Orgel

1896: Volgens onderstaand krantenbericht wordt voor deze uitvoering een harmonium gehuurd. In de kerk is blijkbaar nog geen orgel aanwezig.

Provinciale Drentsche en Asser courant 27-11-1896

1901: Orgelmaker Jan Proper uit Kampen plaatst een orgel.

Provinciale Drentsche en Asser courant 29-06-1901, 23-07-1901

1908: Het door Proper in 1901 geplaatste orgel voldoet niet. Proper plaats een nieuw orgel of bouwt het bestaande orgel om. Het orgel heeft zeven registers en kegelladen.
Jan Proper bespeelt het orgel tijdens de ingebruikname.


Provinciale Drentsche en Asser courant 21-01-1908

1922: Het orgel wordt gerestaureerd. Toegevoegd worden een Violoncel 8' en een Viola da Gamba 8'. De Bourdon 16' wordt verbeterd en het orgel krijgt een nieuwe windlade.


Provinciale Drentsche en Asser courant 20-02-1922

1938: Op 17 mei vraagt de kerkenraad aan Reil om met een voorstel te komen voor een schoonmaak. Op 31 mei komt Reil met een voorstel dat bijna 1000 gulden kost:
 - Schoonmaak en verhelpen van diverse gebreken
 - Pijpen opvormen, intonerene en stemmen
 - Registerknoppen en regeisterplaatjes vervangen
 - Afregelen van het klavier
 - Nieuwe windmachine installeren
 - Toevoegen van een Trompet 8' op aparte windlade of in plaats van de huidige Fluit 4'
 - Toevoegen van een zelfstandig pedaal met de baskant van de Bourdon 16' van het manuaal. De discant blijft gehandhaafd op het manuaal. Pedaalkoppel toevoegen.
 In een brief van 10 augustus schrijft de kerkenraad aan Reil dat ze niet ingaan op het voorstel. Wel dient Reil langs te komen voor stemmen en kleine reparaties.

1938: Organist H. Geuchies viert zijn 30-jarig jubileum.

Provinciale Drentsche en Asser courant 15-12-1938

1941: In een brief van 11 januari schrijft de kerkenraad dat er voor een restauratie van het orgel ook een offerte is aangevraagd bij een andere orgelmaker en of Reil zijn offerte uit 1938 kan heroverwegen. (04)
Op 28 januari schrijft Reil een nieuw voorstel met een restauratie voor 500 gulden:
 - schoonmaak
 - Hinderlijke rammel in de mechaniek verhelpen
 - Pulpeten vervangen door een koperen plaat
 - Blaasbalg winddicht maken
 - Herintonatie en de Bourdon 16' goed sprekend maken
 - Fluit 4' vervangen door een Mixtuur/Cornet
Op 24 februari schrijft de kerkenraad in een brief aan Reil, dat het voorstel is geaccepteerd. 
Op 3 maart bedankt Reil voor het verlenen van de restauratieopdracht.
Op 8 maart schrijft de kerkenraad een brief met de dispositie van het orgel en een vraag hoe het logies te regelen. Ook wordt vermeld dat de Octaaf 4' van een registerplaatje 'Prestant 4' is voorzien, omdat er geen goed plaatje voorhanden was.
      Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Violoncel 8', Octaaf 2', Fluit 4', Prestant 4'.
Op 17 april schrijft Reil dat hij de restauratie wil beginnen op de volgende maandag. Op 19 mei zijn de werkzaamheden in elk geval afgerond. Reil schrijft dan een briefje als begeleiding van de nota.
Op 12 juni bedankt H. Geuchies voor de toezegging van 25 gulden. Dit is een evenredig deel van de beloofde 10% provisie. Het orgel functioneert goed, alleen schiet de koppeling wel eens los en zijn enkele cornetpijpen ontstemd. Direct na de ingebruikname over enkele dagen stuurt hij een bericht naar 'De Standaard'.
Op 9 september meldt H. Geuchies dat het orgel goed bevalt maar hij heeft nog wel een aantal opmerkingen: de windmotor bromt, de koppel schiet regelmatig los, er zijn loszittende naamplaatjes. Ook vraagt hij naar zijn 10% provisie.
Op 24 november schrijft H. Geuchies of Reil kan langs komen vanwege het piepen van de windmotor. (04)

1942: Organist H. Geuchies viert zijn 40-jarig jubileum als onderwijzer.

Provinciale Drentsche en Asser courant 29-04-1942

1951:  Volgens een brief van de kerkenraad van 7 maart aan Reil zijn er plannen om het orgel te verplaatsen. Ook wordt er geïnformeerd naar de kosten van een zelfstandig pedaal en de plaatsing van het orgel in een nis.
Op 14 maart 1951 beantwoordt Reil de brief en geeft aan dat de verplaatsing van het orgel 780 gulden gaat kosten. Voor het toevoegen van een pedaal geeft hij drie mogelijkheden: aangehangen (1015 gulden', transmissie van de Bourdon 16' van het manuaal ( 1739 gulden) en een zelfstandig pedaal met een Subbas 16' (3340 gulden). Het plaatsen van een orgel in een nis ontraadt sterk hij. (04)
Organist H. Geuchies krijgt een eremedaille in goud.

Provinciale Drentsche en Asser courant 28-04-1951

1952: In een brief van 16 februari vraagt de kerkenraad aan Reil om het orgel te inspecteren vanwege vaak voorkomende problemen.
Op 7 april komt het antwoord van Reil. Naast de onderhoudswerkzaamheden stelt hij ook voor om de Gamba 8' om te bouwen tot een Nasard 2 2/3'

Dispositie zoals door de werknemer Baardewijk van Reil genoteerd in 1952:
Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Gamba 8', Cello 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur/Cornet

Ansicht (02)

1953: De kerk wordt verbouwd en vergroot.
Reil geeft in een brief van 14 september aan dat hij nog een keer in de kerk wil kijken als alle werkzaamheden zijn voltooid of het orgel genoeg capaciteit heeft voor de grotere kerk. Hij stelt voor een Trompet 8' toe te voegen voor 1100 gulden.
In een brief van 24 september schrijft Reil dat hij conform het aanbod van 10 september voor 1286 gulden het orgel gaat restaureren. De week daarop zullen delen van het orgel worden gedemonteerd en meegenomen naar de wekplaats in Heerde. Voor f 950,- kan een zelfstandig pedaal worden toegevoegd met gebruikmaking van de Bourdon 16' van het manuaal.
De volgende werkzaamheden worden tenslotte uitgevoerd:
 - Algehele schoonmaak
 - Vlakken van de ventielen en opnieuw beleren
 - Restauratie van het walsbord en vernieuwen van de trekdraden en trekarmen
 - Invoeren van de klaviatuur en lopend maken
 - Verbeteren handpomp (04)

1974: Het orgel heeft nog steeds geen pedaalklavier. In een brief van Reil van 1 april biedt Reil aan voor f 1920,- een aangehangen pedaal toe te voegen. (04)

1981: Op 2 september schrijft de Orgelbouwadviescommissie van de Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) dat ze een advies willen uitbrengen over het orgel in de oude kerk. Is dit geschikt voor de nieuwe kerk?
Op 25 september wordt er een overeenkomst tussen de GOV en de bouwcommissie getekend. (06)


Tekening van vermoedelijk Tibbe Heidinga. De tekening werd niet met het rapport meegestuurd. (klik op de afbeelding voor een vergroting)

1982: Er wordt een nieuwe kerk gebouwd. In de kerkzaal zijn ongeveer driehonderd zitplaatsen.
Op 3 februari stuurt de GOV het rapport naar Dwingeloo. Het orgel is onderzocht op 17 november en het rapport is gemaakt in januari 1982 door H.R. Smedema en T. Heidinga.
Eerst wordt de dispositie beschreven met daarbij de opmerking dat er geen pedaal aanwezig is. Als bnouwjaar wordt aan 1910 gedacht en de bouwer zou A.S.J. Dekker uit Goes kunnen zijn. Het orgel heeft mechanische sleepladen. De onderhoudstoestand is redelijk. De windlade heeft vermoedelijk binnenkort groot onderhoud nodig. De mogelijkheden zijn beperkt. Van d 8 regsiters zijn er 4 op 8-voets basis. Het orgel is voor de bestaande kerk te klein. Door de dicht aaneengelsoten houdten pijpen achter het front is de klankuitstraling verre van optimaal. Het orgel heeft een mechanische suboctaafkoppel in het klein octaaf.
Het ontwerp van de nieuwe kerk is goed voor gesproekn woord maar zeer slecht voor muziek. Er is maar een geschikte plek in de kerkvoor een orgel qua hoogte. De raampartij in het oosten zal zorgen voor ontstemmingen.
Gezien de akostiek van de kerk is een orgel met Hoofdwerk, Onderpositief en zelfstandig pedaal van ongeveer 20 stemmen het beste. Misschien zijn delen van het bestaande orgel bruikbaar.
Volgens een mededeling zou het orgel uit een Doopsgezinde kerk in Rotterdam komen en uit het begin van de 19e eeuw stammen. Een bouwjaar rond 1900 is waarschijnlijker. De orgelkas is van vurenhout. Er is geen houtworm geconstateerd. De windlade is gemaakt van eikenhout en heeft later een verend slepensysteem gekregen.
Er is een magzijnbalg met twee schepbalgen. De handbediening De windkablen lekken. De winddruk is 65 mm. is nog aanwezig. De tractuur is in goede staat.
Op 3 februari schrijft de GOV naar het Dienstencentrum van de Gereformeerde Kerken over het slechte ontwerp van het kerkgebouw. Tjibbe Heidinga wil graag eens overleg plegen omtrent de manier van bouwen van kerken met Gierveld. (06)
Op 10 februari vraagt de Orgelcommissie aan Reil of zij het orgel uit de oude kerk kunnen demonteren. Is het mogelijk het orgel tijdelijk op te slaan en weer op te bouwen in de nieuwe kerk? Moet het worden vergroot?
Het oude orgel wordt door Reil op 15 februari gedemonteerd. Zie stembrief.
Op 8 maart brengt Reil een offerte uit. Er worden drie mogelijkheden geschetst:

• Overplaatsen van het in aanleg goed gemaakte orgel. Uitvoeren van een restauratie en de strijker vervangen door een ander register. De kosten bedragen f 52.000,-
• Nieuw positief met 2 manualen net de volgende dispositie:
  Manuaal I: Prestant 8' discant, Holpijp 8', Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur II-III
  Manuaal II: Holpijp 8' transmissie, Prestant 4'
  Pedaal: aangehangen of zelfstandig
  Het orgel kan op de begane grond worden geplaatst. Kosten f 75.443,- en met zelfstandig pedaal f 87.113,- Van dit type is ook een meer uitgebreide versie mogelijk. Kosten zijn dan f 118.000,-
• Het meest geschikt voor de kerk is een orgel met Prestant 8' als basis zoals dat in de gereformeerde kerk van Apelscha is geplaatst. De kosten daarvoor bedragen f 152.000,-
  Het oude orgel kan worden ingeruild voor f 10.000,- bij het verlenen van een opdracht voor de bouw van een nieuw orgel. (04)

Men besluit voorlopig geen nieuw orgel te laten bouwen en er wordt een luidsprekerogel geplaatst.

1983: Op 9 november stuurt de GOV een nota van f 533,76 voor het advieswerk. (06)

1989: Op 4 april zegt de GOV toe advies te willen geven voor de aanschaf van een nieuw orgel. De overeenkomst wordt getekend op 12 april. (06)
De kerk krijgt een erfenis van predikant Ds. D. Bremmer die van 1959 tot 1965 predikant in Dwingeloo was. Het bedrag wordt toegevoegd aan het orgelfonds.

Reformatorisch Dagblad, 29 april 1989, p. 2
Op 15 juni brengt de GOV een rapport uit over de aanschaf van een nieuw orgel. Het rpport is geschreven op basis van een overleg op 17 mei tussen vier leden van de plaatselijke orgelcommissie en twee leden (Ronnern en Smedema) van de GOV.
In de nieuwe kerk is tot nu toe gebruik gemaakt van een luidsprekerorgel. Er is nu f 240.000,- beschikbaar voor de aanschaf. Een eis is dat de speeltafel van het orgel zich aan de linkerkant van de orgelkast moet bevinden gezien vanuit de kerkzaal.
Uit de beschrijving van de kerkzaal blijkt dat het ontwerp van de zaal is verbeterd ten opzicht van de eerste plannen. Er is al een orgelbalkon aanwezig. Tijdens het gesprek blijkt dat er al een aantal offertes is uitgebracht. Er zijn offertes van Pels & van Leeuwen, Nijsse, Mense Ruiter en Sicco Steendam. Uit 1982 liggen er nog offertes van Reil en Kaat & Tijhuis.
De orgelcommissie heeft een voorkeur voor de offerte van Nijsse. Deze voorkeur lijkt gebaseerd te zijn op de gunstige verhouding tussen de kosten en de grootte van het instrument. Een andere rol speelt het ontwerp van de orgelkas. men heeft de voorkeur voor een 'modern' ontwerp. Het ontwerp van Ruiter vond men te klassiek. Meer waardering was er voor het ontwerp van Pels & van Leeuwen.
De orgelcommisie van Dwingeloo wil nog voor de zomervakantie advies uitbrengen aan de kerkenraad. De adviseurs van de GOV vinden deze tijd te kort en kennen het werk van orgelmaker Nijsse niet goed genoeg.
De offerte van Steendam wordt niet beoordeeld omdat de plaatselijk orgelcommissie onvoldoende kenneis had van zijn werk en daarom de offerte terzijde heeft gelegd.
Daarna worden de drie overblijvende offertes beoordeeld.
Pels & van Leeuwen: orgel met Hoofdwerk (9), Bovenwerk (6) en Pedaal (2). 2 tongwerken, 2 gebombineerde stemmen. Grootste nadeel van het ontwerp is het Bovenwerk, dat in de lage gedeelten van de kerk nauwelijk te horen zal zijn.
Nijsse: Hoofdwerk (9), Nevenwerk (6), Pedaal (2). Eén tongwerk. De schets van het front van het orgel is globaal. Het ontwerp suggereert een balustrade-orgel met verhoudingen die aan alle kanten rammelen. Er dient een getailleerd ontwerp gemaakt te worden.
Mense Ruiter: Ontewerp met Hoofdwerk en Rugwerk. Dit ontwerp is het beste voor de kerk en kan worden gewijzigd naar een ontwerp met meer moderne kenmerken.
De GOV stelt dat het een riskante onderneming is f 240.000,- uit te geven zonder een gedegen onderzoektraject.
Op 19 september stuurt de GOV een noar van f 585,74 voor de advieskosten. (06)

1991: Aan de orgelmaker A. Nijsse & Zonen uit Wolphaartsdijk wordt opdracht verleend tot de bouw van een orgel met twintig stemmen.
De ingebruikname is op 5 juli 1991. Het wordt tijdens de ingebruikname bespeeld door de plaatselijke organisten en door orgelmaker René Nijsse. De zangvereniging 'Halleluja' verleent ook haar medewerking. Er is geen orgeladviseur bij de bouw betrokken en ook een officiële eindkeuring wordt niet uitgevoerd

 

Dispositie:

Bronvermelding:

1. Boek: Roel Walsma Jan Proper (1853-1922) Orgelbouwer op het grensvlak van ambachtelijk en industrieel, eigen uitgave, 2005 aamvulling in 2011
2. 04 www: https://reliwiki.nl/index.php/Dwingeloo,_Bruges_26_-_Gereformeerde_Kerk_(1842_-_1981)  (26-08-2024)
3. www: https://reliwiki.nl/index.php?title=Dwingeloo,_Bruges_26_-_Gereformeerde_Kerk  (26-08-2024)
4. 09 Archief orgelmaker Reil
5. Boek: G.J. Kok Vaak was het ploegen op de rotsen blz. 273
6. VU-Archief: 669 Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) - Orgelbouwadviescommissie 1-780 Doos 44 182 Dwingeloo, Gereformeerde Kerk, 1981-1983, 1989