Kolderveen Hervormde kerk
Informatie over de kerk
Filmbeelden van orgel en kerk via Youtube:
Film 1
en Film 2
Tekst door Lex Gunnink in Repertorium van de orgels gebouwd door Petrus van
Oekelen (1990): "Over het orgel van Kolderveen is bijzonder weinig bekend.
Het orgel staat nergens in de ons bekende negentiende-eeuwse bronnen vermeld,
ten gevolge waarvan ook het bouwjaar van het orgel onbekend is. Volgens een
plaatselijke brochure zou dit orgel omstreeks 1900 gebouwd zijn 1. Deze
datering is vermoedelijk onjuist. De kas van het orgel toont grote
verwantschap met die van Blijham; laatstgenoemd orgel stamt uit 1869. Het
orgel van Kolderveen hoeft niet uit dezelfde tijd als het instrument in
Blijham te stammen. Van Oeckelen werkte namelijk met vaste frontontwerpen,
waaruit de opdrachtgevers naar believen konden kiezen; het is dus mogelijk,
dat een bepaald orgeltype na een groot aantal jaren weer terugkeert. Toch
moet het orgel, gelet op de ornamentiek van de kas, welhaast van vroeger
datum zijn. De ornamentiek bezit nog de vaste elementen, die zo kenmerkend
zijn voor het werk van Petrus, zoals het rasterwerk onder het front en de
bekronende muziekinstrumentengroepen boven op het orgel. De klaviatuur,
hoewel gewijzigd, verraadt eveneens de hand van Petrus als bouwer met het
klassieke inlegwerk in de hakstukken en de grote zwarte registerknoppen,
waarbij de naam van het register niet op de knop zelf aangebracht is. Het
beeld is bij de orgels, die zijn zoons rond 1900 maakten, geheel einders.
Het
orgel is in de loop der tijd nogal aangetast. Een plaatselijke
amateur-orgelbouwer deed een poging een zwelkast aan te brengen en het kleine
eenklaviersorgel uit te breiden met een aantal vaste combinaties (!) Toen dit
op niets uitliep kreeg de fa Vierdag opdracht tot herstel. De aanleg voor de
vaste combinaties en voor het zwelpedaal werden teniet gedaan. De sporen zijn
echter aan de speeltafel tot op heden zichtbaar. De fa Vierdag ging tijdens
de werkzaamheden failliet, waardoor het werk niet kon worden afgemaakt.
Daarom zijn de registemamen op dit moment aangebracht op strips afkomstig uit
een dymo-lettertang; Vierdag had nog geen naamplaatjes voor de registers
aangebracht en de orginele plaatjes zijn spoorloos verdwenen.
De
oorspronkelijke dispositie van het orgel is waarschijnlijk als volgt geweest:.
De oorspronkelijke dispositie van het orgel is waarschijnlijk als volgt geweest:
Manuaal | |
Bourdon | 16' |
Prestant | 8' |
Holpijp | 8' |
Viola di Gamba | 8' |
Octaaf | 4' |
Fluit | 4' |
Octaaf | 2' |
Trompet | 8' |
Aangehangen Pedaal en 2 loze knoppen
Deze dispositie werd ook
aangetast. De huidige Gamba bestaat uit zinken fabriekspijpwerk. De
oorspronkelijke Trompet is vervangen door een Mixtuur 3 sterk. De Bourdon is
tegenwoordig niet meer gehalveerd. In het orgel is verder een balansklavier
aangebracht in plaats van een staartklavier. Het originele pedaalklavier, dat
mogelijk de omvang C-a heeft gehad, is vervangen door een modern klavier met de
omvang C-f' :".
1886: Plaatsing van een
harmonium in het catechesatielokaal
Provinciale
Drentsche en Asser courant 17-02-1886
Begin 20e eeuw: Orgelmaker van
der Molen stemt het orgel en rapporteert de toestand van het instrument. Zie
bijgaand document. Hij concludeert dat de
toestand van het instrument zeer te wensen overlaat. (04)
1939/1940: K.M. Luijten (Technisch orgelbouw deskundige)
schijft een
rapport over de toestand van het orgel.
De fa. Ruif uit Dedemsvaart krijgt opdracht om
herstelwerkzaamheden uit te voeren.
Documenten:
- Offerte Ruif d.d.
16-10-1939 blad 1,
blad 2 Er wordt voornamelijk groot onderhoud voor de prijs van Fl
155,-uitgevoerd. Ook wordt voorgesteld de Trompet, die men als zeer slecht
beoordeelt, te vervangen door een Prestant 8' uit voorraad. Ook wordt
voorgesteld de frontpijpen te polijsten en het verguldwerk te restaureren. De
Kerkenraad gaat akkoord met de offerte, maar verleent geen toestemming voor de
extra werkzaamheden.
- Brief Kerkenraad d.d.
08-11-1939 waarin de offerte wordt geaccepteerd zonder de extra
werkzaamheden.
- Antwoord van fa. Ruif d.d
09-11-1939 op de brief van de kerkenraad, waarmee bevestigt wordt dat de
werkzaamheden zullen worden uitgevoerd.
- Garantiebewijs werkzaamheden
en kwitantiebewijs d.d 16-01-1940 Blad 1,
blad 2
-Bemoeienis Ds.
Grolman uit Avereest met de restauratiewerkzaamheden door Ruif:
Brief d.d. 3
november 1939. (04)
1951/1952:
Problemen met het orgel in het lokaal. Het oude orgel wordt ingeruild voor een
nieuw instrument van Ansingh uit Zwolle. Vermoedelijk een harmonium.
Kerkenraadsnotulen van 4 sept 1951,
7 december 1951,
5 december 1952 en
22 december 1952. (12)
1957: De amateur-orgelbouwer
Beekman (Hoogeveen) heeft geprobeerd een zwelkast
te bouwen en het orgel via een pneumatische tractuur te voorzien van
een aantal vaste combinaties. Ook werd het pedaalklavier en de orgelbank
vervangen. De werkzaamheden mislukten falikant. Het orgel raakte zwaar
beschadigd. De sporen van de vaste combinaties zijn aan de speeltafel tot op
heden nog steeds zichtbaar.
Onderstaand artikel uit de Meppeler Courant
geven weer welke plannen Beekamp had:
- Uitbreiding met een 2e manuaal
met zwelkast
- Mechanische tractuur vervangen door een pneumatische
-
De dispositie die in onderstaand artikel wordt genoemd is waarschijnlijk een
vrije interpretatie van de schrijver van het artikel op basis van wat hij
gehoord heeft! Er staan 'bv. 2 prestanten 8' en 2x een bourdon 16' in genoemd.
-
De geschatte kosten voor deze zeer rigoreuze ombouw lijken aan de lage kant.
Daarna kreeg de fa.
Vierdag opdracht tot herstel. (04)
Meppeler Courant 1957-08-24 Klik op de afbeelding voor een vergroting
In
de kerkenraadsnotulen van deze periode is de gang van zaken ook goed te volgens.
31-01-1956 Het begint met een
vraag van de organste Mientje Beugeling omtrent de verlichting bij het orgel.
Men probeert dat te gaan verbeteren.
04-04-1956 Brief van de organiste
omtrent verlichting en verwarming een een verzoek haar honorarium met Hfl 25,-
te verhogen. Men gaat naar het orgel kijken, maar besluit het honorarium niet te
verhogen.
23-07-1956 De vragen
komt opnieuw aan de orde. Besloten wordt Beekamp uit Hoogeveen naar het orgel te
laten kijken. De honorariumvraag wordt uitgesteld naaar het najaar.
02-08-1956 Er wordt besloten
Beekamp een offerte te laten maken vor de nodige reparaties aan het orgel.
06-09-1956 Beekamp begroot de
reparatiekosten voor het orgel op Hfl 1800,=. Belsoten wordt een definitef
besluit te nemen in een latere vergadering.
19-09-1956 De offerte van Beekamp
wordt doorgenomen. Er wordt besloten hem de opdracht te geven, omdat het orgel
lastig te stemmen en de onderhoudskosten anders hoog zouden blijven.
04-12-1957 (01 en
02) Er wordt besloten een
lijstcollecte te organiseren met een streefbedrag van Hfl 2.000,=
03-02-1958 De net opgerichte
accordeonvereniging vraagt om oefenruimte in het lokaal. De eerste dirigent was
dhr. Beekamp.
19-05-1958 De
reparaties van het orgel gaat te lang duren en men betwijfelt of Beekamp wel
capabel is.
30-12-1958 De
orgelmaker, die in Wannerperveen bezig was, heeft de situatie in Kolderveen
bekeken en geconcludeerd dat het niet goed ging. Op grond daarvan heeft men
contact opgenomen met de Hervormde Orgelcommissie. Deze kwam in een gesprek met
Beekamp tot de conclusie dat Beekamp zijn werkzaamheden moet beëindigen. Men
ziet af van een schadevergoeding als Beekamp het geld dat hij al heeft ontvangen
weer terug betaald. Men gaat nu verder in samenwerking met de Hervormde
Orgelcommissie.
21-01-1959 Van
Beekamp komt bericht dat hij de ontvangen bedragen zal terug betalen.
28-02-1969 Het geld van Beekamp
is nog niet binnen. Er wordt besloten niet te wachten op het geld om maatregelen
te nemen.
03-06-1959 De
offerte van Vierdag is binnen. De herstelkosten bedragen Hfl 5650,- Men besluit
de werkzaamheden te laten uitvoeren. Daar komen nog wel de kosten van de
Hervomde Orgelcommissie bij.
02-09-1959 Vierdag stelt voor, na overleg met de Hervormde Orgelcommissie,
om de Trompet 8', die altijd slecht te stemmen was, te vervangen door een
Mixtuur. Besloten wordt te bellen met dhr adviseur dhr. Renee (GJP: bedoelt
wordt lambert Erne). De extra kosten bedragen Hfl 850,=
30-12-1959 Samenvatting van een
jaar, waar het orgel uiteraard ook wordt genoemd.
22-03-1960 (01,
02) Verwoording stand van zaken
is onduidelijk. Tot nu toe al Hfl 4.000,= aan Vierdag betaald. HFl 1.800,= nog
steeds tegoed van Beekamp? Het orgel dient nog te worden gekeurd. (12)
1959: De fa. Vierdag
brengt een offerte voor f 5650,-uit voor de restauratie van het orgel. Offerte d.d.
22-05-1959. Blad 1,
blad 2,
blad 3,
blad 4,
blad 5. De trompet was volgens
deze offerte al verdwenen. In het document van Ruif werd hij nog wel genoemd,
maar gekenschetst als zeer slecht.
1960: De fa. Vierdag
voert de werkzaamheden uit onder toezicht van de Orgelcommissie van de
Nederlands Hervormde kerk.
De volgende werkzaamheden worden uitgevoerd:
-Herstel
windvoorziening
-Klavieren gerestaureerd
-Nieuwe windlade en
deels nieuwe mechnieken
-Pijpwerk gerestaureerd en deels aangevuld
vanuit eigen voorraad
-Nieuwe mixtuur op de plaatsen van de verdwenen
trompet
-Herintonatie
Tekst website Orgelmakerij
Steendam: Vierdag verving de mechaniek van het manuaal en van de registers.
Waarschijnlijk gebruikte hij grote delen van de windlade van Van Oeckelen.
Vierdag bouwde de slepen om naar een verende systeem met telescoophulzen. Ook
heeft Vierdag een nieuw (gebruikt?) klavier geplaatst, uitgevoerd als
balansklavier. Vierdag verwijderde de Trompet 8' en plaatste hiervoor in de
plaats een Mixtuur IV sterk (1 1/3'). De huidige gamba 8' is niet van Van
Oeckelen, de herkomst is onbekend, maar waarschijnlijk betreft het hier Duits
fabriekspijpwerk uit de eerste helft van de 20ste eeuw. (03)
Dispositie na de werkzaamheden van Vierdag:
Manuaal | Pedaal | |
Bourdon | 16' | C-f1 |
Prestant | 8' | |
Holpijp | 8' | |
Gamba | 8' | |
Octaaf | 4' | |
Fluit | 4' | |
Octaaf | 2' | |
Mixtuur | III |
Verslag van een excursie naar
de orgelmakerij in 2013
Informatie van de website van orgelmakerij Steendam
Na restauratie zal dispositie als volgt luiden:
Manuaal
Bourdon bas/disc. 16'
Prestant 8'
Holpijp 8'
Viola di gamba (af
c) 8'
Octaaf 4'
Fluit 4'
Octaaf 2'
Cornet-Mixtuur IV
Trompet
8'
Pedaal
Aangehangen
2014: Het orgel wordt
dit jaar herplaatst. De orgelgalerij biedt nu nog een lege aanblik. Zie
onderaan deze pagina foto's van de opbouw van
het orgel.
Foto Roelof
Kooiker (08)
Meppeler Courant
2014-09-24
Bronvermelding:
Organisten:
Mientje Beugeling (1941-1992)
Meppeler Courant 1992-
Meer foto's van Wieger van Asperen
Foto's montage door Roelof Kooiker: