Kerk
De kerk wordt gebouwd in 1851. De eerste steen wordt gelegd op 12 mei 1851.


Boekzaal der geleerde Wereld januari 1851


Boekzaal der geleerde Wereld mei 1851



Ansichtkaart


Provinciale Drentsche en Asser courant 16-09-1851

Orgel
De foto's (uitgezonderd de foto van het kerk-exterieur) zijn van Ronald IJmker.

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 6 oktober 2021
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur
 - Joh. van Leeuwen (18xx-19xx) Praeludium Registratie: Manuaal II Roerfluit 8', Viola da Gamba 8'
 - J.G. van Balen: Interludium Registratie: Manuaal I Prestant 8', Roerfluit 8' Daarna + Octaaf 4' Daarna + Quint en Octaaf 2' Daarna naar Manuaal II met Roerfluit 8', Viola da Gamba 8'
 - Anoniem: Cornet Voluntary Registratie Manuaal II Roerfluit 8', Roerfluit 4', Fluit 2' Manuaal I Holpijp 8', Fluit 4', Cornet

1861: In het College van Toezicht wordt in december de benoeming van een voorlezer/voorzanger en van een koster besproken. (11)

1863:
College van Toezicht
In de vergadering van 1 juni worden een aantal (Zie verbaal 14) brieven behandeld over de aanschaf van een orgel.
In de vergadering van 16 juni worden vier brieven (Zie verbaal 15) over de orgeltribune en de consistoriekamer behandeld.
Ook in de vergadering van 13 juli komt Hollandscheveld weer ter sprake (Zie verbaal 16) (11) (12)


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-04-1863


Provinciale Drentsche en Asser courant 23-06-1863


Aanbesteding van de orgeltribune

Provinciale Drentsche en Asser courant 27-06-1863


Provinciale Drentsche en Asser courant 16-07-1863, 15-10-1863, 20-10-1863



In de kerk wordt door A. van Bloemen uit Steenwijk een orgel geplaatst dat afkomstig is uit de Hervormde kerk te Steenwijk.
Het orgel van Steenwijk wordt beschreven in een artikel door A.H. Vlagsma in De Mixtuur nr. 75 In dit artikel wordt gezegd dat het orgel in 1861 voor f 300,- werd verkocht aan J. Wiecherson en daarna spoorloos verdween.
W.D. van der Kleij meldt echter in De Mixtuur nr. 79 via de rubriek "Lezers reageren" dat het orgel is verkocht naar de Hervormde kerk van Hollandsche Veld. (03)
Bij de inwijding op 25 oktober wordt het orgel bespeeld door de organist J.P. de Groot uit Steenwijk, Runeman uit Tiendeveen (de nieuwe organist) en dhr. Eldering uit Hoogeveen. Ds. H.R. de Holl uit Hoogeveen spreekt naar aanleiding van psalm 33 vers 2 en 3. (01)(02)
Gezien het bericht uit de Kerkelijke Courant van 31 oktober 1863 '8 voets werk met 12 doorlopende stemmen en vrij pedaal met nog drie stemmen' en de dispositie uit het artikel van Vlagsma zal alleen het Hoofdwerk zijn overgeplaatst. Het Rugwerk had een Prestant 4'.
Het programma van dit concert luidt als volgt:

Provinciale Drentsche en Asser courant 27-10-1863, Caecilia; algemeen muzikaal tijdschrift van Nederland jrg 20, 1863, no 21, 01-11-1863, Boekzaal 1863 II blz. 224

Kerkelijke Courant 31 oktober 1863: 'HOLLANDSCHE VELD (classis Meppel), 25 October. — Uit bespaarde gelden bij de aanbouw der kerk en pastorie voor een tiental jaren, behoorlijk belegd en vermeerderd uit de kas der kerkvoogdij is voor geringe prijs een oud doch zeer bruikbaar speeltuig gekocht, 8 voets werk met 12 doorlopende stemmen en vrij pedaal met nog drie stemmen. Geplaatst, na enige reparatiën en vernieuwingen door A. v. Bloemen, orgelmaker te Steenwijk. Inwijding ds. H. R. de Hol, predikant te Hoogeveen met Ps. XXXIII : 2, 3. Bespeling door J. P. de Groot organist van de Grote kerk te Steenwijk. 's Middags orgelconcert'

1864: In het college van Toezicht komt de geldlening voor het orgel weer ter sprake (verbaal 24/39). De kerk heeft minder inkomsten dan verwacht waardoor er problemen zijn ontstaan met het betalen van diverse verplichtingen. Kan er f 900,- extra worden geleend? Dit wordt toegestaan mits er jaarlijks f 100,- wordt afgelost. (13)

Verbetering van het orgel door N.A.G. Lohman.

Provinciale Drentsche en Asser courant 27-10-1864

1866: Op 24 februari wordt er in het College van Toezicht een vraag van de kerkvoogdij van Hollandscheveld behandeld. Mag er een lening worden afgesloten voor het aflossen van achterstallige schulden? Als een van de oorzaken wordt aangegeven de aanschaf van het orgel.

1868: Problemen in de kerk naar aanleiding van de heffing van de hoofdelijke omslag. De kerk verkeert in finaciële problemen. Voorzanger, koster en organist kunnen niet worden betaald. Het orgel wordt niet gestemd. Kan het College van Toezicht niet ingrijpen?

Provinciale Drentsche en Asser courant 17-11-1868

1870: Op 19 december (verbaal 24/23) komen in het College van Toezicht brieven van de koster en de organist aan de orde over een vermindering van hun vergoeding. Organist B. Veldkamp schrijft dat hij in 1863 werd verzocht om het zojuist geplaatste orgel te gaan bespelen. Hij was hiertoe bereid voor een salaris van f 75,- per jaar. Hij was echter deze kunst nog niet meester en liet zich anderhalf jaar vervangen voor een hoger bedrag dan zijn salaris totdat hij het spel zelf machtig was. Ook maakte hij kosten voor het nemen van orgelles. Dat het salaris nu wordt verminderd vindt hij onbillijk. Het college acht zich niet bevoegd om daarover te oordelen. (14)

1893: Organist Berend Veldkamp voelt zich beledigd door uitspraken in de eredienst door predikant Johannes Janssonius. Het openbaar ministerie eist 10 gulden boete of 5 dagen hechtenis.

Provinciale Drentsche en Asser courant 05-10-1893

Ca. 1898: Er wordt overwogen een nieuw orgel aan te kopen of het bestaande orgel te repareren. (04)
Er wordt een advertentie geplaatst, maar het orgel wordt niet verkocht.


Het Orgel jrg 13, 1899, no. 11, 15-01-1899

1900: Blijkbaar is het orgel in 1900 gerepareerd door orgelmaker Jan Doornbos, gezien de aanbeveling uit de advertentie door de kerkvoogdij van Hollandscheveld.

Nieuwsblad van het Noorden 21-04-1900

H. Engels Wz. benoemd tot organist als opvolger van Berend Veldkamp. Engels is leerling van organist H. Hammeka uit Hoogeveen.

Provinciale Drentsche en Asser courant 11-09-1900

1909: Aankoop van een nieuw orgel bij orgelmaker Jan Proper uit Kampen voor f 3.000,-.

Provinciale Drentsche en Asser courant 18-11-1909

1944: Herstel en dispositiewijziging door Klaas Doornbos. De Voix Celeste wordt een Woudfluit 2';  de Aeoline 4' wordt een Nasard 1 1/3'. (05)
-Revisie van de mechanieken
-De samenstelling van de Mixtuur op het Hoofdwerk wordt gewijzigd. Er komen nieuwe bekers voor de Trompet 8' vanaf c3.
-Uitvoering van een gedeeltelijke herintonatie (07)
Uit het oude archief van Mense Ruiter blijkt dat de Nederlandsch Klokken- en Orgelraad (NKO) bij de restauratie was betrokken. Alleen de achterkant van het document is goed te lezen. De voorzijde is maar deels leesbaar. Er worden 5 punten genoemd waarvoor een calculatie moet worden gemaakt. Voor punt 4 dient een aparte prijs te worden genoemd.
1. onleesbaar
2: De intonatie is te zwak voor de omvang van het kerkgebouw. De Prestant 8' moet in de discant sterker worden. De conische fluit op Manuaal II moet ronder. Ook de Cornet moet sterker. De Trompet moet nieuwe schalbekers krijgen. De Gamba 8' moet zwakker worden geïntoneerd.
3: Dispositiewijzigingen: Aan de Mixtuur in de onderste twee octaven een 1 voets koor toevoegen. Vanaf c2 het 8' en 5 1/3' koor vervangen door een 2' en 1 1/3' koor. De Voix Celeste wordt ingekort tot een Woudfluit 2'. De Aeoline wordt ingekort tot een Quintfluit 1 1/3'.
4. Toevoegen van een vrij pedaal door een transmissie van de Bourdon 16' van het Manuaal.
5. Schoonmaak van het orgel
De kerkvoogdij wordt gevraagd de raad te machtigen om offertes te laten uitbrengen bij orgelmakers die dit werk op korte termijn kunnen uitvoeren. De totale kosten worden ingeschat op f 1.500,- (10)


Dispositie:

Hoofdwerk		Bovenwerk		Pedaal
Bourdon	16'	Gamba	8'	C-d1
Prestant	8'	Roerfluit	8'
Holpijp	8'	Roerfluit	4'
Octaaf	4'	Fluit	2' (1944)
Fluit	4'	Nasard	1 1/3 (1944)
Quint	2 2/3'
Octaaf	2'
Mixtuur	III-V
Cornet	V
Trompet	8' b/d

Foto links: Stichting Orgelcentrum, Leiden, Gr 3196, Foto rechts (15) nr. 2687 datering: circa 1950

1962: Op 29 mei schrijft de kerkvoogdij aan Mense Ruiter dat het orgel aan een reparatiebeurt toe is. Kan Ruiter de situatie bekijken en een kostencalculatie sturen?
Ruiter antwoordt op 30 juni dat hij binnenkort zal langskomen.
Op 10 oktober schrijft de organist van de kerk G. Koops om spoedig het orgel te inspecteren en een begroting te maken voor herstel. Hij geeft de dispositie en de bouwer door. De klank beschrijft hij als mooi.
Op 1 november antwoordt Ruiter. Hij komt aanstaande zaterdagmiddag naar Hollandscheveld. Na een bezoek aan Meppel komt hij aan in Hoogeveen en wil samen met de organist per bus of fiets naar Hollandscheveld. (10)

1963: Op 21 januari schrijft organist G. Koops dat hij van de kerkvoogdij heeft gehoord dat Ruiter ziek is.KoopsKoopsKoops kan een benoeming krijgen bij een andere kerk. Het orgel wordt steeds slechter en als de restauratie uitblijft wil hij niet blijven.
Op 8 februari schrijft Ruiter dat het herstel een bedrag zal vergen van f 11.000,- inclusief de installatie van een nieuwe windmachine. De toegangsdeuren in de achterwand zullen worden gewijzigd, zodat het interieur van het orgel beter is te bereiken. De kolommen achter het orgel staan in de weg en zouden eigenlijk een meter naar achteren moeten worden verplaatst. De Bourdon 16' van het Manuaal zou als transmissie in het Pedaal als 16' en 8' bespeelbaar moeten worden gemaakt met elektrische tractuur. Kosten: f 2.900,-
De grote blaasbalg zou moeten worden vervangen door een kleinere balg van moderne constructie. Hierdoor kan de windmotor in de orgelkas worden geplaatst. Kosten: f 2.150,-. Een kladberekening is bewaard gebleven. Organist Koops krijgt een briefje dat de begroting is ingediend. (10)



Links: Foto 1964 Negatiefnummer Pu 26862 Rechts: Foto 1973 Negatiefnummer B 47740-358 (09)

1976: De ogelkas is geschilderd in een eiken imitatie (07)

Foto's: Ronald IJmker

1978: Orgelmaker Reil voert een restauratie uit. (05) (07)
-De klaviatuur en mechanieken worden hersteld. Een deel van de registerplaatjes wordt vervangen.
-De balgen worden opnieuw beleerd. De tredes bij de balgen worden opnieuw aangebracht.
-Installatie van een nieuwe tremulant.
-Restauratie van de windladen. De pneumatiek van de  Bourdon 16' wordt hersteld. De frontpijpen worden via conducten aangesloten.
-Het hoogste octaaf van de Holpijp 8' wordt vernieuwd. Het tertskoor van de Cornet wordt aangevuld. De bekers C-H van de Trompet 8' worden vernieuwd.

1999: Schade door blikseminslag

Reformatorisch Dagblad 8 december 1999 Door B. L. P. Tramper

"Ik zag alleen maar vuur en lichtbollen"
Gemeenteleden in Hollandscheveld geschokt door enorme blikseminslag
HOLLANDSCHEVELD - "Opeens zag ik alleen nog maar vuur en lichtbollen. Er volgde een enorme klap. Daarna werd alles pikdonker." Mevrouw J. de Jonge bevond zich gisteravond op nauwelijks tien meter afstand van de hervormde kerk in Hollandscheveld, toen een bolbliksem met groot geweld in de toren sloeg. Inmiddels staat de spits naast het kerkgebouw. De balken zijn versplinterd, het uurwerk is eruit. Vlak bij de toren, die gisteravond nog door een hoogwerker op het pad is neergezet, praten omstanders vandaag na over de enorme inslag die de kerk gisteravond om tien over half acht trof. Buurtbewoners geven tekst en uitleg. "Het was verschrikkelijk", vertelt mevrouw De Jonge, die op het moment van de inslag op het punt stond om, samen met haar vriendin, het kerkpad op te gaan om in het gebouw deel te nemen aan een repetitie van het zangkoor. Delen van de toren, het uurwerk, grote hoeveelheden leisteen en dakpannen vielen naar beneden. Elektriciteit viel uit, de meterkasten werden verwoest. De andere veertig leden van het koor waren al binnen. Elders in het gebouw waren een jongerenvereniging en een meisjesclub bijeen. "Het is een wonder dat iedereen er met de schrik af is gekomen. Het was verschrikkelijk. In de kerk rook alles naar zwavel. Ik hoorde dat sommige mensen door de knal tegen de vloer werden gedrukt." Ontreddering Niet alleen onder de getuigen van de inslag is de ontreddering groot. Volgens president-kerkvoogd J. de Jonge zijn alle gemeenteleden "diep onder de indruk van het natuurgeweld. Toen ik zelf gisteravond bij de kerk kwam, was ik vrij onbevangen. Maar later werd ik ook bijzonder emotioneel." Volgens De Jonge is de bliksem op de veenschop op de spits ingeslagen. "Die schop heeft grote traditionele waarde, omdat ze herinnert aan het veentijdperk. Omstanders hebben ze later gevonden. De onderkant was helemaal verpulverd. Ook het uurwerk is uit de toren geblazen. Door de klap kwamen diverse balken naar beneden", aldus De Jonge. Wegens instortingsgevaar heeft een hoogwerker later op de avond de dertig meter hoge spits van de kerk gehaald. Ze staat nu naast het kerkgebouw. "De toren is normaal op vier punten aan het stenen gebouw bevestigd, maar op drie plaatsen was ze losgeslagen. Het was onverantwoord ze overeind te houden." Ook het dak op het koorgedeelte is volgens De Jonge beschadigd. "Volgens een brandweerman is het door de explosie zo'n twee centimeter opgelicht. Her en der zijn scheuren ontstaan. Brokstukken liggen binnen en buiten de kerk."
Orgel
De Jonge probeert vandaag met de verzekeringsmaatschappij Donatus en een aannemer de omvang van de schade in beeld te krijgen. "Gisteravond werd me al duidelijk dat we dit niet met enkele tonnen afdoen. We hebben zeker een miljoen nodig om alles te herstellen. Alle apparatuur is kapot, ook de geluidsinstallatie. Alleen het orgel is nog intact."

2000: Herstel door Reil van de schade die ontstond door de inslag van een bolbliksem (04)

2012: Groot onderhoud door Reil. De trompetbekers zijn verlengd. Deze bleken te kort te zijn. (06)

Foto Geert Jan Pottjewijd (6 oktober 2021)


Foto Geert Jan Pottjewijd (6 oktober 2021)

Bronvermelding:

1. Caciliae 1863 blz. 224
2. Boekzaal 1863/II/594
3. De Mixtuur nr. 75 september 1993 A.H. Vlagsma, De orgelgeschiedenis van Steenwijk in de 17e en 18e eeuw en De Mixtuur nr. 79 april 1995 W.D. van der Kleij, Lezers reageren - Het oude orgel van Steenwijk.
4. E-Mail van Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002 18:39
5. Boek: Roel Walsma, Herziene en uitgebreide werklijst Properorgels", eigen uitgave, april 2011
6. Mail van Ronald IJmker d.d. 25-05-2012
7. Boek: NIvO, Het Historische Orgel in Nederland deel 14 blz. 355-357
8. www: http://reliwiki.nl/index.php/Hollandscheveld,_Hendrik_Raakweg_19_-_Protestantse_Kerk (17-12-2024)
9. www: http://www.kerkeninbeeld.nl (17-12-2024)
10. Mense Ruiter oude archief
11. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten Indices op de verbalen 128 1860-1863
12. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 65 Verbaal van het verhandelde op de vergaderingen 1863
13. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 67 Verbaal van het verhandelde op de vergaderingen 1864 2e halfjaar
14. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 74 1870
15. www: https://www.beeldbankhoogeveen.nl/ (17-12-2024)

Brief van Van Echten van Holthe aan het College van Toezicht van 30 mei 1863

Mijne Heeren,

Bij uw besluit van den 3 Mey 11. Nr. 13/16 werden in mijne handen gesteld de stukken betreffende het stichten van een orgel en grafkamer in de kerk te Hollandscheveld gemeente Hoogeveen met uitnoodiging om deze zaak met kerkvoogden te behandelen en deswege aan het college verslag te doen.

In voldoening aan die opdragt heb ik de eer uw college mede te deelen dat kerkvoogden onder uwe goedkeuring hebben aangekocht een orgel dat zij wenschen te plaatsen in de kerk te Hollandscheveld, dat zij onder dat orgel een consistoriekamer willen maken en dat volgens hunne verzekering het aantal zitplaatsen in de kerk door de voorgenomene vertimmering niet zal verminderen, daar zoo wel op de tribune als onder dezelve de gelegenheid zal bestaan voor zitplaatsen. Door kerkvoogden was een soort van bestek overgelegd, dat echter niet aan de eischen voldeed en waarbij tevens eene teekening ontbrak. Met mijn overleg hebben de kerkvoogden hierin door een andere timmerman doen voorzien en met weder aanbieding der mij toegezonden stukken biede ik tevens aan een nieuw bestek begroting van kosten en teekening.

Wat nu de zaak zelve aangaat, zoo maak ik geene zwarigheid uw college in bedenking te geven

Echten, 30 Mey 1863. De Gv. v. Echten v. Holthe

26-12-1898 De Algemene Compagnie van 5000 Morgens te Hoogeveen, zegt f 400,- toe uit het fonds van Schoolkerk en Armenwezen (zg. Kas Ad pios usus), ter restauratie van het orgel in de kerk der N.H. gem.te Hollandsch Veld.

2-1-1899 De vraag rijst of het oude orgel vervangen zal worden. Men wil een Duits- of Amerikaans orgel (seraphine-orgel of harmonium) aanschaffen. Dit i.p.v. het oude orgel. Doch men komt tot de conclusie dat een dergelijk orgel te klein en te zwak zal zijn voor de kerk, bovendien zal men het front missen. Men besluit daarom een advertentie te plaatsen en het oude orgel in ruil aan te bieden.

10-4-1899 Verschillende fabrikanten zijn ingegaan op de advertentie. en hebben een aanbieding gedaan voor het bouwen van een nieuw orgel, enkele ook met de aanbieding het orgel te ruilen. Hun prijzen zijn echter te hoog, terwijl men voor het oude orgel slechts ongeveer f 100,- kan krijgen. Toevallig is de heer D.P. Garms uit Leiden te Hollandscheveld geweest, die deskundig bleek en tot de conclusie kwam, dat het oude orgel wat het binnenwerk betreft over het algemeen beter is van kwaliteit dan de tegenwoordige nieuwe orgels! Na een onderzoek ingesteld op het aanbod van de orgelmaker H. v.d. Molen te Steenwijk, die voor f 1000.- een nieuw orgel wilde plaatsen, bleek het, dat dit te licht zou zijn en te zwak van toon. Toen men besloot het orgel door dhr. v.d. Molen te laten repareren, onder toezicht van dhr. Garms, zag men echter in dat dhr. v.d. Molen "niet recht voor den draad kwam" en zag men van verder contact met deze orgelmaker af. Daarna wenste men met de orgelmaker J. Doornbos uit Groningen in zee te gaan, die de opdracht kreeg het orgel te repareren, mede omdat hij de laagste prijsgever was. Wederom onder toezicht van dhr. Garms.

1-5-1899 Na nader overleg met J. Doornbos, handelt men de orgelreparatie verder met hem af.

16-4-1900 In deze vergadering komen de rekeningen van de orgelreparatie ter tafel:

Rekeningen: (kwitanties).
23-8-1899: le termijn aanneemsom rep. orgel J_. Doornbos. f.200.--
7-2-1900: 2e en 3e termijn id.(geeft op de reparatie 3 jaar garantie) f.300.--(f.75.-- voorschot)
8-8-1900: Laatste termijn id. f.50.--
16-3-1899: Egbert Post Jzn. helpt bij het orgel f 1.80
2-3-1899: Nota maandblad voor de Nederlandse Toonkunst: Het Orgel. Voor dhr. K. Veldkamp te Groningen advertentiekosten f. 1.20.
7-2-1900: Deskundige bij het orgel D.P. Garms f.25.--
10-4-1899: Reiskosten voor het orgel naar Steenwijk door G. Bakker f 5,-
28-4-1900: Z. Naber, schilder te Hoogeveen voor schilderwerk aan het orgel, o.a. 22 boekjes ducatengoud à f 1,25 is f 27,50 en zilver f 1,75 (totaal f.72,21).

Rekening Inkomsten en Uitgaven staat:
1910 Aankoop orgel f 1500.-- (le termijn plus het oude orgel).
1911 Idem f 600.-- (2e termijn). Orgel volgens opschrift gebouwd door J. Proper Kampen.