Eelde Rooms-Katholieke kerk

1968: Jos Vermeulen verplaatst het Valckx & van Kouteren-orgel uit 1929 van het rooms-katholieke Ziekenhuis aan de Verlengde Hereweg uit Groningen naar Eelde. (04) (01)

De Stichting Interkerkelijke Orgelvorming Nederland (SION) vermeldt bij Groningen/Ziekenhuis: 1930, Valckx & van Kouteren, 10/II/P. (01)
Jos Vermeulen levert een nieuw orgel voor de kapel van het ziekenhuis (08), maar biedt te weinig voor de inruil van het bestaande orgel. Het bestuur besluit dan het orgel aan de RK kerk in Eelde te schenken.
De overplaatsing wordt uitgevoerd door Jos Vermeulen. (06)Dispositie in Groningen (volgens onderstaande notitie door Mense Ruiter):
Manuaal I: Prestant 8', Bourdon 8', Roerfluit 4'
Manuaal II in zwelkast: Holpijp 8', Gamba 8', Vox Celeste 8', Dolce 8', Fluit Dolce 4', Hobo 8'
Pedaal: Subbas 16'
Diverse vaste en vrije combinaties, register zweller, P-I, P-II, II-I, II-I-16, II-II-16, Subbas vrij, AP/6 (vermoedelijk bedoelt hij AP + oplosser), Koppel P-1, Vrij A-P. Transpositeur

(06)

Foto www.kerkeninbeeld.nl

1982: Jan Jongepier schrijft in mei een rapport over het orgel. Bij de plaatsing in Eelde is het orgel gewijzigd. Op het ondermanuaal is de Bourdon 8' vervangen door een Octaaf 2' en op het bovenmanuaal is de Nasard 2 2/3' van een recentere datum. Vermoedelijk heeft op de plek een 8' of 4' voets register gestaan. Het werk van Valckx & Van Kouteren behoort echter tot het beste van wat in die tijd gemaakt wordt.
De orgelkas is van eiken met een zinken pijpenfront. De eiken speeltafel is opgesteld voor het orgel met zicht op het altaar.
Huidige dispositie:
Manuaal I: Prestant 8', Roerfluit 4', Octaaf 2'
Manuaal II: Viola da Gamba 8', Holpijp 8', Vox Colestis 8', Nasard 2 2/3', Zachte fluit 4', Hobo 8'
Pedaal: Subbas 16'
Het orgel is afkomstig uit de kapel van een zusterklooster en in een parochiekerk worden er andere eisen aan een orgel gesteld, omdat dan ook de volkszang moet worden begeleid. Hiervoor is het orgel te zacht.
De wijzigingen uit 1968 hadden tot doel dit te verbeteren, maar dit heeft weinig opgeleverd. De klank is weinig genuanceerd vanwege de industriële productie.
De mechaniek is onbetrouwbaar geworden en de Prestant 8' is buiten gebruik vanwege de technische bediening van de frontpijpen. De stemming is niet goed. De hobo is zo onegaal dat hij niet te gebruiken is.
Door de verwijdering van de Bourdon 8' kan de Hobo niet meer solistisch worden gebruikt.
Oplossingen:
1. Alleen technisch herstel door een orgelmaker ervaren met pneumatische orgels.
2. Technisch herstel en op manuaal I de registers Prestant 8', Bourdon 8' en Octaaf 4'
3. Orgel zoveel mogelijk verbeteren: de orgelkas handhaven; de zwelkast completeren; nieuwe klavieren en nieuwe registerwippen boven Manuaal II; windvoorziening met de bestaande balg; nieuwe sleepladen met in de windlade voor manuaal I cancellen voor een transmissie naar het pedaal; nieuwe mechanische tractuur.
Voorgestelde dispositie
Manuaal I: Prestant 8' (nieuw/oud), Bourdon 16' oud, Flûte Harmonique 8' (nieuw), Prestant 4' (nieuw), Mixtuur I-II-III (nieuw)
Manuaal II: Bourdon 8' (oud), Gamba 8' (oud), Voix Celeste 8' (oud), Fluit douce 4' (oud/nieuw), Octavin 2' (nieuw), Trompet 8' (reserveren), Hobo 8' (oud)
Pedaal: Subbas 16' transmissie
4. Bestaand orgel van elders
5. Geheel nieuw orgel

Op 12 juni vraagt orgeladviseur Jan Jongepier orgelmakerij Mense Ruiter om een offerte te maken voor technisch herstel.
Op 13 juli schrijft Ruiter dat ze het orgel op 30 juni hebben bezocht en het volgende hebben geconstateerd:
- Het pneumatisch systeem functioneert goed
- Op meerdere plaatsen windlekkage
- De intonatie kan worden verbeterd en een aantal beschadigingen dienen te worden hersteld
- De Hobo is qua intonatie onbruikbaar
- Aanbrengen van een eiken klankkast in de zwelkast
De kosten van herstel worden geschat op f 10.500,- en kunnen worden uitgevoerd in het voorjaar van 1983
Op 8 september meldt de parochie dat ze niet ingaan op de offerte.


Foto: Wim Boer (02) (2007)

1987: Op 9 november brengt orgelmakerij Mense Ruiter een offerte uit voor herstelwerkzaamheden op basis van een bezoek op 5 november:
- Vervangen van de membranen
- Verbeteren van de intonatie van de later geplaatste Octaaf 2' en de Nasard 2 2/3'
- Uitvoeren van een generale stemming
- Herstel van de nuttige speelhulpen en de andere speelhulpen afsluiten
- Panelen aanbrengen tegen de achter- en zijwand van de zwelkast, ter verbetering van de klank.
Een andere mogelijkheid is het aankopen van een Engels orgel uit voorraad van de orgelmaker.

1989: Op 3 november levert orgelmakerij Mense Ruiter een offerte voor de volgende werkzaamheden:
- Vervangen van 800 poreus geworden membranen
- Intonatieverbetering van de Octaaf 2' en de Nasard 2 2/3'
- Generale stemming
- Speelhulpen weer in functie brengen.
Op 30 november accordeert Ton van Eck de offerte van orgelmakerij Mense Ruiter.

1990: In januari wordt het contract met orgelmakerij Mense Ruiter gesloten voor f 10.546,50. Oplevering is 4 maanden na de ondertekening van het contract. De werkzaamheden worden uitgevoerd volgens de offerte van 3 november 1989. Er wordt 10 jaar garantie gegeven.
Op 1 februari retourneert orgelmakerij Mense Ruiter het getekende contract. Afgesproken is om de membranen door gemeenteleden te laten vervangen.
Dit bespaart f 2.200,- Indien er begeleiding nodig is zullen uurkosten in rekening worden gebracht.
Op 28 mei wordt de laatste termijn in rekening gebracht. Het is noodzakelijk de speeltafel goed te ventileren en te verwarmen, omdat er al schimmelvorming is geconstateerd.
Ventilatie is mogelijk door sleuven aan te brengen in de speeltafel. Ook levert de firma Steenhuis een piano-verwarming.

2002: Op 11 juli schrijft Mense Ruiter dat het orgel op 4 juli is onderzocht vanwege een aantal storingen.
Een tweetal registers van Manuaal III zwijgen en ook de Subbas 16' weigert dienst. De combinatieknoppen werken maar deels.

2003: Op 14 juli stuurt Mense Ruiter een rekening voor onderhoud en werkzaamheden aan de Hobo 8'.

2005: Op 20 mei stelt Mense Ruiter voor de koppelmembranen in de speeltafel te vervangen.
Op 22 mei doet Laukhuff een offerte voor het leveren van de membranen.

2006: Op 14 augustus dringt de kerk per fax aan op spoed bij het uitbrengen van een offerte. Al op 23 juni is het orgel bezocht. De kerk heeft een donatie gekregen en wil geen modderfiguur slaan bij de donateur.
Op 17 oktober maakt orgelmakerij Mense Ruiter een prioriteitenlijst voor het onderhoud van het orgel:
1. Windladen, mechaniek, windvoorziening, orgelkas
2. Pijpwerk
3. Stelpost: Bourdon 8', Octaaf 4', jalouziewand (07)

2009: De kerk is inmiddels aan de eredienst onttrokken. Voor het orgel is nog geen definitieve bestemming gevonden (03)

2013: Het orgel is aangekocht door Sicco Steendam en opgeslagen (Sicco Steendam augustus 2013) (06)

Bronvermelding:

1. E-mail Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002
2. De foto's op deze pagina zijn door Wim Boer uit Hooghalen gemaakt. E-mail van 11-9-2007
3. Internet: www.kerkbalans.nl document kerkbalans 2009 pagina 9
4. www Werklijst van Valckx en van Kouteren: https://kerkorgel.startpagina.nl/forum/topic/929278/studie-valckx-amp-van-kouteren/ (02-09-2024)
5. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Paterswolde,_Nieuwe_Akkers_18_-_O.L._Vrouw_ten_Hemelopneming
6. Archief Jaap Brouwer, Winsum en mondelinge informatie van dhr. Hobert, oud-hoofd technische dienst van RKZ op 11-01-1995
7. Archief Mense Ruiter
8. www: http://www.orgbase.nl/ (02-09-2024)