Orgels in Drenthe - Meppel, Rooms-Katholieke kerk

Meppel, Rooms-Katholieke kerk

Kerk:
Eerste kerk uit 1861 (jaar oprichting parochie), zeer waarschijnlijk nog zonder orgel (de parochie was nog zeer arm).

Orgel:
1866: Inwijding nieuwe kerk (ontwerp. H.J. Wennekers), met orgel. Dit orgel blijkt een kabinetorgel te zijn.

Provinciale Drentsche en Asser courant 06-09-1866

Foto (06), ongedateerde tekening van de kerk (13)

1870: Aanschaf van een orgel. Zou het orgel dat in 1866 werd genoemd alleen aanwezig zijn geweest bij de ingebruikname van de nieuwe kerk?

Provinciale Drentsche en Asser courant 28-03-1870

1899/1900: Herstel van het kabinetorgel door M. Maarschalkerweerd & Zoon voor ruim f. 150,-.

1904: Van dit jaar dateren een reglement voor het jongenskoor en een reglement voor het zangkoor "St. Caecilia". Daarnaast is er een repertoirelijst bewaard gebleven. (13)

1906: Op 31 juli schrijft Gradussen: 'Dispositie en begroting van den orgel welke door den Heer C. Post alhier gezien is en bestaat uit de volgende registers,

No 1	viola di gamba	8 vt	54 tonen
No 2	Bourdon	8 vt	54 tonen
No 3	Melophon	4 vt	54 tonen
No 4	Fluit	4 vt	54 tonen
No 5	Octaaf	2 vt	54 tonen
No 6	Ventiel	zamen	270 tonen

Bij het zien van den heer Post waar nog afwezig de 12 tonen der onderste octaaf van de viola di gamba 8 vt, die moet nu nog bijgelevert worden uit zink, zooals reeds gemeld is voor den prijs in orden van f 500,= gulden. Den orgel zal daar ook geplaatst worden. Maar de verblijfskosten te Meppel die zijn voor rekening der kerk. Die Kosten zijn niet onder den opgegeven prijs gerekend. Nu is hierbij ingesloten een schets voor een orgel frondtje zooals uw zien zal. Alszoo een frondtje wordt bijgelevert dan kan den middentoren worden sprekende frondpijpen. Alzoo een frond gelevert wordt uit vurenhout en dan twee keren gegrondverfd. Een het zinken frondpijpen zal met aluminium overstreken worden. De labiums verguld en in order op zijn plaats voor den prijs van eenhondert vijf en dertig gulden gelevert worden. Zegge f 135,=
Daar is een pinakel bij geteekend als het zo gewensch zou worden dan zouden de kosten meer worden. Daar mijn Neef aanstaande vrijdag naar zijn zuster gaat die in het klooster is te groningen zal hij eerst te Meppel bij uw aankoemen om over de zaak te spreken. Hij zal vrijdag circa 11 1/3 uur te Meppel zijn en vandaar gaat hij naar Groningen. Nu kan uw nog met het kerkbestuur en organist afspreken en overleggen.
Nu kan mjn neef de kerk ook eens nazien en opnemen voor een zoo te plaatsen orgel. Mijn neef heeft ook met den heer Post gesproken over het onderste octaaf van Bourdon 8 vt die pijpen zijn oude houten pijpen die kunnen wel beter zijn, die zijn niet te best van toon, Men wil daarvoor wel nieuwe leveren maar dan moet er een dertig gulden verhoging in prijs zijn. Zegge f 30,= Uw kan alles met mijn Neef afspreken. Vreblijf met de meeste hoogachting Uw Dienaar
W. Gradussen van de Gebr. Gradussen
Winssen 31 juli 1906 (13)

Klik op de afbeelding voor een vergroting (13)

Op 29 augustus 1906 schrijft Gradussen: 'Weleerwaarden Heer! Hierbij in gesloten ontvangd Uw de opgaaf der bijkomende veranderingen die nu nog aan den orgel zullen geschieden welke door den Heer Post is gezien. En tevens een bewijs van overeenkomst van aanneming welke door het Kerkbestuur geteekend kan worden. De bij werken van den orgel is den prijs wel min, maar omdat het een arme Parochie is, heeft men het maar gedaan, verblijf met alle hoohachting . Uw Dienaar W. Gradussen Winssen 29 augustus 1906
Ondergetekende verklaart met dezen te zijn overeen gekomen met het R.C. kerkbestuur Meppel, het leveren van een pijporgel gezien door den heer Post, met de bijgekomen werken
a. Frond volgens tekening met pinakels
b. Pedaal Een Octaaf 13 tonen\c. 12 tonen nieuwe houten voor Bourdon
d. in het frond te werken door 12 tonen die nu tekort komen in de Viola di gamba 8 vt, die tonen zullen nu spreken in het frond.
Dit werk te hebben aangenomen voor de som van zeshondert en vijf en zestig gulden, zegge f 665,= onder de volgende bedinging dat het orgel wordt afgehaald station Meppel en verblijfkosten voor rekening der kerk zijn. En de betaling zal geschieden na aflevering.
Aldus overeengekomen in duplo gedaan en wederzijds ter goeden trouw onderteekend te Meppel den 29 augustus 1906
Het R.K. Par. Kerkbestuur te Meppel
W. Gradussen orgelmaker' (13)

Het bisdom Utrecht beantwoordt op 9 oktober een brief vanuit Meppel van 8 oktober waarin een machtiging wordt gevraagd voor het aanschaffen van een orgel. voor f 565,- De toestemming wordt verleend. Het bedrag mag worden verdeeld over 3 jaar. (13)

Deeltekening orgelkas Klik op de afbeelding voor een vergroting (13)

Dispositie:

Viola di Gamba	8 vt
Bourdon	8 vt
Melophon	4 vt
Fluit	4 vt
Octaaf	2 vt
Ventil

Manuaalomvang: C - f''' Aangehangen pedaal: C - c

Foto (06) Bron: http://www.oudmeppel.nl/fotoarchief/images/website/1447.jpg

De morgenpost 24-11-1906

Provinciale Drentsche en Asser courant 03-04-1907

1955: Op 21 juli maakt Vermeulen een offerte voor de levering van een windmotor. De kosten zijn f 665,- Er zal worden geleverd een windmotor van het merm meidinger type DFO 1001 (13)

1956: Offerte van Vermeulen uit Alkmaar van 26 september voor een nieuw orgel. Het offerte bedrag ligt iets boven de aangegeven limiet, maar de orgelmaker is van mening dat het aantal registers niet minder mag zijn. De prijs bedraagt f 11.675,-
Op 25 november raadt Jan de Bruijn van Katholieke Klokken- en Orgelraad de organist van Meppel aan om een windmotor aan te schaffen. De wnd is dan veel regelmatiger dan bij een orgeltrapper. Het Meidinger is sterk aan te raden.
Op 27 november schrijft De Bruijn weer. Hij raadt aan de windmotor te laten plaatsen door een orgelmaker. Het merk Ventus wordt afgeraden. (13)

1957: Op 12 februari schrijft de pastoor naar Vermeulen die op een nota melding maakte van een missende betaling. Kan Vermeulen een overzicht maken?Is het nog mogelijk de windmotor te leveren die in 1955 werd aangeboden? De financiën staan er nu beter voor.
Op 15 februari stuurt Vermeulen een overzicht van ontvangen betalingn van de afgelopen jaren. Een windmotor kan worden geleverd voor f 680,- volgens de offerte van 21 juli 1955.
Op 27 maart schrijft de pastoor aan Vermeulen dat het kerkbestuur accoord gaat met het aanschaffen van een windmachine voor f 680.- De aanleg van de sterkstroomleiding zal worden uitgevoerd door Dekker & Rotteveel uit Meppel.
Op 28 maart stuurt orgelmaker Vermeulen de gegevens van de te installeren windmachine door aan de firma Dekker & Rotteveel te Meppel. De ventilator wordt direct achter het orgel opgesteld. De plaats voor de schakelaar afspreken met de pastoor of de organist. Plaatsing wordt verwacht over 2 maanden. Van dezelfde datum is de bevestiging door Vermeulden van de opdracht tot het plaatsen van een windmotor. De plaatsing is afhankelijk van de levertijd vanuit Basel.
Op 3 juli meldt Vermeulen dat de windmotor nog niet binnen is. Er is een telegram gezonden te bespoediging.
Op 6 juli meldt Vermeulen dat de windmotor voor 15 juli vanuit Basel naar Nederland zal worden verstuurd. Plaatsing volgt deze maand. (13)

1959: Op 4 december schrijft Dr. A.C. Ramselaar van het aartsbeschoppelijke seminarie in Apeldoorn aan de beschop van Groningen dat het orgel in de nieuwe kerk zal worden geplaatst op het priesterkoor. Het orgel is op de schets onmogelijk klein getekend. Daardoor zal de kas veel dieper moeten worden. Het wordt een lelijk meubel naast het altaar. Een orgelfront achter het altaar is altijd misplaatst. (13)

1960: Bericht over subsidie voor de kerk, waarbij ook de inrichting met een orgel wordt genoemd.

Meppeler Courant 1960-01-25

1961: Op 31 januari schrijft adviseur De Bruyn aan de pastoor van Meppel dat hij had gehoord dat er vanuit Meppel contact was geweest met de orgelmaker Pels. Hij wil graag adviseren en langs komen. Hij kent het oude orgel en daar zijn nog mogelijkheden..
Bouw van een nieuwe kerk aan de Grote Oever. De eesrte steen wordt gelegd op 26 maart.
Op 29 maart beschrijft Vermeulen aan adviseur De Bruyn 4 alternatieven voor een 'gewoon' orgel en een voorstel voor een unit-orgel.
De varianten voor een gewoon orgel kosten f 15.000,- met inlevering van het oude orgel. Het unit-orgel met 3 stemmen en 17 registers kost f 13.500,-.
Welke voorstellen kunnen worden doorgestuurd naar Meppel?
Op 15 april schrijft de pastoor aan Vermeulen dat hij kiest voor een gewoon orgel en niet voor een unit-orgel. Pastoor de Bruijn adviseerde dispositie A. De heer Schepop uit Arnhem en het organisten echtpaar Verrips uit Meppel adviseerden dispositie B. Het is van groot belang dat het orgel op tijd klaar is omdat men als bezig is met het instuderen van een mis voor de ingebruikname van de kerk.
Op 25 april schrijft de Katholieke klokken- en orgelraad dat ze voorstander zijn van de eerst dispositie. Ze zullen Vermeulen vragen om haast te maken.
Het contract met Vermeulen dateert van 25 april.
Op 3 mei dankt Vermeulen voor de ontvangst van het getekende contract. Men is inmiddels met de bouw begonnen. De tekening voor de ijzerconstructie wordt naar de architect gestuurd.
Bij een begroting van 23 juli voor de bouw van een nieuwe kerk staat nog f 5.000,- gereserveerd voor de herziening van het kerkorgel en f 1.500,- voor een onderbouw voor het orgel. Men was vermoedelijk van plan het oude orgel over te plaatsen met een nieuwe onderbouw.
De kerk wordt op 3 oktober 1961 ingewijd door toenmalig bisschop van het bisdom Groningen, mgr. De Jong met een zeer uitgebreide liturgie gevierd. Zie het liturgieboekje.
De losstaande toren is een eerbetoon aan de aartsengel Gabriël. De toren werd in de volksmond al gauw 'de toren met het scheepszeil' genoemd.
Van 6 oktober dateert het rapport van de katholieke klokken- en orgelraad over het nieuwe orgel. Het orgel is opgeleverd volgens het contract. Het pijpwerk is van goede makelijk. Jammer dat het front in zink is uitgevoerd en niet in tin. De intonatie is goed maar er zijn nog een paar veranderingen nodig:
- De Prestant 4' wordt pittiger, zodat ze beter aansluit bij de Mixtuur. Dit manuaal is 'mager van bezetting'.
- De Salicionaal was iets te strijkend en wordt wat ronder en milder
- De quintering wordt iets terug genomen omdat de kerkruimte dit niet verdraagt.
Het orgel werd goed en degelijk afgeleverd.
Op 11 oktober verstuurd Vermeulen de eindafrekening naar Meppel. Ook wordt een lamp voor de lessenaar meeverstuurd.
In het kasboek van 1961 zijn een aantal uitgaven voor het orgel te vinden:
- Dr. P.J. de Bruijn Kockengen f 225,-
- Fa. Jos Vermeulen Alkmaar f 10.000,- (13)

Dispositie:

Manuaal I		Manuaal II		Pedaal
Bourdon	8' 12 hout 44 tin	Salicionaal	8' 24 zink 32 tin	Subbas	16' 12 hout 18 transmissie
Prestant	4' 8 zink 48 tin	Roerfluit	4' 56 tin	Gedekt	8' 30 transmissie
Mixtuur	III 1 1/3' 168 tin	Gemshoorn	2' 56 tin	Fluit	4' 40 transmissie

Manuaalkoppel I-II, Pedaalkoppel I, Pedaalkoppel II
Drie vaste combinatoies P, F, T
Automatische pedaalomschakeling

De nieuwe Meppeler 4 oktober 1961 Klik op de afbeelding voor een vergroting

Foto www.kerkeninbeeld.nl

Foto's vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl

1962: Op 27 februari stuurt Vermeulen een herinnering voor de betaling van de laatste termijn van f 5.075,- (13)
Het oude orgel wordt door Vermeulen verplaatst naar de kapel van het klooster Sint Philomena in Hoogerheide. (14)

1965: De oude katholieke kerk brandt af op 11 augustus 1965, voordat de kerk volgens plan zou worden afgebroken.
Zie de film op http://www.amateurfilmplatform.nl/films/brand-rk-kerk-meppel

1985: Het Gradussen-orgel wordt door Vermeulen verplaatst naar de kapel van het verpleeghuis de Bongerd in Heeswijk-Dinther. (14)

Foto Piet Bron (14)

2006: De kerk is verkocht aan een projectontwikkelaar. Zeker is dat de kerk zal worden afgebroken.
De Woningstichting Actium heeft de kerk per 1 november gekocht en wil er appartementen en kantoren bouwen. CDA en Sterk Meppel willen de toren behouden.
Men heeft inmiddels van de Gereformeerde vrijgemaakte Kerk in Meppel het kerkgebouw aan de Commissaris De Vos van Steenwijklaan gehuurd voor een periode van 15 jaar.

Links: Foto (05) rechts: Tekening door Jan Vissering (1933-2017) (07)

2007: Het orgel moet voor november 2007 zijn verkocht. (01)
Het orgel zou worden geplaatst in de Gerardus Majellakerk in Barger Oosterveld. Orgelmaker Adema uit Hillegom heeft het vlak voor de afbraak van de kerk gedemonteerd. Daarma is het opgelagen in een schuur in Barger-Oosterveld. Bij nadere inspectie bleek dat de zuigkernmagneten van de windlade niet goed meer waren en het reviseren daarvan was nogal kostbaar. In Barger Oosterveld was ondertussen al een orgel uit Zeist geplaatst. Het orgel uit Meppel werd min-of-meer vergeten. De eigenaar van de schuur overleed omstreeks 2010. De familie moest het perceel na verkoop ontruimen en heeft, niet wetend wat met het pijpwerk aan te moeten, alles doorverkocht aan een metaalhandelaar. (15)

2007: Artikel uit de Stentor: Katholieken nemen afscheid kerkgebouw
De rooms-katholieke geloofsgemeenschap Sint Stephanus in Meppel neemt zondag afscheid van het vertrouwde kerkgebouw aan de Grote Oever.
De parochiekerk heeft vanaf de inwijding op 3 oktober 1961 dienst gedaan als ontmoetingsplek voor de katholieken van Meppel en omgeving. De katholieke parochie, die naast Meppel ook de dorpen Staphorst, IJhorst, Havelte, Nijeveen en Wanneperveen omvat, zal op 4 november het nieuwe kerkelijke onderkomen aan de Commissaris de Vos van Steenwijklaan plechtig in gebruik nemen.
Komende zondag zal pastoor K. Tolboom vanaf 10.00 uur voorgaan in de laatste viering in de huidige kerk.
Aan het eind van de viering worden alle gewijde elementen uit het gebouw verwijderd. (02)

Meppeler Courant 2007-10-12

2007: Aan het eind van de dienst op 28-10-2007 in de RK-kerk werden alle gewijde elementen door de parochianen uit het gebouw verwijderd. Deze worden de komende dagen weer aangebracht in de nieuwe kerk aan de Commissaris de Vos van Steenwijklaan. Dit is al gebeurd met de fraaie gebrandschilderde ramen, die na een schoonmaakbeurt een plaats hebben gekregen in de nieuwe kerk. Het nieuwe onderkomen van de rooms-katholieken is het voormalige onderkomen van de leden van de Gereformeerd Vrijgemaakte Kerk, die onlangs zijn verhuisd naar de Talmastraat in de wijk Haveltermade waar de leden de voormalige gereformeerde kerk geheel verbouwd hebben. De rooms-katholieke kerk aan de Grote Oever werd in oktober 1961 ingewijd door toenmalig bisschop van het bisdom Groningen, mgr. De Jong. Toen verrees ook de losstaande toren, een eerbetoon aan de aartsengel Gabriël, die in de volksmond al gauw 'de toren met het scheepszeil' werd genoemd. Woningstichting Actium heeft de kerk per 1 november gekocht en wil er appartementen en kantoren bouwen. CDA en Sterk Meppel willen de toren behouden. Zondag neemt de rooms-katholieke parochie het nieuwe onderkomen in gebruik. Mgr. dr. W.J. Eyk, bisschop van het bisdom Groningen, wijdt de kerk in als nieuwe parochiekerk. (04)

2007: De rooms-katholieke geloofsgemeenschap verkocht zaterdag (10-11-2007) de overtollige inventaris van de reeds verlaten Sint Stephanus kerk aan de Grote Oever. Zo‘n dertig bezoekers kwamen naar de voormalige parochiekerk om te kijken of er tussen de boedel iets van hun gading bijzat. Er zijn diverse soorten tafels, bankjes en stoelen verkocht waaronder nog enkele oude zogenaamde bidstoelen.
De laatste eucharistieviering in de kerk aan de Grote Oever en de eerste (inwijdings)viering in de nieuwe parochiekerk aan de Commissaris de Vos van Steenwijklaan heeft de laatste bedenkingen en triestheid over het verlaten van de oude plek wel doen verdwijnen. "Mensen vinden de nieuwe kerk echt heel mooi en prettig. De verkoop van de laatste inboedel en restpartij stoelen van de Gereformeerde kerk (vrijgemaakt) is daarom dan ook slechts een zakelijke formaliteit. Er was geen sprake meer van emotie," vertelt Kees Schiphouwer van het parochiebestuur. De doopvont en het altaarblad gaan naar een nieuwe katholieke kerk in Polen, het orgel naar een parochiekerk in Drenthe.

2007: Het orgel van de H. Stephanuskerk te Meppel zou worden overgenomen door de RK kerk van Barger-Oosterveld dit gaat echter niet door.
De fa. Adema uit Hillegom heeft het orgel in de week van 11 november 2007 gedemonteerd. Namens de KKOR is Frits Haaze bij deze verplaatsing betrokken als adviseur. (03)

2012: De toren wordt alsnog gesloopt.

Bronvermelding:

E-Mail van Wim Boer d.d. 23-09-2007
Bron: http://www.destentor.nl/nwoverijssel/ d.d. 24-10-2007
E-Mail van Fits Haaze d.d. 13-11-2007
E-Mail vanuit [Kerkorgel] per 31-10-2007
www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Meppel,_Grote_Oever_142_-_Stephanus
E-Mail: Frits Kaan wees mij in een mail van 29-12-2015 op een betere foto
Archief Jaap Brouwer
Artikel in Oud Meppel 2023 maart, Victor Timmer, Orgels in de voormalige rooms-katholieke kerk (1866) in Meppel 45-53
www: https://www.brabantorgel.nl/heeswijk-dinther-concertzaal-laverhof-cunera-de-bongerd/ (2023-03-28)
Boek: Leo L.G. Wijfjes, St. Stephanusparochie 1861-2015 kroniek van een verdwenen parochie, eigen uitgave, 2018
Boek: J.W. Evers, De parochie Meppel, voor en na de Reformatie, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan der parchie, den parochianen aangeboden, 1911
Boek: Rob Schoemaker, De Rooms-Katholieke kerken in Meppel, 2001
Drents Archief: 0431 St. Stephanusparochie te Meppel 8 Dossiers: - restauratie van het kerkgebouw, 1937 - bouw van de nieuwe kerk, 1953-1963 - zangkoren en orgel, 1904-1906.
www: http://orgbase.nl/
Facebook: Anton Lucassen (organist te Barger-Oosterveld) 21-08-2023