Kolderveen Hervormde kerk

Informatie over de kerk

Filmbeelden van orgel en kerk via Youtube: Film 1 en Film 2

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 17 augustus 2021
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Bourdon 16',  Prestant 8', Octaaf 4',  Octaaf 2', Trompet 8'
 - Théophil Stern (1803-1886: Andantino Registratie: Viola da Gamba 8' met afwisselend + Holpijp 8'
 - Louis Spohr (1784-1859) Allegro Moderato Registratie: Bourdon 16',  Prestant 8', Octaaf 4',  Octaaf 2'
 - William Boyce (1710-1779): Voluntary in d Registratie: Prestant 8'en bij de fuga + Octaaf 4'
 - Jos. van Rooij (organist te 's Hertogenbosch): Elevation uit de bundel Tweede Nederlandsch Orgelalbum (Henri Mosmans)

Tekst door Lex Gunnink in Repertorium van de orgels gebouwd door Petrus van Oekelen (1990): "Over het orgel van Kolderveen is bijzonder weinig bekend. Het orgel staat nergens in de ons bekende negentiende-eeuwse bronnen vermeld, ten gevolge waarvan ook het bouwjaar van het orgel onbekend is. Volgens een plaatselijke brochure zou dit orgel omstreeks 1900 gebouwd zijn 1. Deze datering is vermoedelijk onjuist. De kas van het orgel toont grote verwantschap met die van Blijham; laatstgenoemd orgel stamt uit 1869. Het orgel van Kolderveen hoeft niet uit dezelfde tijd als het instrument in Blijham te stammen. Van Oeckelen werkte namelijk met vaste frontontwerpen, waaruit de opdrachtgevers naar believen konden kiezen; het is dus mogelijk, dat een bepaald orgeltype na een groot aantal jaren weer terugkeert. Toch moet het orgel, gelet op de ornamentiek van de kas, welhaast van vroeger datum zijn. De ornamentiek bezit nog de vaste elementen, die zo kenmerkend zijn voor het werk van Petrus, zoals het rasterwerk onder het front en de bekronende muziekinstrumentengroepen boven op het orgel. De klaviatuur, hoewel gewijzigd, verraadt eveneens de hand van Petrus als bouwer met het klassieke inlegwerk in de hakstukken en de grote zwarte registerknoppen, waarbij de naam van het register niet op de knop zelf aangebracht is. Het beeld is bij de orgels, die zijn zoons rond 1900 maakten, geheel einders.
Het orgel is in de loop der tijd nogal aangetast. Een plaatselijke amateur-orgelbouwer deed een poging een zwelkast aan te brengen en het kleine eenklaviersorgel uit te breiden met een aantal vaste combinaties (!) Toen dit op niets uitliep kreeg de fa Vierdag opdracht tot herstel. De aanleg voor de vaste combinaties en voor het zwelpedaal werden teniet gedaan. De sporen zijn echter aan de speeltafel tot op heden zichtbaar. De fa Vierdag ging tijdens de werkzaamheden failliet, waardoor het werk niet kon worden afgemaakt. Daarom zijn de registemamen op dit moment aangebracht op strips afkomstig uit een dymo-lettertang; Vierdag had nog geen naamplaatjes voor de registers aangebracht en de orginele plaatjes zijn spoorloos verdwenen.
De oorspronkelijke dispositie van het orgel is waarschijnlijk als volgt geweest:.

De oorspronkelijke dispositie van het orgel is waarschijnlijk als volgt geweest:

Aangehangen Pedaal en 2 loze knoppen

Deze dispositie werd ook aangetast. De huidige Gamba bestaat uit zinken fabriekspijpwerk. De oorspronkelijke Trompet is vervangen door een Mixtuur 3 sterk. De Bourdon is tegenwoordig niet meer gehalveerd. In het orgel is verder een balansklavier aangebracht in plaats van een staartklavier. Het originele pedaalklavier, dat mogelijk de omvang C-a heeft gehad, is vervangen door een modern klavier met de omvang C-f' :".

1873: Door een conflict binnen de gemeente dreigt het orgel niet te kunnen worden afbetaald.

Provinciale Drentsche en Asser courant 15-01-1873, 08-04-1873


Provinciale Drentsche en Asser courant 12-03-1877

1886: Plaatsing van een harmonium in het catechesatielokaal

Provinciale Drentsche en Asser courant 17-02-1886


Kwitanties voor een stembeurten door Van Oekelen uit 1891 en 1897 (13)


Rekening van Van Oekelen voor een stembeurt in 1896

Begin 20e eeuw: Orgelmaker van der Molen stemt het orgel. Zie bijgaand document. De onbekende auteur van dit rapport concludeert dat de toestand van het instrument zeer te wensen overlaat. (04)

1939/1940: K.M. Luijten (Technisch orgelbouw deskundige) schijft een rapport over de toestand van het orgel.
De fa. Ruif uit Dedemsvaart krijgt opdracht om herstelwerkzaamheden uit te voeren.
Documenten:
 - Offerte Ruif d.d. 16-10-1939. Er wordt voornamelijk groot onderhoud voor de prijs van Fl 155,-uitgevoerd. Ook wordt voorgesteld de Trompet, die men als zeer slecht beoordeelt, te vervangen door een Prestant 8' uit voorraad. Ook wordt voorgesteld de frontpijpen te polijsten en het verguldwerk te restaureren. De Kerkenraad gaat akkoord met de offerte, maar verleent geen toestemming voor de extra werkzaamheden.
 - Brief Kerkenraad d.d. 08-11-1939 waarin de offerte wordt geaccepteerd zonder de extra werkzaamheden.
 - Antwoord van fa. Ruif d.d 09-11-1939 op de brief van de kerkenraad, waarmee bevestigt wordt dat de werkzaamheden zullen worden uitgevoerd.
 - Garantiebewijs werkzaamheden en kwitantiebewijs d.d 16-01-1940 Blad 1, blad 2
 -Bemoeienis Ds. Grolman uit Avereest met de restauratiewerkzaamheden door Ruif: Brief d.d. 3 november 1939. (04)

1951/1952: Problemen met het orgel in het lokaal. Het oude orgel wordt ingeruild voor een nieuw instrument van Ansingh uit Zwolle. Vermoedelijk een harmonium.
Kerkenraadsnotulen van 4 sept 1951, 7 december 1951, 5 december 1952 en 22 december 1952. (12)

1957: De amateur-orgelbouwer Beekman (Hoogeveen) heeft geprobeerd een zwelkast te bouwen en het orgel via een pneumatische tractuur te voorzien van een aantal vaste combinaties. Ook werd het pedaalklavier en de orgelbank vervangen. De werkzaamheden mislukten falikant. Het orgel raakte zwaar beschadigd. De sporen van de vaste combinaties zijn aan de speeltafel tot op heden nog steeds zichtbaar.
Onderstaand artikel uit de Meppeler Courant geven weer welke plannen Beekamp had:
 - Uitbreiding met een 2e manuaal met zwelkast
 - Mechanische tractuur vervangen door een pneumatische
 - De dispositie die in onderstaand artikel wordt genoemd is waarschijnlijk een vrije interpretatie van de schrijver van het artikel op basis van wat hij gehoord heeft! Er staan 'bv. 2 prestanten 8' en 2x een bourdon 16' in genoemd.
 - De geschatte kosten voor deze zeer rigoreuze ombouw lijken aan de lage kant.
Daarna kreeg de fa. Vierdag opdracht tot herstel. (04)


Meppeler Courant 1957-08-24 Klik op de afbeelding voor een vergroting

In de kerkenraadsnotulen van deze periode is de gang van zaken ook goed te volgens.
31-01-1956 Het begint met een vraag van de organste Mientje Beugeling omtrent de verlichting bij het orgel. Men probeert dat te gaan verbeteren.
04-04-1956 Brief van de organiste omtrent verlichting en verwarming een een verzoek haar honorarium met Hfl 25,- te verhogen. Men gaat naar het orgel kijken, maar besluit het honorarium niet te verhogen.
23-07-1956 De vragen komt opnieuw aan de orde. Besloten wordt Beekamp uit Hoogeveen naar het orgel te laten kijken. De honorariumvraag wordt uitgesteld naaar het najaar.
02-08-1956 Er wordt besloten Beekamp een offerte te laten maken vor de nodige reparaties aan het orgel.
06-09-1956 Beekamp begroot de reparatiekosten voor het orgel op Hfl 1800,=. Belsoten wordt een definitef besluit te nemen in een latere vergadering.
19-09-1956 De offerte van Beekamp wordt doorgenomen. Er wordt besloten hem de opdracht te geven, omdat het orgel lastig te stemmen en de onderhoudskosten anders hoog zouden blijven.
04-12-1957 (01 en 02) Er wordt besloten een lijstcollecte te organiseren met een streefbedrag van Hfl 2.000,=
03-02-1958 De net opgerichte accordeonvereniging vraagt om oefenruimte in het lokaal. De eerste dirigent was dhr. Beekamp.
19-05-1958 De reparaties van het orgel gaat te lang duren en men betwijfelt of Beekamp wel capabel is.
30-12-1958 De orgelmaker, die in Wannerperveen bezig was, heeft de situatie in Kolderveen bekeken en geconcludeerd dat het niet goed ging. Op grond daarvan heeft men contact opgenomen met de Hervormde Orgelcommissie. Deze kwam in een gesprek met Beekamp tot de conclusie dat Beekamp zijn werkzaamheden moet beëindigen. Men ziet af van een schadevergoeding als Beekamp het geld dat hij al heeft ontvangen weer terug betaald. Men gaat nu verder in samenwerking met de Hervormde Orgelcommissie.
21-01-1959 Van Beekamp komt bericht dat hij de ontvangen bedragen zal terug betalen.
28-02-1969 Het geld van Beekamp is nog niet binnen. Er wordt besloten niet te wachten op het geld om maatregelen te nemen.
03-06-1959 De offerte van Vierdag is binnen. De herstelkosten bedragen Hfl 5650,- Men besluit de werkzaamheden te laten uitvoeren. Daar komen nog wel de kosten van de Hervomde Orgelcommissie bij.
02-09-1959 Vierdag stelt voor, na overleg met de Hervormde Orgelcommissie, om de Trompet 8', die altijd slecht te stemmen was, te vervangen door een Mixtuur. Besloten wordt te bellen met dhr adviseur dhr. Renee (GJP: bedoelt wordt lambert Erne). De extra kosten bedragen Hfl 850,=
30-12-1959 Samenvatting van een jaar, waar het orgel uiteraard ook wordt genoemd.
22-03-1960 (01, 02) Verwoording stand van zaken is onduidelijk. Tot nu toe al Hfl 4.000,= aan Vierdag betaald. HFl 1.800,= nog steeds tegoed van Beekamp? Het orgel dient nog te worden gekeurd. (12)

1959: De fa. Vierdag brengt een offerte voor f 5650,-uit voor de restauratie van het orgel. Offerte d.d. 22-05-1959. Blad 1, blad 2, blad 3, blad 4, blad 5. De trompet was volgens deze offerte al verdwenen. In het document van Ruif werd hij nog wel genoemd, maar gekenschetst als zeer slecht.

1960: De fa. Vierdag voert de werkzaamheden uit onder toezicht van de Orgelcommissie van de Nederlands Hervormde kerk.
De volgende werkzaamheden worden uitgevoerd:
 -Herstel windvoorziening
 -Klavieren gerestaureerd
 -Nieuwe windlade en deels nieuwe mechnieken
 -Pijpwerk gerestaureerd en deels aangevuld vanuit eigen voorraad
 -Nieuwe mixtuur op de plaatsen van de verdwenen trompet
 -Herintonatie

Tekst website Orgelmakerij Steendam: Vierdag verving de mechaniek van het manuaal en van de registers. Waarschijnlijk gebruikte hij grote delen van de windlade van Van Oeckelen. Vierdag bouwde de slepen om naar een verende systeem met telescoophulzen. Ook heeft Vierdag een nieuw (gebruikt?) klavier geplaatst, uitgevoerd als balansklavier. Vierdag verwijderde de Trompet 8' en plaatste hiervoor in de plaats een Mixtuur IV sterk (1 1/3'). De huidige gamba 8' is niet van Van Oeckelen, de herkomst is onbekend, maar waarschijnlijk betreft het hier Duits fabriekspijpwerk uit de eerste helft van de 20ste eeuw. (03)

1975

1. Pijpwerk afnemen van de lade en opslag op het orgelbalkon
2. Controleren en herstellen van alle conducten van de Bourdon 16', Prestant 8' en Holpijp 8'
3. Vastzetten van de hoeden van de gedekte pijpen
4. Uitdeuken van de front-prestant
5. Opnieuw inregelen van de speelmechaniek
6. Herplaatsen pijpwerk op de lade
7. Zonodig herintonatie, beter sprekend maken van houten pijpwerk en herstel los getrokken naden
8. Generale stemming

Bovenstaand plan is echter nooit uitgevoerd.

1989: De fa. Kaat & Tijhuis brengt op 20-10-1989 een offerte (blad 1, blad 2) uit voor een restauratie. Deze wordt echter ook niet uitgevoerd.

1990: Brief van K.E. Smit uit Hoogezand d.d. 1990-03-10 omtrent het van Oecklen-orgel in Blijham. (04)

1991: Brief van J. Kuipers d.d. 3-2-1991 aan Jan Jongepier om de aandacht van hem op dit orgel te vestigen.

1992: Orgel is in slechte staat. Zie krantenbericht uit de Zwolse Courant van 11 juli 1992 (04)
Brief van Hans Kriek d.d. 26 maart 1992 mbt. een mogelijk uit te brengen advies omtrent de restauratie.
Jan Jongepier brengt een onderzoeksrapport uit omtrent de toestand van het orgel zie blad 01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 12, 13.
Brief van J. Kuipers d.d. 8 september 1992 blz. 01, 02 aan de kerkenraad n.a.v. het rapport van Jan Jongepier


Foto: Wieger van Asperen Klik op de afbeelding om een grotere versie te bekijken

2012: De orgelrestauratiecommissie is door de kerkenraad ingesteld om de mogelijkheden voor restauratie van ons orgel te onderzoeken. In het restauratiefonds zit, mede dankzij een legaat, inmiddels een bedrag dat dit (bijna) mogelijk maakt. De orgelcommissie bestaat uit Cor Hoorn (kerkrentmeester, voorzitter), Anneke Westenbrink-Knol (organist, secretaris), Hans Westenbrink (financieel adviseur), Johan Rodenhuis (adviseur) en ds. Wilbert Dekker (adviseur).
De orgelcommissies is met verschillende orgelrestaurateurs in gesprek geweest. Op zaterdag 3 november zijn drie leden van de commissie op excursie geweest om te kijken wat verschillende mogelijkheden zijn. Een belangrijke vraag was: welke klankkleur is er mogelijk? Uitgangspunt daarbij is dat het orgel bijna uitsluitend gebruikt wordt voor ondersteuning van de gemeentezang. Daar moet het orgel dus vooral geschikt voor zijn.
De commissie heeft gekeken bij twee orgels in Oost-Groningen die van dezelfde bouwer zijn als ons eigen orgel, namelijk de 19e-eeuwse orgelbouwer Petrus van Oeckelen uit Haren (voor meer info, zie deze link). Het orgel in de Gereformeerde kerk te Midwolda is qua grootte vergelijkbaar met ons orgel en is al in 1991 gerestaureerd. Het orgel in de fraaie koepelkerk te Sappemeer is veel groter dan ons orgel, maar gaf wel een goede indruk van hoe een Van Oeckelenorgel hoort te klinken. De commissie is nu bijna aan het einde van deze eerste fase en gaat binnenkort met een voorstel naar de kerkenraad. (01)

2013: Orgelmakerij Steendam gaat het orgel restaureren. Roelof Kooiker (hij leverde veel informatie aan omtrent dit orgel) stelt in een Email voor om de trompet 8' op te delen in bas en discant).
Op de website van Steendam staan de volgende werkzaamheden beschreven (03):

• De oorsponkelijke dispositie wordt gereconstrueerd, en er wordt een Mixtuur toegevoegd. Deze mixtuur wordt gemaakt naar voorbeeld van de Mixtuur van het orgel in de Gereformeerde Kerk van Midwolda. Dit is een zgn. Mixtuur-Cornet, wat inhoudt dat er een repeterend tertskoor aan de mixtuur is toegevoegd.
• Het ontbrekende snijwerk van de middentoren en van de tussenvelden (onder) wordt naar Van Oeckelen-voorbeeld nieuw vervaardigd. De kas wordt in de originele kleuren geschilderd (rijtuigzwart), het snijwerk wordt verguld.
• De klaviatuur wordt hersteld en de nog steeds zichbare restanten van de mislukte ombouw (vóór Vierdag) worden hersteld.
• Het verende-slepen-systeem wordt vervangen door een regulier systeem, naar voorbeeld van Van Oeckelen.

Verslag van een excursie naar de orgelmakerij in 2013
Informatie van de website van orgelmakerij Steendam

Dispositie na de restauratie:

Manuaal
Bourdon bas/disc. 16'
Prestant 8'
Holpijp 8'
Viola di gamba (af c) 8'
Octaaf 4'
Fluit 4'
Octaaf 2'
Cornet-Mixtuur IV
Trompet 8'

Pedaal
Aangehangen

2014: Het orgel wordt dit jaar herplaatst. De orgelgalerij biedt nu nog een lege aanblik. Zie onderaan deze pagina foto's van de opbouw van het orgel.
Het orgel is op 5 oktober 2014 weer in gebrui genomen. Ter gelegenheid daarvan schreef Jaap BRouwer


Foto Roelof Kooiker (08)


Meppeler Courant 2014-09-24

Bronvermelding:

1. E-Mail van Roelof Kooiker dd. 21-11-2012 met een bericht vanaf de website van de kerk. http://www.hgkd.nl
2. E-mail d.d. 29-12-2012 door Victor Timmer
3. Website orgelmakerij Steendam
4. Informatie op CD via Roelof Kooiker en Jan Kuipers (2013)
5. Briefwisseling januari 2013 tussen ds. Dekker en Roelof Kooiker omtrent deling van de Trompet 8' in bas/discant
6. Boek: Het Nederlandse historische orgel 1865-1872 blz. 145-147
7. Boek: Repertorium van de orgels gebouwd door Petrus van Oekelen door Lex Gunnink
8. E-Mail Roelof Kooiker d.d. 25-03-2014
9. www: http://reliwiki.nl/index.php/Kolderveen,_Kolderveen_47_-_Protestantse_Kerk
10. www: Facebook 2014
11. E-Mail Roelof Kooiker d.d. 29-05-2014
12. Drents Archief: 0364 - Nederlands Hervormde gemeente Kolder- en Dinxterveen Notulen van kerkvoogden en notabelen 276. 1949-1964
13. Archief Jaap Brouwer

Organisten:

Mientje Beugeling (1941-1992)


Meppeler Courant 1992-

Meer foto's van Wieger van Asperen

Foto's montage door Roelof Kooiker: