Hoogeveen Grote Kerk

Toen de veenkolonie Hoogeveen zich in de eerste helft van de 17de eeuw steeds verder uitbreidde kregen de inwoners behoefte aan een eigen kerk. In 1652 werd met de bouw van de kerk begonnen, doch wegens gebrek aan middelen vorderde deze slechts langzaam. In 1660 ontbraken nog de vloer en de glazen en werd zij een waar duivenhok genoemd. In 1664 was zij enigszins bruikbaar, maar pas in 1697 werd het gebouw behoorlijk afgetimmerd. De kerk had de vorm van een Grieks kruis: een kruiskerk met vier gelijke armen. Wegens toename van het aantal kerkgangers werd de kerk in 1766 aanzienlijk uitgebreid naar het westen. Haar huidige gedaante kreeg het gebouw bij de verbouw in de jaren 1801 -'04. Het is thans een grote drieschepige ruimte, waarvan de drie houten gewelven op twee rijen gemarmerde houten kolommen rusten. Het is een driebeukige hallenkerk met hoge rondboog-ramen die tussen vlak gemetselde pilasters zijn geplaatst. De lange zijwanden worden door pilasters in elf vakken verdeeld, elk met een rondboogvenster. De uit 1720 stammende dakruiter is afkomstig van het voormalige raadhuis van Haarlem en werd hier in 1806 aangebracht. In dit torentje hangen twee klokken, de ene is in 1649 gegoten en de andere in 1680. In 1754 zijn deze twee klokken aan de kerk geschonken.

De Grote kerk in Hoogeveen staat aan de Grote Kerkstraat. Voor de kerk staat aan de rechterkant het beeld van een trommelslager, dat een stukje historie van het veendorp weergeeft. Stichter van Hoogeveen is Roelof van Echten. Hij richtte in 1625 de 'Compagnie van 5000 morgen' op. De eerste Hoogeveners waren voor de zondagsdiensten aangewezen op de kapel van Huize Echten. De jonkheer stelde een trommelslager aan om de tocht naar de kerk vlotter te doen verlopen. Roffelend op zijn trommel begeleidde hij het kerkvolknaar de kapel. Nog altijd loopt op zondagochtend de trommelslager door Hoogeveen. Vroeger riep de bevolking op het ritme van de trom: "Volk van Noord, kom naar de kerk en hoort Gods woord'.

Bij de restauratie in 1967/1969 kwamen tijdens het ontgraven van de kolomfunderingen resten van de oude kruiskerk tevoorschijn. Van oorsprong had de kruiskerk de vorm van een Grieks kruis, waarvan de armen even lang waren. De kerk hoorde thuis in de groep van centraal aangelegde kerken, waarbij de preekstoel in het centrum stond. Latere verbouwingen hebben de oorspronkelijke plattegrond volkomen gewijzigd.

Aan de zuidzijde boven de deur is een zonnewijzer aangebracht. Geschonken in 1804 door de toenmalige aannemer Hendrik Caspar Dekker. Een aantal gedenkstenen herinnert aan de diverse verbouwingen van de kerk. Op de zandstenen gedenkplaat aan de oostwand staat een tekst die slaat op de Compagnie van 5000 morgen, waaruit Hoogeveen is ontstaan. We gaan de kerk binnen en staan in een prachtige ruimte. Een herinneringsbord dateert uit maart 1881 en herinnert aan de aangebouwde consistoriekamer, die later weer is afgebroken. Bij de restauratie 1967-1969 is er veel aan het inwendige van de kerk veranderd. De eikenhouten preekstoel is aangebracht in 1804. De panelen zijn versierd met waaiervormen. Het moderne stenen doopvont stamt uit 1970. Van de restanten van het doophek is een bank gemaakt die tegen de zuidmuur staat. Het avondmaalszilver met twee identieke zilveren bekers, dateert uit de 17de en de 18de eeuw. Boven de gerestaureerde bank van de familie van Echten hangt een rouwbord. Het is afkomstig van Johan van Echten (1681-1757). Centraal staat het familiewapen van de Van Echtens. Links en rechts bevinden zich acht kleine wapenschilden. Deze geven de afstamming van Johan van Echten aan, links van vaderszijde, rechts van moederszijde.

In de kerk hangen vijf koperen kroonluchters, waarvan een kroonluchter is geschonken door de provincie ter gelegenheid van de restauratie in 1969. Tegen de achterwand van de kerk hangt een koperen legertrommel versierd met rood/wit/blauwe randen en strak gespannen koorden. De bijbehorende trommelstokken hangen er boven. Het symbool van de kerk van Hoogeveen. De trommel werd vroeger ook gebruikt om te waarschuwen bij brand of als er belangrijke mededelingen te melden waren.

Bron:
Artikelenserie mbt. Drentse Kerken in de Drentse Courant 2000/2001
Dr. Regn. Steensma Lang de oude Drentse kerken (1977) ISBN 90 246 4213 2 (Bosch & Keuning - Baarn)