1867: 1e Pinksterdag een orgel in
gebruik genomen. (1)
Deze Pinksterdag viel overigens op 9 juni! (08)
Het orgel werd geplaatst door de timmerman Noorman, die ook het orgel voor
Oosterwolde (Fr.) heeft gebouwd.
Provinciale Drentsche en Asser courant 15-06-1867
1870: In januari
1870 werd het instrument met een half register versterkt. (07)
1882: Volgens onderstaand bericht zou er een nieuw
orgel in de kerk zijn geplaatst. Betreft het een nieuw orgel of misschien een
renovatie?
Ook kan men het mis hebben met de plaats
Stemmen voor
waarheid en vrede jrg 18, 1882 [volgno 2]
1900: Proper plaatst een gebruikt orgel.
Het zou dateren uit ca. 1780.
Proper plaatste aan weerszijden van het orgel lange zijvelden met in elk drie
zinken pijpen. (12)
Volgens een artikel in het Nieuwsblad van het Noorden (30-10-1936) zou er in
1902 een orgel zijn aangeschaft. (15)
Manuaal C - c''' | |
Prestant | 8' C- Fis gecombineerd met holpijp |
Holpijp | 8' |
Viola da Gamba | 8' waarschijnlijk van Proper |
Octaaf | 4' in het groot octaaf gecombineerd met octaaf 2' |
Roerfluit | 4' |
Gemshoorn | 2' |
Open fluit | 2' van hout |
Manuaal I | C - f''' | |
Prestant | 8' | |
Holpijp | 8' | |
Baarpijp | 8' | Toegevoegd in 1938 front |
Octaaf | 4' | 1938 ipv. flute douce |
Spitsquint | 2 2/3' | Pijpwerk uit vorige orgel? |
Tertiaan | I-II | |
Manuaal II | C - f''' | |
Roerfluit | 8' | |
Salicionaal | 8' | |
Speelfluit | 4' | Toegevoegd in 1938 uit vorige orgel? |
Gemshoorn | 2' | Toegevoegd in 1938 uit vorige orgel? |
Nachthoorn | 1' | |
Pedaal | C - c' | |
Subbas | 16' | |
Violonbas | 8' |
1955/1956: Nieuwbouw
door J.
Reil met gebruikmaking van delen van het vorige orgel onder advies van R. Beintema uit Leeuwarden.
R. Beintema 18
juni 1926 Afbeelding in bezit van dhr. J.P. Visser in Beilen (Klik op de
afbeelding voor een vergroting)
Op 25 mei 1955 stuurt Reil een voorstel voor de verbouw van het bestaande orgel.
Hij wil het orgel wijzigen naar mechanisch en gebruik van het goed deel van het
pijpwerk. Ook twee van de drie windladen kunnen worden hergebruikt. Totaalprijs
bijna F 10.000,= Blz 01,
02 en
03.
Het restauratieplan van
adviseur Beintema heeft als datum 25 juni 1955. Blz
01 en
02. Dit restauratie plan wordt
vergezelgd van een brief aan Reil
Beintema stuurt op 24 december 1955
een brief aan Reil met aanvullende gegevens omtrent de mensuren. Tussen neus en
lippen noemt hij ook nog het Reil-orgel te Hemelum waar nog problemen mee zijn.
Aantekenbriefje van J. Reil met een
vergelijking van de disposities tussen hem en Beintema.
Op
23 januari 1956 stuurt Reil een
briefje met als bijlage een tekening van het front.
Op
26 januari 1956 stuurt J. Moes een
brief naar Reil met nog wat aanvullende vragen omtrent het kostgeld van de
orgelmakers en het front van het orgel.
Op 7 februari 1956 stuurt Reil een
brief met daarin een antwoord op de vragen van 26 januri. Blz.
01 en
02
In februari 1956 wordt het
contract gesloten, conform het voorstel van 25 mei 1955. Blz.
01 en
02. Zie ook de
brief van de kerk van Diever d.d.
18 februari 1956.
Op
1 maart 1956 wordt een nieuwe
fronttekening gestuurd met een copie aan adviseur Beintema. (17)
Tekening van het vernieuwde orgel. Klik op de afbeelding voor een vergroting (17)
Manuaal I | Manuaal II | Pedaal | |||
Prestant | 8' | Baarpijp | 8' | Subbas | 16' |
Salicionaal | 8' | Roerfluit | 8' | Octaaf | 8' |
Holpijp | 8' | Prestant | 4' | ||
Octaaf | 4' | Nazard | 2 2/3' | ||
Speelfluit | 4' | Gemshoorn | 2' | ||
Octaaf | 2' | Terts | 1 3/5' | ||
Mixtuur | III | Tremulant |
Meppeler Courant 1955-10-26 en 1955-10-28. Abusievelijk werd op 26 oktober
gemeld dat het om de Hervormde kerk zou gaan.
Zeeuwsche kerkbode,
weekblad gewijd aan de belangen der gereformeerde kerken/ Zeeuwsch kerkblad |
1955 | 18 november 1955 | pagina 3
Dagblad Trouw juli 1956
Nieuwsblad van het Noord 27 juli 1956
Nieuwsblad van het Noorden 18-07-1956
Nieuwe Drentsche Courant 27 juli 1956
&
Meppeler Courant van 27 juli 1956
1957: Briefje van Diever voor Reil om een sleutel voor de
2e organist. (17)
1959: Sinds de restauratie van dit
instrument in 1956 was het één blok ellende: nu
eens was het te schor om enig geluid te geven, dan weer kermde en
piepte het uit al zijn longen, op weer andere momenten produceerde het
één langgerekte fluittoon als van een sirene,
terwijl – de waarheid moet gezegd – het ook
z’n (zij het weinige) goede uren had. In de zomer van
’59 ging er bijna geen zaterdagmiddag voorbij of
één van de heren Reil (orgelmakers) kwam in een
snelle sportwagen uit Heerde aanstuiven om organist Koert Timmerman,
die geen beweging in de toetsen kon krijgen, op zijn noodkreet hulp te
schieten.
Het eind van het lied was: een re-restauratie. De O.O. begon
‘Operatie Orgel’, die met een lange tussenpoos
waarin niets gebeurde tot in de zomer van 1960 duurde. Tijdens de
laatste fase konden zo’n veertig pijpen uit het front,
kleinere maar ook grote en dikke, door een poetsende gemeente van vuil
en aanslag worden ontdaan. Vele handen maakten licht werk. Er zeulden
jongens met pijpen rond, die de formidabele lengte hadden van tweemaal
hun eigen grootte en nog meer! Het resultaat: De pijpen glommen en
‘torgel’ speelde weer! (07)
1964/1965: De organist Beintema uit Leeuwarden bekijkt op verzoek van
de kerkenraad van Diever het orgel. De laatste waren er veel klachten omtrent
het functioneren van het orgel. Op 25 september schrijft Beintema een
brief aan de fa. Reil met zijn
bevindingen.
Hij stelt voor het instrument bijna geheel te vernieuwen en
mechanisch te maken. De dispositie en intonatie zou geheel moeten worden herzien.
Hij wijst er ook op dat Diever nog steeds vertrouwen heeft in de fa. Reil. Op
11 november 1964 beantwoordt Reil
de brief van Beintema en stelt voor een nieuw mechanisch orgel met hoofdwerk en
rugwerk te maken , met gebruikmaking van het bestaande pijpwerk. Op
30 november schrijft Beintema een
antwoord aan Reil. Hoofdwerk-Rugwerk met nieuwe tractuur is een goed oplossing .
Het pijpwerk kan na herintonatie opnieuw worden benut. Op
22 januari 1965 schrijft Beintema
dat hij naar Diever wil komen en vraagt of hij vanaf Meppel of Steenwijk in de
auto van reil kan meerijden.
Zie de
aantekening met het voorstel voor
het nieuwe instrument. Op 17 februari
1965 meldt de kerkenraad dat ze niet op het aanbod van Reil in kunnen omdat
er plannen liggen voor een nieuwe kerk. (17)
1968: Steeds meer kwam de roep om een nieuw orgel. Zelfs van
een vakantieganger kwam er een brief binnen:
“Toen we onlangs een week met vacantie in uw schone
omgeving doorbrachten, hadden we het genoegen des zondags (26 mei) twee
diensten in het midden van Uw gemeente te mogen meemaken. Het was ons
een vreugde daar het Evangelie van onze Here Jezus Christus te mogen
beluisteren en met U Gods lof te zingen. Des middags werd ik door een
van uw organisten in de gelegenheid gesteld de gemeentezang te
begeleiden. Helaas, dit was een droevige zaak. Het orgel in uw
kerkgebouw is niet alleen van zeer slechte kwaliteit, het verkeert
bovendien ook nog in allerbedroevendste toestand. Ik had niet gedacht
dat er nog zulke instrumenten in kerken stonden. Mijn oudste zoon zei
na afloop van de dienst tegen me: ik kon merken dat U het niet
gemakkelijk had. Dit is volkomen waar. Broeders, laat me het u op het
hart mogen binden: hier moet ingegrepen worden. Wat er nu staat, is
alleen maar geschikt voor brandhout. Laat u zich nooit verleiden tot
restauratie of iets dergelijks, want dat is weggegooid geld. Is de
gemeentezang ons niets meer waard? De lof van God verdient toch stellig
iets beters. Het lijkt me voor Uw organisten ook een trieste zaak op
dit apparaat te moeten begeleiden. Het bovenklavier is al totaal
uitgeschakeld, het benedenklavier heeft ook registers en tonen die
weigeren. En dat terwijl het met de kerk en Gods koninkrijk niet een
verloren zaak is. U hebt tweemaal, in de vacantie zelfs driemaal een
volle kerk. Wat is dat mooi. Het zou nog mooier zijn als u ook een
behoorlijk instrument had.; ik hoop dat U de zaak met de meeste spoed
ter hand neemt. Wanneer U daartoe overgaat, zoudt U goed doen daarbij
advies in te winnen van de Orgeladvies-commissie van de Gereformeerde
Organistenvereniging. In twee vorige gemeenten hadden we er prettige
ervaringen mee. Ik hoop van harte dat dit schrijven bij U in goede
aarde mag vallen”. (07)
1969: In de notulen van 6 januari 1969 wordt geschreven over de voortdurende zorg met betrekking tot het orgel: “er wordt medegedeeld dat bij het vragen van inlichtingen betreffende het in het Centraal Weekbalad aangeboden kerkorgel, de prijs niet f. 5.500,= maar f. 55.000,= was, zodat hier verder geen werk van is gemaakt”. (07)
1970: Op 9 maart 1970 deelde de Commissie van Beheer mee dat “zij meende geslaagd te zijn door het aanschaffen van een elektronisch orgel merk “Viscount’ dat met een proeftijd van twee maanden gelever zal worden. Het orgel kost f. 3.500,=, met enkele bijkomstige kosten van f. 250,=”. In maart bleek dat het elektronisch orgel aan reparatie toe was, en dat het lang niet aan de verwachting had voldaan. Er werden plannen gemaakt een nieuw pijporgel aan te schaffen. Het besluit werd genomen uit te zien naar een pijporgel van ongeveer f. 65.000,=: “We zijn dan uit de moeilijkheden; met goed onderhoud gaat het wel een mensenleven mee”. (07)
1973: In de notulen van 16 april 1973
staat geschreven: “Bespreking aankoop orgel. J.
Haveman (kerkenraadslid) vertelt over de inlichtingen die gevraagd zijn
over het ev. aan te kopen orgel van de fa. Leeflang te Apeldoorn".
Deze zijn alle positief. Men heeft goede ervaring met het orgel en met
de service-verlening. Er is geluisterd tijdens een kerkdienst te
Emmeloord. De prijs van het orgel is thans f. 66.875,= incl. BTW.
Levertijd 1 jaar. De commissie zal verdere afspraken maken over de
plaats van het orgel, en over de bijkomende kosten. Tot f. 70.000,=
heeft de commissie vrij mandaat. Het ontwerp-koopcontract wordt
doorgelezen.
De financiering: Besloten wordt om de bestaande lening à f.
15.000,= te laten bestaan onder borgtocht, als diegenen die hiervoor
hebben getekend er mee akkoord gaan. Een nieuwe hypotheek à
f. 60.000,= of hoger, als dit nodig mocht zijn, zal worden afgesloten.
De commissie van beheer zal een plan voor de financiering uitwerken en
in het kerkblad plaatsen.
Op 28 april 1973 wordt het contract met Leeflang
gesloten. Zie blz. 01 en
02
De collecte voor Paaszondag bij de deur wordt bestemd voor het
“orgelfonds”en vervolgens de eerste 3 zondagen per
maand. De laatste zondag blijft voor rente en aflossing.
Gesproken wordt over de verkoop van het oude orgel. Er zal gewacht
worden tot het najaar. Hopelijk geeft dit de grootste opbrengst.
Als adviseur bij de bouw wordt dhr. Bijdevaate (de organist)
aangewezen, die zich hier pro deo heeft aangemeld. Deze blijkt in de
gemeente nog de meest deskundige. (07) (17)
1974: Ruim een jaar later lezen we in het kerkblad “Rondom de kerk”:
“Overdracht en ingebruikneming van ons nieuwe orgel
Dinsdagavond 2 juli 1974 hadden wij de overdracht en ingebruikneming
van het nieuwe orgel, dat gebouwd werd bij en geleverd is door de firma
Ernst Leeflang uit Apeldoorn. Het is een prachtig mooie avond geworden.
De leiding had Ds. Wijna, die in samenwerking met de orgelkommissie
deze avond buitengewoon goed had georganiseerd. Ds. Wijna heeft
prachtig gesproken naar aanleiding van Ps. 149.
De heer J. Haveman, voorzitter van de kommissie van beheer, sprak van
de moeilijkheden die er waren geweest met voorgaande orgels, en droeg
vervolgens het orgel over aan de kerkeraad.
De heer W. Eising, voorzitter van de kerkeraad, aanvaardde namens de
kerkeraad het nieuwe orgel; hij vertolkte de dankbaarheid van kerkeraad
en gemeente, dat wij thans kunnen beschikken over dit nieuwe
instrument; hij dankte de kommissie voor het vele werk door hen
verricht en sprak de wens uit dat de gemeente van Diever heel veel mag
zingen met begeleiding van het nieuwe orgel tot lof en eer van onze God.
Door onze organisten de heren H. Haveman en Bijdevaate werd afwisselen
op het nieuwe orgel gespeeld.
Erg mooi werd door dhr. Haveman een bewerking van “Als God,
mijn God, maar voor mij is” ten gehore gebracht, terwijl ook
de “Trumpet Voluntary” gespeeld door Bijdevaate met
Kornetbegeleiding, heel goed werd uitgevoerd.
Ook werd door dhr. Haveman nog gespeeld het Preludium en Fuga van Joh.
S. Bach en door dhr. Bijdevaate het Preludium en Fuga van W.J.
Reinders. Aan het einde van deze buitengewoon mooie dienst vertolkte
Ds. Wijna de dank aan onze God.” (07)(05)
Dispositie:
Hoofdwerk | Nevenwerk | Pedaal | |||
Prestant | 8' | Roerfluit | 8' | Subbas | 16' |
Holpijp | 8' | Gedekte fluit | 4' | ||
Octaaf | 4' | Octaaf | 2' | ||
Mixtuur | IV | Sifflet | 1 1/3' |
2004: Groot onderhoud door Reil.(07)
De volgende
werkzaamheden werden uitgevoerd:
-Algehele schoonmaak
-Het pijpwerk wordt
van de laden genomen en de roosters en stokken en slepen worden gedemonteerd De
laden worden in- en uitwendig gereinigd, de klepveerspanning gecontroleerd en de
kleppen schoongemaakt
-De rammel en de vrij harde terugslag bij een aantal
toetsen zal worden weggenomen door de onderzijde van de klavierplankjcs van
nieuw vilt te voorzien. Daarnaast worden de ovale stiften onder de toetsen
dusdanig gesteld dat de zijwaartse speling wordt verminderd. Enkele
pedaaltoetsen moeten opnieuw met vilt ingevoerd worden.
-De mechanieken
worden schoongemaakt, op functioneren gecontroleerd en opnieuw ingeregeld.
-Nadat
het pijpwerk is afgenomen zijn de onderdelen van de windvoorziening beter
bereikbaar waardoor een goede controle van het regulatiesysteem mogelijk is.
-Het pijpwerk wordt gereinigd en nagezien. Controle op loszittende soldeernaden,
baarden, steminrichtingen en hoedafdichtingen.
-De Sifflet 1 1/3' wordt
gewijzigd in een Quint 2 23'. Hiervoor worden 12 pijpen bijgeplaatst, uitvoering
voorintonatie, aanpassing rooster en levering nieuw registerplaatje.
-De
intonatie wordt toon voor toon nagelopen op functioneren en egaliteit. Er vindt
in principe geen complete herintonatie plaats; retouchering op punten binnen het
bestaande concept in goed overleg met de heer Bijdevaate. Incidenteel moet iets
hoger worden opgesneden om het klankbeeld meer "breedte" te geven. De
windvoorziening en de mensurenng van het pijpwerk zijn er echter niet op
ingericht om in het opsnedebeeid ingrijpend te gaan wijzigen. Speciale aandacht
voor de Subbas 16'. binnen het bestaande kader is zeker verbetering bereikbaar*.
Aansluitend een integrale stembeurt. (17)
2009/2011: Door het beschikbaar komen van een groot legaat door een
anonieme schenker werd het mogelijk een nieuw orgel te laten bouwen.
Eén van
de bepalingen van het legaat was dat het moest worden gebouwd door René Nijsse.
De bouw van een nieuw orgel door de Orgelmaker Nijsse uit Oud-Sabbinge was in januari 2011 gereed.
Op 28 januari 2011 was er in Oud Sabbinge een open dag
met het opgebouwde oge in de werkplaats. Voor een indruk van deze dag zie
http://www.orgelnieuws.nl en
http://www.pzc.nl
Vrijdag 18 maart 2011 is het nieuwe orgel
in Diever ingebruik genomen, de kas is een kopie van het orgel in de Hervormde
kerk van Vaassen.
Het orgel werd bespeeld door leden van de
orgelcommissie (Hans Bijdevaate, Ronald Knol, Hendrik Haveman) en orgelbouwer
Rene Nijsse. (10)
Informatie over de ingebruikname:
Foto's Nijsse-orgel: Geert Jan Pottjewijd
Dispositie:
Hoofdwerk: | Onderpositief | Pedaal |
Bourdon 16 | Holpijp 8 | Subbas 16 |
Prestant 8 | Viola di Gamba 8 | Prestant 8 |
Roerfluit 8 | Prestant 4 | Bazuěn 16 |
Octaaf 4 | Gemshoorn 4 | Trompet 8 |
Fluit 4 | Nasard 3 | |
Octaaf 2 | Woudfluit 2 | |
Cornet 5 sterk | Dulciaan 8 | |
Mixtuur 3 - 4 sterk | ||
Trompet 8 |
2010: Het Leeflang-orgel wordt verkocht naar de Christelijk
Gereformeerde kerk van Doetinchem
Voor een grotere afbeelding zie
onderaan deze pagina
De Wekker, 29 oktober 2010, p. 19.
Provinciale
Zeeuwse Courant | 2011 | 21 januari 2011 | pagina 45
Provinciale Zeeuwse Courant | 2011 | 31 januari 2011 | pagina 37 Klik op de
afbeelding voor een vergroting
Meppeler Courant
2011-02-21
Dagblad van
het Noorden 15-03-2011 (16)
Reformatorisch
Dagblad, 15 maart 2011, p. 1
Meppeler Courant
11-03-2011 blz. 18 is aangevraagd
Bericht RTV Drenthe d.d. 15 maart 2011:
http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/54456/Onbekende-schenkt-kerk-Diever-orgel
Bronvermelding:
Organisten:
Hans Bijdevate (1968-heden)
Meppeler Courant
2008-04-25
Foto's nieuwe instrument door Geert Jan Pottjewijd
Foto's van het Leeflang-orgel door Hans Bijdevaate
Leeflang orgel van 2010 in de Christelijk Gereformeerde kerk van Doetinchem
Geschiedenis van het orgel dat in 1900 werd aangekocht en in 1938
naar Ternaard werd
verkocht.
Het front van het orgel is daar
nog
steeds aanwezig. Het binnenwerk verhuisde rond 1983 naar de Christelijk
Gereformeerde kerk van Lutten en werd aldaar door Henriksen &
Reitsma
geplaatst in een nieuwe kas. (06)
Het front zoals
dat in de gereformeerde kerk van Ternaard staat. Foto Michiel van 't Einde op
https://reliwiki.nl/index.php/Ternaard,_Nesserwei_6_-_Lytse_Tsjerke
R. Walstra zegt in
zijn Proper werklijst het volgende over:
"•
Occasion rond 1780: bouwer en oorspr. plaats onbekend. Geen enkele informatie
over dit orgel in de kerkenraadsnotulen, ook niet over de verkoop in 1938.
Proper plaatste in 1900 aan weerszijden lange zijvelden met in elk drie zinken
pijpen. Hetzelfde deed hij in 1915 te Okkenbroek, Hervormde kerk, daar met elk
vier pijpen.
• In 1938 verkocht aan de Gereformeerde kerk van Ternaard.
• In 1973 binnenwerk verkocht aan een particulier.
• In 1983 koopt de fa.
Hendriksen & Reitsema dit binnenwerk en plaatst het gewijzigd en aangevuld in
een nieuwe kas in de Christelijk Gereformeerde kerk te Lutten.
• Oude kas + frontpijpen
blijven achter te Ternaard. Aldaar vanaf 1973 een elektronicum.
• Dispositie in
1983 te Ternaard: P.8, H.8, VdG.8, 0.4, R.fl.4, Gemsh.2, O.fl. 2. Mech.
tractuur.
• Te Lutten ontbreken echter de VdG.8, Gemsh.2 en O.FI. 2.
Toegevoegd: C.3 (d), Dulc.8 (b+d) en S.16 op het pedaal. Uit onderzoek blijkt
dat slechts de H.8, 0.4 en enkele binnenpijpen van de P.8 uit ca. 1780 stammen.
De rest is fabriekspijpwerk.". (12)
Het orgel in de
Christelijk Gereformeerde kerk te Lutten (20)