Klazienaveen Gereformeerde kerk

Verwarrend is dat de kerk tot 1939 ook wel bekend stond als de Gereformeerde Kerk van Nieuw-Dordrecht.
In het boek over het 100-jarig bestaan van de kerk staat over deze naamgeving op bladzijde 18 het volgende te lezen: 'Eind 1938 kwam men met het voorstel om de naam 'Gereformeerde kerk van Nieuw-Dordrecht' te veranderen in 'Gereformeerde kerk van Klazienaveen'. ' Bij de ingekomen stukken op de vergadering van 14 november 1939 is een brief dat de naamsverandering is goedgekeurd.'
Op een vergadering van 22 april 1891 te Nieuw Amsterdam is er een voorstel: 'wat de zaak van Nieuw-Dordrecht betreft spreekt de kerkeraad de wens uit dat, gezien de omstandigheden, het nodig is dat er een zelfstandige gemeente wordt gesticht'. De kerk kreeg aanvankelijk de naam van Nieuw Dordrecht, omdat een broeder de kerk wilde bouwen bij café Lufting op de weg van Klazienaveen naar Nieuw Dordrecht. (04)

1914: 4 juni: Er wordt in de kerkenraad gesproken over de aanschaf van een orgel. Besloten wordt de gemeente bijeen te roepen om snel een besluit te kunnen nemen.
Op 7 juli rapporteert de orgelcommissie aan de kerkenraad. Besloten wordt een orgel aan te schaffen.
De orgelmaker A.S.J. Dekker uit Goes plaatst een pneumatisch orgel


De Standaart 22-07-1914, Het Orgel augustus 1914, september 1914 en februari 1915

3 november: De meesterknecht van de orgelmaker zal binnenkort langskomen om de bouw van het orgel voor te bereiden.
22 december: J. Nijsing, R. Kloosterman en W. Westera informeren naar de voortgang van de plaatsing van het orgel. Het geld is beschikbaar. Binnenkort vindt de aanbesteding plaats. (05)

1915: 5 januari: Hoomans en Kleine Deters bezoeken de kerkenraad om te horen wie de opdracht krijgt voor de aanpassingen aan het balkon. Besloten wordt deze te gunnen aan de laagste inschrijver Hoomans.
6 april: Jacob Heldring leent f 400,- aan de kerk voor het maken van de galerij.
6 april: Naast dhr. Floor zal een tweede organist worden benoemd. Het orgel mag alleen worden bespeeld met toestemming van de kerkenraad. (05)

Het orgel wordt op 3 mei in gebruik genomen. Ds. S. de Vries preekt over psalm 150. Na de kerkdienst wordt het orgel bespeeld.

Emmer courant 05-05-1915

4 mei: Er wordt besloten om het orgel te verzekeren voor f 2600,-
Rekening van f 13,04 voor werkzaamheden aan het orgelbalkon.
1 juni: Rekening van f 1235,- van orgelmaker A.S.J. Dekker. (05)


1916: 18 januari: Discussie over een eindejaarscadeau voor de organist. Besloten wordt hem f 10,- te geven. (05)


Foto (19) (klik op de afbeelding voor een vergroting.

Dispositie: (01)
Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Viola 8', Celeste 8', Octaaf 4', Fluit dolce 4', Cornet III, Trompet 8'
Octaafkoppel Tremulant 

1950: Op 5 maart wordt besloten om per dienst enkele psalmen ritmisch te zingen. Dit besluit is 25 jaar geleden ook al genomen, maar nooit in de praktijk gebracht.
Op 24 oktober komt het orgel weer aan de orde. Er wordt nu een bedrag genoemd van f 1.875,-.1.875,-. Dit is aanmerkelijk hoger dan de eerstgenoemde f 700,-. Blijkbaar is besloten de werkzaamheden uit te breiden. In kas van het orgelfonds is f 1.670,-. De commissie krijgt toestemming voor het laten uitvoeren van de werkzaamheden. Het resterende bedrag zal worden opgehaald middels collectes.
Het orgel wordt omgebouwd tot een elektro-pneumatisch orgel met 2 manualen en een zelfstandig pedaal door de firma A.M. Olieman (18) uit Rotterdam. (16)

Dispositie volgens het advies van Johan van Dommele uit 1964:

Kasboek 1949 - 1960 (14)
Van de restauratie en wijziging van het orgel rond 1950 is in het kasboek niets terug te vinden. Vermoedelijk is dit gefinancierd uit een orgelfonds.

1960: Men start met plannen voor de bouw van een nieuw orgel.
Op 23 november wijzen de organisten de kerkenraad op de erbarmelijke toestand van het orgel. Het huisorgel zou weer gebruikt moeten worden en aangesloten op de versterking. Kan er snel een besluit worden genomen, zodat er aanstaande zondag al gebruik van kan worden gemaakt?
Op 1 december schrijft dhr. Homan van de orgelcommissie een brief aan Reil (en aan anderen?) om met een voorstel te komen. Ook vraagt hij of het bestaande orgel kan worden ingeruild.
Op 12 december beantwoordt Reil de brief van 1 december en komt met een voorstel om een mechanisch orgel te bouwen met 17 stemmen voor f 33.450,-. Op dit bedrag kan worden bespaard door gebruik te maken van pijpwerk uit het bestaande orgel.

1961: Na een bezoek op 30 mei aan de kerk komt er een nieuwe offerte van Reil gedateerd op 3 juni. Het aantal registers is nog steeds 17, maar met gebruik van de volgende registers uit het oude orgel: Prestant 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Holpijp 8' en Bourdon 16'. Geadviseerd wordt een opstelling in een ondiepe kas met Borstwerk en Hoofdwerk. Door hergebruik van pijpwerk valt de prijs ruim f 5.000,- lager uit. Aan het eind van de offerte worden een aantal orgels genoemd die Reil in het Noorden heeft gebouwd. (06)
De orgelcommissie verzoekt aan de kerkenraad om gelden voor de financiering van een nieuw orgel. Het oude orgel functioneert niet meer en restauratie is zeer duur en niet meer de moeite waard. Een nieuw orgel vergt een bedrag van circa f 30.000,- Er zal misschien weer gebruik moeten worden gemaakt van een luidsprekerorgel. Hiervoor is wel een nieuwe geluidsinstallatie noodzakelijk. (17)
Op 8 juni volgt een brief met daarbij een tweetal schetsen voor de 2 varianten Borstwerk/Hoofdwerk en Rugwerk/Hoofdwerk.
Op 8 februari schrijft dhr. Homan van de orgelcommissie een brief met het idee om de bestaande orgelkas te hergebruiken.

1962: Op 13 februari komt een voorstel van Reil met daarin een Hoofdwerk/Rugwerk variant met hergebruik van de bestaande orgelkas met de gevraagde dispositie. Deze variant kost f 29.900,-.
Op 14 maart komt het antwoord van de orgelcommissie. Ze willen verder met Reil, maar willen eigenlijk niet meer uitgeven dan f 25.000,-
Op 27 maart beantwoordt Reil de brief van 14 maart. Voordat hij zijn offerte wil aanpassen wil hij meer informatie over de kerk en het bestaande orgel en nog een keer langskomen. Ook wil hij een gesprek met de architect. (blijkbaar wordt de kerk verbouwd) In het archief van Reil zijn ook aantekeningen te vinden met schetsen en disposities. De oude prijs is doorgestreept en vervangen door f 25.000,- Uit de aantekeningen blijkt dat het pijpwerk van het oude orgel goed gebruikt kan worden, behalve de Trompet met zinken bekers.
Op 25 juni schijft Reil aan de orgelcommissie, dat hij de kerk heeft bezocht op 22 juni en dat het pijpwerk van het bestaande orgel goed bruikbaar is. Hij dringt nogmaals aan op een gesprek met de architect. De prijs van f 25.000,- is haalbaar.

1963: Op 2 mei antwoord Reil op een telefoontje van de orgelcommissie naar een klein orgel. Hij kan er een leveren van f 4.000,-. Als hij de opdracht voor het nieuwe orgel krijgt, dan betaalt hij er weer f 4.000,- voor terug. (06)

1962: Opstelling “oude orgel” in de Gereformeerde Kerk van Klazienaveen volgens beschrijving van dhr. R. van Rumpt Sr. (GJP: Pels en zn.) Het document heeft een datumstempel van 13 juli. Vermoedelijk zijn er plannen om de kerk te verbouwen. (Zie ook de opmerking van Reil om de architect te spreken).
Tekst: 'Oude orgel Geref Kerk Klazienaveen
Pneumatisch, algemeen in goede staat, traditionele kast met 3 torens zonder waarde, alle houten pijpen oregon-pine; alle metalen pijpen van orgelmetaal, prestanten behoorlijk gehalte, alleen 30 grootste bekers van Trompet zijn v. zink. Een aantal pijpen behoeft uitdeuken en restauratie.
Opstelling 1 en 2 klav op 1 lade, pedaal apart.
De notities bevat een schetstekening van de frontopbouw van boven gezien. Front Prest. 8’ en 4’ goed bruikbaar.' (02)


Op 19 juni schrijft de orgelcommissie aan de kerkenraad of de hulporganisten dhr. A. Pals en mevr. Ten Hoor-Houting tot vaste organist kunnen worden benoemd. Voorgesteld wordt de vergoeding te verhogen naar f 75,- per jaar.
De organisten dienen dan wel zelf voor hun muziekboeken te zorgen. Dit wordt tot nu toe door de kerk verzorgd. (17)

1962: Op een onbekend tijdstip schrijft organist Pals over de zeer slechte staat van het orgel. Eigenlijk is het onbespeelbaar. (17)

1963: In een financieel overzicht zijn de kosten van de voorbereiding voor het plaatsen van een nieuw orgel al zichtbaar. Er is in die periode f 4.926,30 uitgegeven. (17)

1964: Op 10 januari brengt Johan van Dommele van de Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV) een advies uit over het huidige orgel. (01)
Als eerste wordt de dispositie vermeld van het huidige orgel.
Windwerk: Via EMI-windmotor met 2850 toeren. Windmotor is opgesteld buiten de kerkruimte. Lekkage in de magazijnbalg. Windverlies in het hele orgel. Pneumatiek is behoorlijk aangelegd en vertoont geen gebreken.
Pijpwerk: De Trompet 8' is van zink en zeer verwaarloosd. Het andere pijpwerk is van orgelmetaal of hout. De klank is weinig fraai.
Toestand: Het orgel is zeer vervuild en er zijn veel verbogen en platte conducten. Na een schoonmaakbeurt en herstel kan het orgel nog jaren mee. Nu het orgel verplaatst moet worden is het de vraag of het orgel dit leiden kan. De kans op schade is groot.
Voor ca. f 40.000,- kan een nieuw orgel met een vergelijkbare grootte worden gebouwd. Van Dommele adviseert contact op te nemen met een goede orgelbouwer om het te verplaatsen. Indien het front gewijzigd moet worden, dit te doen in overleg met de architect. De windmotor opstellen in een geluidsdichte kist in de kerk.
Op 10 september dient de orgelcommissie zijn ontslag in, omdat ze niet zijn betrokken bij bovenstaand advies. Ook verwijzen ze naar eerdere offertes, waarin voor lagere bedragen grotere orgels door Reil en Pels zijn geoffreerd. Ook de verkoop van het oude orgel voor maar f 700,- wordt zeer betreurd. Het pijpwerk zou gebruikt kunnen worden bij de bouw van het nieuwe orgel.(17)

1965: Pels uit Alkmaar bouwt een nieuw orgel onder advies van Johan van Dommele en A.P. Oosterhof namens de GOV.
Het orgel wordt op woensdag 20 januari in gebruik genomen met een concert door de adviseur Johan van Dommele. Zie het Programmaboekje. (02)
In het financieel overzicht van de kerkverbouwing in 1964 is een post te vinden van f 35.046,- voor het orgel en van f 1.725,- voor het advies van de GOV.
In het jaarverslag van 1965 wordt melding gemaakt van de verwikkelingen rond het oude orgel, het luidsprekerorgel en het nieuwe orgel. Men heeft inmiddels weer een nieuwe orgelcommissie benoemd. (17)


Foto Stichting Orgelcentrum nr. 3354 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

Dispositie:

Organist en Eredienst 1966 nr. 07/08

1. 1 E-Mail van Jans Vrieling d.d. 31-10-2003 19:30
2. 2 E-Mail van Jans Vrieling d.d. 29-01-2003 19:36
3. www: https://reliwiki.nl/index.php/Klazienaveen,_Langestraat_76_-_Eben_Ha%C3%ABzer (03-01-2025)
4. Boek: 100 jaar Gereformeerde kerk Klazienaveen (1991)
5. Drents Archief:  0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 01 Kerkenraadsnotulen 1909-1923
6. Archief Reil
7. Archief Jaap Brouwer
8. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 13 Notulen van gemeentevergaderingen; 1928-1946
9. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 154 Kopieën van een gedeelte van de Kerkbode van 17 mei 1941 betreffende 50 jaar gereformeerd kerkelijk leven in Klazienaveen; (1984)
10. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 17 Kerkenraad Correspondentie ca. 1954- ca. 1980
11. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 40 Kasboek 1919 - 1923
12. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 10 Notulen van brede kerkenraadsvergaderingen 1966 december 21 - 1974 juni 25
13. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 57 Notulen van de commissie van beheer; 1965-1974
14. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 42 Kasboek 1949 - 1960
15. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 41 kasboek 1931 - 1948
16. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 8 Notulen van brede kerkenraadsvergaderingen 1948 december 14 - 1960 november 23
17. Drents Archief: 0420 Gereformeerde Kerk te Klazienaveen 15 Correspondentie 1958-1964
18. Arie Matthijs Olieman, orgelbouwer, geboren in Rotterdam op 17 oktober 1911 wonende in Florida USA, overleden aldaar rond 1992, zoon van Matthijs Olieman (VHI-q) en Adriana Verkerk.
    Hij is getrouwd in Schiedam in het jaar 1944, op 33-jarige leeftijd met Elisabeth Donkervoort  geboren in Schiedam op 1 januari 1921, wonende in Florida USA.
    Omstreeks 1953 is hij met zijn gezin met de “Statendam” van de HAL naar Amerika gegaan. De vader van Elisabeth had een manometer-fabriek in Schiedam die haar broer Theo Donkervoort heeft voortgezet. Haar zoon Sjaak Olieman heefi; geprobeerd een filiaal van deze manometer-fabriek in Amerika op te bouwen.
    Uit dit huwelijk:
    1 Matthijs Olieman, geboren in Rotterdam op 2 februari 1945
    2 Sjaak Olieman, geboren in Rotterdam op 4 januari 1947, wonende in Florida
    Informatie uit E-Mail d.d. 25 mei 2023 van Alex Olieman uit 'De familie Olieman', Pieter Frans Olieman, 1995; Pirola uitgeverij. ISBN 9789064551987
19. Boek: J. Donker, 100 jaar gereformeerde kerk Klazienaveen
20. Drents Archief Beeldbank