De kerkelijke gemeente te Eext behoorde tot 1841 onder Anloo. De nieuw gebouwde kerk werd op 5 september 1841 ingewijd. Het is een zogenaamde Waterstaatskerk, dat betekent dat een hoofdingenieur van Rijkswaterstaat de architect was. Het kerkje te Eext heeft een sierlijk torentje en een monumentale Dorische ingangspartij. Het meubilair dateert grotendeels uit de bouwtijd, zoals preekstoel, doopschaal, collecteschaal op stander en offerblok. (01) (02)


Foto: Michel Verbeek (04)

Artikel uit het Dagblad van het Noorden door Ebelina Bruins
De oudst bekende vermelding van Eext, dat toen Esethe werd genoemd, vinden we in het Oorkondeboek Van Groningen en Drenthe en dateert uit het jaar 1309.
De kerkgangers uit Eext gingen te voet naar de kerk van Anloo. Veel mensen hadden in Anloo een kerkhuis (bij familie of kennissen) waar voor de vrouwen op koude zondagen een stoof met een kooltje vuur klaar stond om mee te nemen, daar kregen de mannen ook hun kerkboek. Gezamenlijk liep men naar de kerk. Na de preek deed de koster de afkondigingen, zoals verkopingen (boeldagen), boerwerken, verhuringen, geboorten, huwelijken, ingekomen en vertrokken personen.
Er zullen ook wel bezoeken gebracht zijn aan de handwerkslieden die hun nering rondom de kerk hadden gevestigd. Men beweert dat op de terugweg werd gestopt onder een eikenboom voor de zogenaamde 'dubbele preek', waar men niet alleen over de preek praatte maar zeker ook de laatste nieuwtjes besprak. De wegen waren vaak moeilijk begaanbaar en het verlangen om over een eigen kerk te beschikken was een vurige wens van de bewoners van Eext, Anderen en Zandvoort.
Ingewijd in 1841
Omstreeks 1835 kwamen de eerste Waterstaatskerken, ontworpen door het Departement van Waterstaat en gestimuleerd door de regering. De afscheidingsbeweging van ds. De Cock is van grote invloed geweest op de houding van de regering voor het bouwen va deze kerken. In de dorpen Eext, Anderen en Zandvoort greep men deze mogelijkheid met beide handen aan en het eindbedrag op de intekenlijst was boven alle verwachting. In 1840 kreeg men bij Koninklijk Besluit toestemming tot het stichten van een kerk. Op 5 september 1841 werd de kerk ingewijd door Dominius Wijnand Izak van Loenen.
We lopen om het zaalkerkje heen. Boven de ingang is een dakruiter geplaatst. De zon zet de haan op de toren in een gouden gloed. Sinds 1841 vormt de toren het hoogste punt in Eext.
De klok van 1914 in de toren, wordt met de hand geluid en laat zich bij diverse gebeurtenissen horen. Een uur voor de dienst en bij aanvang van de dienst en tijdens begrafenissen.
Bij het 'luun' golden er bepaalde regels. Bij het overlijden van een kind werd er eenmaal kort geluid, na een paar seconden werd er verder geluid. Bij een jeugdig persoon twee keer en bij een ouder iemand drie keer. Tegenwoordig wordt er voor een overledene drie keer geluid. Een ronde gemetselde vorm boven de ingang geeft aan dat hier eens een uurwerk was, dat ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan in 1942 was geplaatst. Het duurde niet lang, want in 1943 hebben de Duitsers de klok geroofd en omgesmolten voor oorlogstuig.
Grote oliekachel
Via het portaal komen we in de kerk. Links is de consistoriekamer gebouwd. De kerk heeft een sobere inrichting. De genummerde banken van gelig geverfd grenenhout zijn verbonden door deurtjes met een ouderwets slotje. Er staan vier herenbanken. Een grote oliekachel verwarmt het gebouw.
Aan de zoldering zijn versierselen aangebracht om de ontluchtingsgaten minder opvallend te maken. De psalmborden dateren vanaf de bouw van de kerk. Er hangen zes kroonluchters, die door de gemeente zijn geschonken bij het 150-jarig bestaan van de kerk. De preekstoel aan de oostwand is zeskantig, eenvoudig en zonder versierselen. Alleen de lezenaar is bewerkt. Aan de trap van de preekstoel hangt een geelkoperen doopbekken.
Rechts, iets achter de preekstoel, staat het offerblok. Links aan de oostwand hangen de collectezakken, met aan de onderkant een rinkelend klokje, aan een lange stok. Er staan goudkleurige kruisjes op de collectezakken. De lange stokken dienden vroeger om ook midden in de banken de leden de zak voor te houden. Op den duur werden de collectezakken door al het muntgeld te zwaar voor de dienstdoende diaken om te hanteren. In veel kerken is men overgestapt op kleine collectezakken die men aan elkaar doorgeeft.
Orgel
Ter gelegenheid van hun 50-jarig huwelijk heeft het echtpaar Meyring-Homan in 1919 het orgel aan de kerk geschonken.
Het heeft een drie-toren-front. Op de buitenste torens staat een siervaas. De zijvleugels zijn opengewerkt en wit geverfd
Het avondmaalstel bestaat uit twee zilveren bekers, gedateerd 1843 en 1897. De twee tinnen kannen zijn uit 1865.
Kerk en toren zijn al meerdere malen gerestaureerd.
De kerk staat onder Monumentenzorg. (03)

Bronvermelding: