Orgelbouwers in Drenthe
Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman te Assen
Vanaf 1863 tot
eind 1868 is hij gevestigd in Assen. Het bedrijf werd eind 1868 failliet verklaard en is toen zeer
waarschijnlijk opgeheven. Zie één-na-laatste krantenbericht. In 1869 verschijnt
nog wel een advertentie in de krant.
Hij vertrok weer naar Zutphen, waar hij
ook geboren was en overleed daar al in 1871.
Lohman vestigde zich
waarschijnlijk in Assen omdat daar al een familielid (oom?) Hendricus Lohman als
timmerman was gevestigd.
Het orgel voor de Normaalschool in Assen werd al
gebouwd voordat hij zich in Assen vestigde.
donderdag 17 april 1834
Huwelijk ouders
Bruidegom: Hinderk Berends Lohman Beroep:
orgelmaker Bruid: Benjamina Johanna Maria Kaecks Beroep: zonder beroep
Vader
van de bruidegom: Nicolaus Antonie Lohman Beroep: orgelmaker Moeder van de
bruidegom: Jantje Henderks Miedendorp Beroep: zonder beroep
Vader van de
bruid: Gerhardus Kaecks Beroep: tolgaarder Moeder van de bruid: Benjamina Mulder
Beroep: zonder beroep
Gebeurtenis: Huwelijk Datum: donderdag 17 april 1834
Gebeurtenisplaats: Vorden Archief: 0207 Registratienummer: 2780 Aktenummer: 4
zaterdag 19 april 1834
Geboorteakte
Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman Geslacht:
Man Geboorteplaats: Zutphen Geboortedatum: zaterdag 19 april 1834 Beroep: -
Vader: Hinderk Berends Lohman Leeftijd: 34 Beroep: -orgelmaker
Moeder:
Benjamina Johanna Maria Kaecks Leeftijd: 22 Beroep: zonder beroep
Archief:
0207 Registratienummer: 1698 Aktenummer: 101 Registratiedatum: 19 april 1834
Akteplaats: Zutphen
16 december 1863
Huwelijksakte
Bruidegom: Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman
Geboorteplaats: Zutphen Leeftijd: 29 Beroep: orgelmaker
Bruid: Wilmina
Fredrika Mooij Geboorteplaats: Kortenhoef Leeftijd: 39 Beroep: winkeliersche
Vader van de bruidegom: Hinderk Berends Lohman Moeder van de bruidegom:
Benjamina Johanna Maria Kaecks Beroep: orgelmaakster
Vader van de bruid:
Pieter Mooij Moeder van de bruid: Jannetje Barnsteen
Gebeurtenis: Huwelijk
Datum: woensdag 16 december 1863 Archief: 0166.002 Registratienummer: 1863
Aktenummer: 62 Gebeurtenisplaats: Assen
Opmerking: weduwe Gerrit Steenbeek;
vader bruidegom overleden (Leijden 29-09-1854); vader bruid overleden; moeder
bruid overleden
Provinciale Drentsche en Asser courant 19-12-1863
dinsdag 17 januari 1865
Geboorteakte
Dochter Benjemina Johanna Maria Lohman
Vader: Nicolaas Anthonij
Gerhardus Lohman Leeftijd: 30 Beroep: orgelmaker Moeder: Wilmina Frederika Mooij
Beroep: zonder Gebeurtenisplaats: Assen Archief: 0165.002 Registratienummer:
1865
vrijdag 22 juni 1866
Overlijdensakte
Overledene: Wilmina Frederika Mooij Geslacht:
Vrouw Geboorteplaats: Kortenhoef Geboortedatum: dinsdag 21 september 1824
Beroep: winkelierster
Vader: Pieter Mooij Moeder: Jannetje Barnsteen
Relatie: Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman Geslacht: Man Overledene_relatie:
Echtgenoot
Relatie: Gerrit Steenbeek Geslacht: Man
Gebeurtenis:
Overlijden Datum: vrijdag 22 juni 1866 Gebeurtenisplaats: Assen Archief:
0167.002 Registratienummer: 1866 Aktenummer: 59
vrijdag 31 mei
1867
Huwelijksakte
Bruidegom: Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman
Geboorteplaats: Zutphen Leeftijd: 33 Beroep: orgelmaker
Bruid: Jacoba Rika
Delfos Geboorteplaats: Amsterdam Leeftijd: 35 Beroep: zonder
Vader van de
bruidegom: Hinderk Berends Lohman Moeder van de bruidegom: Benjamina
Johanna Maria Kaecks Beroep: zonder
Vader van de bruid: Jan Abraham Delfos
Moeder van de bruid: Jacoba Rika Götz
Gebeurtenisplaats: Assen Archief:
0166.002 Registratienummer: 1867 Aktenummer: 33
Opmerking: weduwnaar Wilmina
Fredrika Mooij; vader bruidegom overleden; vader bruid overleden; moeder bruid
overleden
zaterdag 8 juni 1867
Geboorteakte:
Zoon Hendrik Berend Lohman
Vader: Nicolaas Anthonie Gerhardus
Lohman Beroep: orgelmaker Moeder: Jacoba Rika Delfos Beroep: zonder
Gebeurtenisplaats: Assen Archief: 0165.002 Registratienummer: 1867 Aktenummer:
93 Registratiedatum: 10 juni 1867
19 oktober 1871
Overlijdensakte
Overledene: Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman
Leeftijd: 37 Jaar Beroep: -orgelmaker
Vader: Hinderk Berends Lohman Beroep:
geen beroep vermeld Moeder: Benjamina Johanna Maria Kaecks Beroep: zonder
beroep
Partner: Jacoba Rika Delfos Beroep: geen beroep vermeld
Archief:
0207 Registratienummer: 1874 Aktenummer: 325 Registratiedatum: 20 oktober 1871
Zutphen
Provinciale Drentsche
en Asser courant 10-03-1863, 10-03-1863, 09-05-1863
Provinciale Drentsche en Asser courant 16-06-1863,
23-07-1863
1863: In de krant een aanbeveling aan Drentse kerken een
orgel door Lohman te laten bouwen.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 15-12-1863
Provinciale Drentsche
en Asser courant 16-06-1864
1865: Gregoir schrijft
in zijn Historique de la facture et des facteurs d'orgue het volgende over
Lohman: ,"Lohman (Nicolas Antoine), fils de Henri B. Lohman, né k Zutphen en
1834. se fixa après la inort de son père et de son oncle & Groningue. Au
commencement de l'année 1862, il cliangea sa résidance & Asseu (Drenthe) M. N.
Lohman a eu 1’obligeance de nous faire parvenir beau-coup de renseignements pour
eet ouvrage". (01)
Provinciale
Drentsche en Asser courant 02-02-1867
Provinciale Drentsche en Asser courant 16-03-1867,
18-05-1867, 25-07-1867
1867: Werkzaamheden te
Pieterburen en Jukwerd
Provinciale
Drentsche en Asser courant 11-07-1867, 03-09-1867
Provinciale
Drentsche en Asser courant 19-11-1867
Provinciale
Drentsche en Asser courant 03-12-1867
Provinciale
Drentsche en Asser courant 04-01-1868, 15-02-1868
1868:
Werkzaamheden te Uithuizermeeden
Provinciale
Drentsche en Asser courant 27-02-1868
Provinciale
Drentsche en Asser courant 27-02-1868, 27-06-1868
1868: Aankondiging faillissement van de fa. Lohman
Provinciale
Drentsche en Asser courant 05-12-1868
1869: Blijkens
onderstaand bericht werd de orgelmakerij nog een tjdje voortgezet
Provinciale
Drentsche en Asser courant 15-05-1869, 15-07-1869
Provinciale
Drentsche en Asser courant 02-11-1870
Provinciale
Drentsche en Asser courant 06-06-1871
Noten:
- Boek: Édouard G.J. Gregoir, Historique de la facture
et des facteurs d'orgue, Imprimerie l. Deal Montagne, 1865
Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman (1834-1871) werd
vernoemd naar zijn grootvader Nicolaus Anthonie, maar zijn oeuvre aan
instrumenten haalt het in kwaliteit en kwantiteit niet bij dat van zijn
grootvader. Daar had hij het talent en de capaciteit minder voor en daar is hij
ook te vroeg voor gestorven. N.A.G. Lohman, geboren als zoon van orgelmaker
Hinderk Berents Lohman en Benjamina Johanna Maria Kaecks, zal de eerste
beginselen van het orgelmaken van zijn vader hebben meegekregen, al werkte hij
rond 1850 als winkelbediende in Amsterdam. Toen zijn vader in 1854 overleed, nam
hij, samen met zijn moeder en meesterknecht Johannes Schaaffelt, de orgelmakerij
in Leiden over. Na het overlijden van zijn oom Gerhard Willem Lohman in 1856 te
Groningen nam hij ook diens orgelmakerij over. In 1858 ging de weduwe van H.B
Lohman met haar zoon en Schaaffelt een vennootschap aan, voor vijf jaar. In 1863
zal N.A.G. Lohman zich hebben teruggetrokken uit de vennootschap te Leiden, want
hij verhuisde naar Assen. In datzelfde jaar 1863 was H.E. Freytag gestopt met
zijn orgelmakerij en kon Lohman het een en ander van hem overnemen. Hij was toen
nog vrijgezel, maar op 16 december trad hij in het huwelijk met Wilhelmina
Frederika Mooy, weduwe van Gerrit Heembeek, onderdirecteur van het Derde
Gesticht te Veenhuizen. In Assen kwam Lohmans bedrijf in een oude stal die
vroeger bij een logement hoorde. Binnen drie maanden kon hij reeds aan het werk
met twee opdrachten: reparatie aan de orgels van de Hervormde Kerk van
Veenhuizen en de parochiekerk van Oude Pekela. In 1865 werd de werkplaats
overgebracht naar een schuur achter een door het echtpaar — met in januari 1865
geboren dochter —
betrokken woning aan de Groningerstraat. Op 22 juni 1866 overleed Lohmans
echtgenote. In november 1866
ging de werkplaats naar een nieuw gebouwd onderkomen in de Kloekhorstlaan.
In december kwam bij Lohman inwonen de weduwnaar Jan Abram Delfos, samen met
zijn ongetrouwde dochter Jacoba Rika, die de huishoudster werd. Op 31 mei 1867
trouwde Lohman met haar en zeer kort erna werd zoon Hendrik Berents geboren.
Het viel Lohman niet mee het hoofd boven water te houden
met de concurrenten Van Oeckelen en de diverse Groninger pianohandelaren. Op 28
september 1867 werd de “Orgelfabrikant, koopman in muziekinstrumenten en
handelaar in garen en band” failliet verklaard. Alleen de orgelmakerij werd
voortgezet met een compagnon. Waarschijnlijk was dat de stadsomroeper Pieter van
Dokkum. In januari 1870 verhuisde Lohman naar Zutphen, waar hij ging inwonen bij
ene H.J. Lenderink aan de Hospitaalstraat. Aan de Rozengracht 200 werd toen de
orgelmakerij gevestigd. Op 19 oktober 1871 overleed Lohman, 37 jaar oud, na een
korte, hevige ziekte. De werkplaats werd voortgezet door de weduwe en Johannes
Schaaffelt die ook in Leiden N.A.G. Lohmans moeder had bijgestaan met het
bedrijf. Andere werknemers van Lohman in Assen waren: Gerhardus Lohman (broer
van N.A.G.), Gijsbertus Weber (schrijnwerkersknecht), Hermannus Heronimus Kroon
(orgelmakersknecht) en Johannes Hardorff (idem). De bedrijfsnaam werd “Schaaffelt
en Lohman’’ en bleef zo tot 1883 toen Pieter Cornelis Bik het bedrijf overnam en
zijn naam er bijvoegde. In 1926 zette Biks zoon de orgelmakerij voort onder
dezelfde naam: “P.C. Bik voorheen Schaaffelt en Lohman”. De laatste van de drie
generaties orgelmakers Bik zette het bedrijf van de vorige generatie voort en
deed zijn eenmansbedrijf in 2001 over aan orgelmaker Elbertse. Bik overleed in
2006.
Zoals vermeld heeft Lohman weinig nieuwbouwinstrumenten
gemaakt en daarvan is ook nog eens weinig bewaard gebleven, zoals de orgels te
Assen (Rijksnormaalschool, 1866) en Bedum (Maranathakerk, 1867). Naast het
instrument dat thans te Termunten staat, kan nog worden genoemd Rottum,
voormalige Hervormde Kerk, waar een sterk gewijzigd huisorgel (1862) staat, en
Wijnbergen, R.-k. St.- Martinus (1872), een orgel dat na de dood van Lohman werd
voltooid door de bij Lohmans weduwe inwonende knecht Julius Heinrich Derdack. Op
25 november 1872 vertrok de weduwe met twee jongere kinderen naar Leiden waar
zij tafelhoudster werd.
Met dank aan Jaap Brouwer, Peter van Dijk, Martin Hiemink,
Bene Perdok en Steyn Prins.
BRONNEN EN LITERATUUR
Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer, Het Groninger
Orgelbezit van Adorp tot Zijldijk, deel VI, 2009.
Peter van Dijk, Eindverslag restauratie en plaatsing N.A.G.
Lohman-orgel in de Protestantse Kerk van Termunten, Utrecht, maart 2010.
Willem de Ruiter, ‘Het einde van de orgelmakers Lohman’, De
Mixtuur, maart 1982.
Jans Timmer, ‘Een orgelmakerij te Assen’, Asser Historisch
Tijdschrift, september 2004.
Dirk Molenaar: Termunten heeft weer een orgel De
Orgelvriend 2010/12
Assen, omstreeks 1900. Toen N.A.G. Lohman zich in 1863 in
Assen vestigde, kwam zijn orgelmakerswerkplaats achter de zaak van goudsmid
Hemmes op de hoek van de Marktstraat, het pand links van de wagen met de witte
huif.
Advertentie uit de Provinciale Drentsche en Asser Courant
van 14 maart 1863, toen Lohman zich als orgelmaker aanprees in zijn nieuwe
woonplaats.
Gregoir
Édouard G. J. Historique de la facture et des facteur d'orgue 1865