Eelde processen W. Hora Siccama contra kerkenraad/kerkvoogdij Eelde omtrent het collatierecht in de periode 1847-1850
Het collatierecht betrof tot 1795 formeel gezien
louter de predikant, maar er bestond plaatselijk tegelijk een soort gewoonterecht
(of gedoogconstructie) dat ook onderwijzers, organisten etc. onder het
collatierecht vielen.
Tijdens de Franse tijd werd in 1795 het collatierecht afgeschaft,
maar in 1806/1814 weer ingevoerd. De Hoge Raad (HR) laat eigenlijk in het midden of
niet-predikanten destijds onder het collatierecht vielen.
De HR gaat namelijk in
zijn arrest uit van de letterlijke tekst van de hernieuwde wet, en die rept
alleen van predikanten.
De HR ziet geen ruimte om het collatierecht uit te
breiden tot andere functionarissen. En zo vist de heer Siccama dus achter het
net. (01)
1847: Op 27 december
1847 dient voor de arrondissements rechtbank in Assen een zaak tussen Wiardus
Hora Siccema, eigenaar van de havezathe Oosterbroek tegen 3 partijen:
Plaatselijk bestuur gemeente Eelde, leden kerkvoogdij en kerkenraad, voorzitter
van de kerkvoogdij Arend Hartlief. Siccema heeft de volgende eisen
-
Hij heeft het recht een schoolonderwijzer in Eelde aan te stellen. Hij wil de
benoeming op 28 december 1846 van Rijkel Wanners Koiter ongedaan maken.
-
Hij heeft het recht op het benoemen van de koster en organist voor de kerk van
Eelde. De benoeming van Rijkel Wanners Koiter moet ongedaan worden gemaakt.
-
De door Siccama aangesteld koster/organist Gerrit Rijkens dient toegang te
krijgen tot kerk, orgel en kosterij en dient recht te hebben op de afgesproken
vergoeding.
Nieuwe Rotterdamsche courant : staats-, handels-, nieuws- en advertentieblad
01-12-1847
1848: De arrondissements rechtbank in
Assen stelt Siccama in het ongelijk. Het collatierecht is in 1795 vervallen. Het
koninklijk besluit van 1814 herstelt niet de rechten voor het benoemen van een
onderwijzer, koster, voorzanger en organist.
Het vonnis zal op 10 april 1848
worden uitgesproken.
Weekblad van het regt; verzameling van regtszaken, bouwstoffen voor wetgeving,
mengelwerk, jrg 10, 1848, no 887, 17-02-1848
Drentsche
courant 15-02-1848
Groninger courant 18-02-1848
1849: Ook bij 't hof van
Drenthe lijkt volgens onderstaand bericht Siccama ongelijk te krijgen.
Drentsche courant
16-01-1849,
In Dwingeloo speelt een soortgelijk conflict. Het gaat daar om het benoemen
van een kerkvoogd door de heer van Oldengaerde.
Dit recht dat verviel in 1795
is weer hersteld in 1814. De schrijver verzoekt de heer van Oldengaerde van dit
recht af te zien.
Een opgedrongen kerkvoogd is niet in het belang van de
kerkelijke gemeente.
Drentsche courant
02-02-1849
De wekker; weekblad voor onderwijs en opvoeding jrg 5, 1848, no 9, 25-02-1848
1849: Op 17 maart de uitspraak door het Hof van Drenthe.
Siccama krijgt toch het recht op de benoeming van een koster, organist,
voorzanger en ook de schoolmeester.
De volgende aanstellingen dienen ongedaan
te worden gemaakt:
-benoeming door het kerkbestuur op 10 april 1847 van
Rijkel Warner Koiter tot organist
-benoeming door het gemeentebestuur
28 december 1846 van Rijkel Warner Koiter tot schoolmeester
Zeer
waarschijnlijk zullen de gemeente en het kerkbestuur in cassatie gaan.
Groninger courant 20-03-1849, Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant
23-03-1849
Drentsche courant 20-03-1849
De wekker; weekblad voor onderwijs en opvoeding jrg 6, 1849, no 16, 13-04-1849
1849/1850: Ondertussen is Wiardus Hora Siccama overleden.
Onderstaand een analyse van de uitspraak door het hof van Drenthe op 17 maart
1849.
Weekblad van het regt; verzameling van regtszaken, bouwstoffen voor wetgeving,
mengelwerk, jrg 11, 1849, no 1068, 11-11-1849
Klik op de afbeelding voor een
vergroting
1850: De Hoge Raad maakt de uitspraak van 't
Hof van Drenthe weer ongedaan en stelt de gemeente Eelde en het kerkbestuur van
Eelde in het gelijk.
In 1795 werd het collatierecht afgeschaft en het herstel
in 1814 bij koninklijk besluit van 26 maart geeft alleen het recht tot de
benoeming van een predikant.
Zie ook de
tekst van het arrest van de Hoge
Raad d.d. 3 mei 1850
Drentsche courant 15-03-1850,
Drentsche
courant 12-04-1850,
De wekker; weekblad voor onderwijs en opvoeding jrg 7, 1850, no 13, 29-03-1850
Drentsche
courant 07-05-1850
Noten: