt op 25 juni met een restauratieplan. Het restauratieplan wordt vergezeld van een brief aan Reil. Uit deze brief blijkt dat er ook andere offertes zijn ingediend. Beintema kiest voor Reil.
Beintema stuurt op 24 december een brief aan Reil met aanvullende gegevens omtrent de mensuren. Tussen neus en lippen noemt hij het Reil-orgel in Hemelum waar nog problemen mee zijn.
Aantekenbriefje van J. Reil met een vergelijking van de disposities tussen hem en Beintema.

Meppeler Courant 1955-10-26 en 1955-10-28. Abusievelijk wordt op 26 oktober gemeld dat het om de Hervormde kerk zou gaan.


Zeeuwsche kerkbode 18-11-1955

1956: Op 23 januari stuurt Reil een briefje met als bijlage een tekening van het front.
Op 26 januari stuurt J. Moes een brief naar Reil met nog wat aanvullende vragen omtrent het kostgeld van de orgelmakers en het front van het orgel.
Op 7 februari stuurt Reil een brief met daarin een antwoord op de vragen van 26 januari.
In februari 1956 wordt het contract gesloten, conform het voorstel van 25 mei 1955. Zie ook de brief van de kerk van Diever van 18 februari.
Op 1 maart wordt een nieuwe fronttekening gestuurd met een kopie aan adviseur Beintema. (06)
op 25 juli wordt het orgel weer in gebruik genomen met een bespeling door adviseur Beintema.


Tekening van het vernieuwde orgel. Klik op de afbeelding voor een vergroting (06)

Trouw juli 1956 Nieuwsblad van het Noorden, 18-07-1956, 27-07-1956


Nieuwe Drentsche Courant? 27 juli 1956 (klik op de afbeelding voor een vergroting)


Meppeler Courant van 27-07-1956

1957: Er wordt een briefje naar Reil gestuurd om een extra sleutel voor de tweede organiste. het orgel doet het tegenwoordig goed. Er zijn geen problemen meer. (06)

1964: Organist Beintema uit Leeuwarden bekijkt op verzoek van de kerkenraad van Diever het orgel. De laatste tijd zijn er veel klachten over het functioneren van het orgel.
Op 25 september schrijft Beintema een brief aan de fa. Reil met zijn bevindingen. Hij stelt voor het instrument bijna geheel te vernieuwen en mechanisch te maken. De dispositie en intonatie moeten worden herzien. Hij wijst erop dat Diever nog steeds vertrouwen heeft in de fa. Reil.
Op 11 november beantwoordt Reil de brief van Beintema en stelt voor een nieuw mechanisch orgel met hoofdwerk en rugwerk te maken, met gebruikmaking van het bestaande pijpwerk.
Op 30 november schrijft Beintema een antwoord aan Reil. Hoofdwerk-Rugwerk met een nieuwe tractuur is een goede oplossing. Het pijpwerk kan na herintonatie opnieuw worden benut.

1965: Op 22 januari schrijft Beintema dat hij naar Diever wil komen en vraagt of hij vanaf Meppel of Steenwijk in de auto van Reil kan meerijden.
Zie de aantekening met het voorstel voor het nieuwe instrument.
Op 17 februari meldt de kerkenraad dat ze niet op het aanbod van Reil in kunnen gaan omdat er plannen liggen voor een nieuwe kerk.  (06)

1968: Steeds meer kwam de roep om een nieuw orgel. Zelfs van een vakantieganger kwam er een brief binnen:
'Toen we onlangs een week met vacantie in uw schone omgeving doorbrachten, hadden we het genoegen des zondags (26 mei) twee diensten in het midden van Uw gemeente te mogen meemaken. Het was ons een vreugde daar het Evangelie van onze Here Jezus Christus te mogen beluisteren en met U Gods lof te zingen. Des middags werd ik door een van uw organisten in de gelegenheid gesteld de gemeentezang te begeleiden. Helaas, dit was een droevige zaak. Het orgel in uw kerkgebouw is niet alleen van zeer slechte kwaliteit, het verkeert bovendien ook nog in een allerbedroevendste toestand. Ik had niet gedacht dat er nog zulke instrumenten in kerken stonden. Mijn oudste zoon zei na afloop van de dienst tegen me: ik kon merken dat U het niet gemakkelijk had. Dit is volkomen waar. Broeders, laat me het u op het hart mogen binden: hier moet ingegrepen worden. Wat er nu staat, is alleen maar geschikt voor brandhout. Laat u zich nooit verleiden tot restauratie of iets dergelijks, want dat is weggegooid geld. Is de gemeentezang ons niets meer waard? De lof van God verdient toch stellig iets beters. Het lijkt me voor Uw organisten ook een trieste zaak op dit apparaat te moeten begeleiden. Het bovenklavier is al totaal uitgeschakeld, het benedenklavier heeft ook registers en tonen die weigeren. En dat terwijl het met de kerk en Gods koninkrijk niet een verloren zaak is. U hebt tweemaal, in de vacantie zelfs driemaal een volle kerk. Wat is dat mooi. Het zou nog mooier zijn als u ook een behoorlijk instrument had.; ik hoop dat U de zaak met de meeste spoed ter hand neemt. Wanneer U daartoe overgaat, zoudt U goed doen daarbij advies in te winnen van de Orgeladvies-commissie van de Gereformeerde Organistenvereniging. In twee vorige gemeenten hadden we er prettige ervaringen mee. Ik hoop van harte dat dit schrijven bij U in goede aarde mag vallen'. (02)

1969: In de notulen van 6 januari wordt geschreven over de voortdurende zorgen over het orgel: 'er wordt medegedeeld dat bij het vragen van inlichtingen betreffende het in het Centraal Weekblad aangeboden kerkorgel, de prijs niet f 5.500,- maar f 55.000,- is, zodat hier verder geen werk van is gemaakt'. (02)

1970: Op 9 maart deelt de Commissie van Beheer mee dat 'zij meende geslaagd te zijn door het aanschaffen van een elektronisch orgel merk 'Viscount’, dat met een proeftijd van twee maanden geleverd zal worden. Het orgel kost f 3.500,-, met enkele bijkomstige kosten van f 250,-'. In maart blijkt dat het elektronisch orgel aan reparatie toe was, en dat het lang niet aan de verwachtingen had voldaan. Er worden plannen gemaakt een nieuw pijporgel aan te schaffen. Er wordt besloten om uit te zien naar een pijporgel van ongeveer f 65.000,-. 'We zijn dan uit de moeilijkheden; met goed onderhoud gaat het wel een mensenleven mee'. (02)

1973: In de notulen van 16 april 1973 geschreven: 'Bespreking aankoop orgel. J. Haveman vertelt over de inlichtingen die gevraagd zijn over het eventueel aan te kopen orgel van de firma Leeflang te Apeldoorn'.
Deze zijn alle positief. Men heeft goede ervaring met het orgel en met de service-verlening. Er is geluisterd tijdens een kerkdienst te Emmeloord. De prijs van het orgel is thans f 66.875,- incl. BTW. De levertijd is een jaar. De commissie zal verdere afspraken maken over de plaats van het orgel en over de bijkomende kosten. Tot f 70.000,- heeft de commissie vrij mandaat. Het ontwerp-koopcontract wordt doorgelezen.
Besloten wordt om de bestaande lening van f 15.000,- te laten bestaan, als de verleners daarmee akkoord gaan. Als het nodig is kan een hypotheek van f 60.000,- worden afgesloten. De commissie van beheer zal het plan verder uitwerken en in het kerkblad plaatsen.
Op 28 april wordt het contract met Leeflang gesloten. De offerte is ongedateerd.
De collecte voor Paaszondag bij de deur wordt bestemd voor het 'orgelfonds' en vervolgens de eerste 3 zondagen per maand. De laatste zondag blijft voor rente en aflossing.
Gesproken wordt over de verkoop van het oude orgel. Er zal gewacht worden tot het najaar. Hopelijk geeft dit de grootste opbrengst.
Als adviseur bij de bouw wordt de eigen organist dhr. Bijdevaate aangewezen. Hij blijkt in de gemeente nog de meest deskundige. (02) (06)

1974: Ruim een jaar later lezen we in het kerkblad 'Rondom de kerk':
'Overdracht en ingebruikneming van ons nieuwe orgel
Dinsdagavond 2 juli 1974 hadden wij de overdracht en ingebruikneming van het nieuwe orgel, dat gebouwd werd bij en geleverd is door de firma Ernst Leeflang uit Apeldoorn. Het is een prachtig mooie avond geworden. De leiding had Ds. Wijna, die in samenwerking met de orgelkommissie deze avond buitengewoon goed had georganiseerd. Ds. Wijna heeft prachtig gesproken naar aanleiding van Ps. 149.
De heer J. Haveman, voorzitter van de kommissie van beheer, sprak van de moeilijkheden die er waren geweest met voorgaande orgels en droeg vervolgens het orgel over aan de kerkenraad.
De heer W. Eising, voorzitter van de kerkenraad, aanvaardde namens de kerkenraad het nieuwe orgel; hij vertolkte de dankbaarheid van kerkenraad en gemeente, dat wij thans kunnen beschikken over dit nieuwe instrument; hij dankte de commissie voor het vele werk door hen verricht en sprak de wens uit dat de gemeente van Diever heel veel mag zingen met begeleiding van het nieuwe orgel tot lof en eer van onze God.
Door onze organisten de heren H. Haveman en Bijdevaate werd afwisselen op het nieuwe orgel gespeeld.
Erg mooi werd door dhr. Haveman een bewerking van 'Als God, mijn God, maar voor mij is' ten gehore gebracht, terwijl ook de 'Trumpet Voluntary' gespeeld door Bijdevaate met cornetbegeleiding, heel goed werd uitgevoerd.
Ook werd door dhr. Haveman nog gespeeld het Preludium en Fuga van Joh. S. Bach en door dhr. Bijdevaate het Preludium en Fuga van W.J. Reinders. Aan het einde van deze buitengewoon mooie dienst vertolkte Ds. Wijna de dank aan onze God.' (02)

Dispositie:

Hoofdwerk		Nevenwerk		Pedaal
Prestant	8'	Roerfluit	8'	Subbas	16'
Holpijp	8'	Gedekte fluit	4'
Octaaf	4'	Octaaf	2'
Mixtuur	IV	Sifflet	1 1/3'

Prestanten 80% tin en fluiten 40% tin




Het Orgel 1974/12


1982: Het orgel wordt overgeplaatst naar het nieuwe kerkgebouw en op een galerij geplaatst. (02)
Voor meer foto's zie onderaan deze pagina. (04)

2004: Groot onderhoud door Reil:
-Algehele schoonmaak
-Het pijpwerk wordt van de laden genomen en de roosters en stokken en slepen worden gedemonteerd De laden worden in- en uitwendig gereinigd De klepveerspanning wordt gecontroleerd en de kleppen worden schoongemaakt
-De rammel en de vrij harde terugslag bij een aantal toetsen wordt weggenomen door nieuw vilt. De ovale stiften onder de toetsen worden zo gesteld dat de zijwaartse speling wordt verminderd. Enkele pedaaltoetsen worden opnieuw met vilt ingevoerd.
-De mechanieken worden schoongemaakt en opnieuw ingeregeld.
-Nadat het pijpwerk is afgenomen worden de onderdelen van de windvoorziening beter bereikbaar en is een goede controle van het regulatiesysteem mogelijk.
-Het pijpwerk wordt gereinigd en nagezien. Controle op loszittende soldeernaden, baarden, steminrichtingen en hoedafdichtingen.
-De Sifflet 1 1/3' wordt gewijzigd in een Quint 2 2/3'. Hiervoor worden 12 pijpen bijgeplaatst en levering van een nieuw registerplaatje.
-De intonatie wordt nagelopen op functioneren en egaliteit. Er vindt in principe geen complete herintonatie plaats; retouchering op punten binnen het bestaande concept in goed overleg met de heer Bijdevaate. Incidenteel moet iets hoger worden opgesneden om het klankbeeld meer 'breedte' te geven. De windvoorziening en de mensurering van het pijpwerk zijn er echter niet op ingericht om het opsnedebeleid ingrijpend te gaan wijzigen. Speciale aandacht voor de Subbas 16'. Binnen het bestaande kader is zeker verbetering bereikbaar. Aansluitend een integrale stembeurt. (06)

2009/2011: Door het beschikbaar komen van een groot legaat wordt het mogelijk een groter orgel te laten bouwen. Eén van de bepalingen van het legaat is dat het orgel moet worden gebouwd door René Nijsse.


Provinciale Zeeuwse Courant 21-01-2011, 31-01- 2011 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

Op vrijdag 18 maart 2011 is het nieuwe orgel in Diever in gebruik genomen. De kas is een kopie van het orgel in de Hervormde kerk van Vaassen.
Organisten bij de ingebruikname waren de leden van de orgelcommissie (Hans Bijdevaate, Ronald Knol, Hendrik Haveman) en orgelbouwer Rene Nijsse.
Zie Ingebruiknameboekje (11)


Het project haalt de landelijke pers via:

• Aankondiging ingebruikname op https://www.orgelnieuws.nl/diever-neemt-nieuw-nijsse-orgel-in-gebruik/ (22-08-2024)
• Trouw d.d. 16-03-2011
• Dagblad van het Noorden van 15 maart 2011: artikel en foto (van links naar rechts: René Nijsse orgelbouwer, organist Hans Bijdevaate; Bertus Hessels, voorzitter van de kerkenraad; organist Hendrik Haveman en organist Ronald Knol uit Dwingeloo)
• Nederlands Dagblad maart 2011

Foto's Nijsse-orgel: Geert Jan Pottjewijd

Dispositie:

Hoofdwerk:	Onderpositief	Pedaal
Bourdon 16	Holpijp 8	Subbas 16
Prestant 8	Viola di Gamba 8	Prestant 8
Roerfluit 8	Prestant 4	Bazuìn 16
Octaaf 4	Gemshoorn 4	Trompet 8
Fluit 4	Nasard 3
Octaaf 2	Woudfluit 2
Cornet 5 sterk	Dulciaan 8
Mixtuur 3 - 4 sterk
Trompet 8

Koppels en 2 tremulanten.

 
Foto Geert Jan Pottjewijd

Het Leeflang-orgel wordt verkocht naar de Christelijk Gereformeerde kerk van Doetinchem
Voor een grotere afbeelding zie onderaan deze pagina

De Wekker, 29 oktober 2010, p. 19

Meppeler Courant 2011-02-21, Dagblad van het Noorden 15-03-2011



Reformatorisch Dagblad 15 maart 2011


Meppeler Courant 11-03-2011

Bericht RTV Drenthe d.d. 15 maart 2011: http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/54456/Onbekende-schenkt-kerk-Diever-orgel (22-08-2024)

Bronvermelding:

1. Informatie via Mr. A. Bouwman Eelde.
2. Boek: 1836-1986 150 jaar Gereformeerd in Diever. Verkregen via een E-Mail van Jan Veenstra d.d. 7-2-2005
3. Boek R. Walsma, Herziene en uitgebreide werklijst Proper orgels, eigen uitgave, april 2011 blz. 7
4. E-mail van Hans Bijdevaate d.d. 2-12-2011
5. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Diever,_Kruisstraat_1a_-_Kruiskerk (22-08-2024)
6. Archief Leeflang en Reil
7. Boek: G.J. Kok Vaak was het ploegen op rotsen blz. 271
8. www: https://reliwiki.nl/index.php/Lutten,_Anerweg_Noord_70_-_Rehobothkerk (22-08-2024)
9. Brochure: Nijsse orgel Gereformeerde Kerk Diever 2011
10. Boek: Anderhalve eeuw gereformeerden in stad en land - Drenthe, Kampen: Kok , 1983

Organisten:

Hans Bijdevate (1968-heden)

Meppeler Courant 2008-04-25

Foto's van het Nijsse-orgel door Geert Jan Pottjewijd

Foto's van het Leeflang-orgel in Diever door Hans Bijdevaate

Het Leeflang orgel zoals dat sinds 2010 in de Christelijk Gereformeerde kerk van Doetinchem staat.

Geschiedenis van het orgel dat in 1900 werd aangekocht en in 1938 naar Ternaard werd verkocht.

Het front van het orgel is daar nog steeds aanwezig. Het binnenwerk verhuisde rond 1983 naar de Christelijk Gereformeerde kerk van Lutten en werd aldaar door Henriksen & Reitsma geplaatst in een nieuwe kas. (06)

Het front zoals dat in de gereformeerde kerk van Ternaard staat. Foto Michiel van 't Einde op https://reliwiki.nl/index.php/Ternaard,_Nesserwei_6_-_Lytse_Tsjerke

Roel Walsma zegt er in zijn Proper werklijst het volgende over:
'• Occasion rond 1780: bouwer en oorspronkelijke plaats onbekend. Geen enkele informatie over dit orgel in de kerkenraadsnotulen, ook niet over de verkoop in 1938. Proper plaatste in 1900 aan weerszijden lange zijvelden met in elk drie zinken pijpen. Hetzelfde deed hij in 1915 te Okkenbroek, Hervormde kerk, daar met elk vier pijpen.
• In 1938 verkocht aan de Gereformeerde kerk van Ternaard.
• In 1973 binnenwerk verkocht aan een particulier.
• In 1983 koopt de fa. Henriksen & Reitsma dit binnenwerk en plaatst het gewijzigd en aangevuld in een nieuwe kas in de Christelijk Gereformeerde kerk te Lutten.
• Oude kas + frontpijpen blijven achter te Ternaard. Aldaar vanaf 1973 een luidsprekerorgel.
• Dispositie in 1983 te Ternaard: Prestant 8, Holpijp 8, Viola da Gamba 8, 0ctaaf 4, Roerfluit 4, Gemshoorn 2, Open Fluit 2. mechanische tractuur.
• Te Lutten ontbreken echter de VdG.8, Gemsh.2 en O.FI. 2. Toegevoegd: C.3 (d), Dulc.8 (b+d) en S.16 op het pedaal. Uit onderzoek blijkt dat slechts de H.8, 0.4 en enkele binnenpijpen van de P.8 uit ca. 1780 stammen. De rest is fabriekspijpwerk.'. (03)

Het orgel in de Christelijk Gereformeerde kerk te Lutten (08)


De Mixtuur nr. 45 April 1984