Meppel Remonstrantse kerk

1879: Bouw van een Remonstrantse kerk in Meppel

1880: Aanschaf van een harmonium uit Amsterdam. Dit is mogelijk een drukwindharmonium van Alexandre. Deze firma adverteerde in het jaar 1876 vele malen in de Drentsche Courant.

Provinciale Drentsche en Asser courant 26-03-1881


Provinciale Drentsche en Asser courant 28-11-1881

1884: Plannen voor het plaatsen van een orgel

Algemeen Handelsblad 18-03-1884


Provinciale Drentsche en Asser courant 19-03-1884, 28-03-1884


Het nieuws van den dag : kleine courant 31-03-1884


Provinciale Drentsche en Asser courant 02-04-1884, 04-06-1884


Het nieuws van den dag : kleine courant 06-05-1884


Provinciale Drentsche en Asser courant 11-07-1884

1885:
Bouw van het orgel door L. van Dam en Zonen te Leeuwarden.
Het orgel wordt op 30 augustus 1885 met een kerkdienst in gebruik genomen.
De kosten van het orgel waren f 4.500,- (13)
De zaterdag daarvoor is het gekeurd door Johannes Worp, organist van de Martinikerk te Groningen. Hij gaf zondagmiddag om 17:00 uur ook een orgelconcert. (04)
De eerste organist was L. Mulder die al sinds de bouw van de kerk hier speelde.

Algemeen Handelsblad 12-05-1885 en Het vaderland 02-09-1885


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-04-1885, Meppeler Courant 23-05-1885


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-05-1885, 13-05-1885, 26-05-1885, 18-08-1885


Algemeen Handelsblad 31-08-1885


Foto uit het boekje van E.J. Wilzen-Bruins, De Remonstrantse kerk te Meppel, Meppel 1945. (14)

Op basis van het boekje van mevr. Wilzen-Bruins en een kranten bericht reconstrueerde Victor Timmer de mogelijke dispositie van het orgel.
Wilzen-Bruins meldde: “Het orgel bezit 2 klavieren, met aanhangend pedaal en een twintig registers”.
Volgens een bericht over de ingebruikneming in de Meppeler Courant van 2 september 1885 was het een “1/16 [sic] voets dubbel werk, bevat 2 klavieren en 25 registers.
Het geheel bestaat uit een 1100 pijpen en de fabriekanten verdienen ten volle door hun degelijk werk aanbevolen te worden als meesters in hun vak”.
Afgaande hierop was de dispositie waarschijnlijk het beste te vergelijken met die van Buitenpost, welke tot 1974 als volgt was: (*8)
Hoofdwerk: Bourdon 16 vt, Violon 16 vt. disc., Prestant 8 vt, Holpijp 8 vt, Octaaf 4 vt, Roerfluit 4 vt, Quintprestant 3 vt, Octaaf 2 vt, Cornet 3 sterk disc., Trompet 8 vt (basen discant);
Bovenwerk: Roerfluit 8 vt, Salicional 8 vt, Viola di Gamba 8 vt, Salicet 4 vt, Fluit Travers 4 vt, Quintfluit 3 vt, Gemshoorn 2 vt, Klarinet 8 vt.
Voegt men daar de registerknoppen aan toe voor de werktuigelijke registers die worden genoemd bij de andere voorbeelden van dit orgeltype, zoals Manuaalkoppel, Pedaalkoppel, Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Bovenwerk, Tremulant en Windlosser,
dan komen we (registerknoppen tellend!) inderdaad uit op het bovengenoemde aantal van 25 registers. (12)


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-09-1885


Leeuwarder courant 02-09-1885


Meppeler Courant 02-09-1885


Meppeler Courant 26-08-1885


Provinciale Drentsche en Asser courant 06-07-1886


Provinciale Drentsche en Asser courant 26-04-1887


Provinciale Drentsche en Asser courant 13-03-1888, 25-07-1888,



Provinciale Drentsche en Asser courant 30-10-1888, Caecilia; algemeen muzikaal tijdschrift van Nederland jrg 45, 1888, no 23, 01-12-1888

1889: Concert door J.C. van Apeldoorn

Meppeler courant 1889-06-26, Provinciale Drentsche en Asser courant 26-06-1889


Provinciale Drentsche en Asser courant 14-03-1890


Provinciale Drentsche en Asser courant 07-08-1893


Provinciale Drentsche en Asser courant 07-06-1895


Provinciale Drentsche en Asser courant 27-10-1897


Provinciale Drentsche en Asser courant 26-11-1900


Provinciale Drentsche en Asser courant 24-06-1902


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-08-1904


Nieuwsblad van het Noorden 07-12-1904, 06-04-1905


Provinciale Drentsche en Asser courant 27-03-1906, 12-09-1906


Provinciale Drentsche en Asser courant 16-05-1911


Provinciale Drentsche en Asser courant 02-03-1916


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-12-1919





Provinciale Drentsche en Asser courant 22-12-1924


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1928


Provinciale Drentsche en Asser courant 28-07-1931

1936: Het orgel werd gereviseerd door de firma Valckx en Van Kouteren uit Rotterdam. Er kwam toen ook een Meidinger windmotor (01).


De Nederlander 28-03-1936 en De standaard 15-05-1936

1937: Antwoord op 20 juli van de kerk op een door Reil uitgebracht offerte voor een restauratie. Ze willen verder met Reil, mits hij de conditie voor ook het daarna te verichten uit de offerte haalt. (09)


De radiogids; officieel orgaan van de Vereeniging van Arbeiders-Radio-Amateurs (VARA), jrg 12, 1937, no 4, 27-11-1937


Provinciale Drentsche en Asser courant 21-11-1938

1939: Kattebelletje (lastig leesbaar) van  een contact met Reil. Op 4 mei doet Reil een voorstel voor uit te voeren stembeurten voor Hfl 27,50 De kerk geeft opdracht aan Reil om het orgel te gaan stemmen. Op 9 mei dankt Reil voor de opdracht om het orgel te stemmen. (09)

1942: OP 27 juli meldt Reil dat hij hij het orgel helaas nog niet heeft kunnen een stemmen. Een dag na de telefonische aanvraag vanuit Meppel werd zijn personneel door de Duitsers gevorderd. Ook is hij bang dat zijn "luxe-bedrijf" gesloten zal worden.
Bij grote urgentie zou hij op 10 en 11 augustus langs kunnen komen. Op 10 augustus 1942 schrijft dhr. Otten dat de stembeurt uitgesteld kan worden, maar niet later dan okt/nov. (09)

1945: Kerk en orgel gaan verloren door oorlogsgeweld. Op 28 januari 1945 trof een verdwaalde bom uit een vliegtuig van de geallieerde luchtmacht het kerkgebouw.
Op 8 februari 1945 schrijft de organist van de kerk dhr. H. Smit Reil een uitgebreide emotionele brief (blz. 01, 02 en 03)over het verloren gaan van het orgel.
Gelukkig was niemand in de kerk toen de bommen vielen, maar in de nasste omgeving zijn 20 doden gevallen. Hij probeert uit de puinhopen nog zoveel mogelijk van het orgel te redden.
Hij vraagt zich af of de restanten misschien nog bruikbaar zijn en wat de mogelijke waarde is.
Hij informeert ook alvast naar de mogelijkheden van een nieuw orgel. Ook is hij veel orgelmuziek kwijt geraakt en vraagt Reil om hulp deze weer te vervangen. (09)


Provinciale Drentsche en Asser courant 10-02-1947

1951: Op 14 april 1951 werd de eerste steen gelegd voor de bouw van een nieuwe kerk.

1953: Op 30 juli schrijft organist H. Smit dat hij werd geattendeerd op een orgel wat Ruiter te koop zou hebben. Smit heeft de volgende vragen:
- Welke tractuur heeft het orgel
- Hoeveel sprekendes stemmen en welke registers
- Hoeveel klavieren
- Aangehangen of zelfstandig pedaal
- Orgelmaker en bouwjaar
- Modern of ouderwets front
- Kan het front worden gewijzigd
- In welke kerk heeft het gestaan
- Is er een foto van beschikbaar
- Wat is de prijs
De nieuw gebouwde kerk heeft een prima akoestiek. Kan Smit een vergoeding krijgen voor zijn bemiddeling? Het orgel wat er nu staat wordt gehuurd en voldoet qua klank slecht.
Ruiter antwoordt op 8 augustus en stuurt een foto van het orgel met een beschrijving. Het is een machanisch orgel met 8 stemmen van naar schatting 60 jaar oud en is gebouwd door Van Oeckelen. Het orgel heeft wel te leiden gehad van vocht.
Dispositie: Bourdon 16' b/d, Prestant 8', Holpijp 8, Violon 8', Octaaf 4', Fluit 4', Woudfluit 2', Mixtuur.
De Bourdon 16' kan in het pedaal worden gebruikt.  Het kan voor f 9.000,- gerestaureerd en opgesteld worden.
In een aparte brief schrijft Ruiter dat de beloning voor Smit afhangt van het aantal uren dat hij besteedt. Ruiter is van mening dat de goede akoestiek van de kerk een orgel rechtvaardigt van 2 manualen en een zelfstandig pedaal. De ksoten schat hij in tussen de f 20.000,- en f 40.000,- Hij denkt dat de finaciële situatie van de kerk in Meppel zo'n investering nog niet toelaat. Het te koop staande instrument zou dus een overgangsinstrument kunnen zijn. Als een orgel wordt gehuurd is dat geld definitief weg.
Op dezelfde dag schrijft organist Smit aan Ruiter. De foto deed hem denken aan het orgel in de Doopsgezinde kerk van Meppel. Kent Ruiter dit orgel. Hij noemt daarna de dispositie. Na overleg met het kerkbestuur zijn er nog extra vragen gekomen.
Zij maken zich zorgen over de vochtschade. Smit acht dit goed reparabel. Men het een bezwaar dat het orgel niet bezichtigd en bespeeld kon worden. Men is bang voor een harde en schelle klank. Het zou niet mistaan in onze kerk als we het ontdoen van de versierselen en een andere kleur geven.
Smit heeft het liefst een orgel met 2 manualen en een zelfstandig pedaal van 18 stemmen. Hoe lang is het aanbod van Ruiter nog geldig?
Op 10 augustus vraagt of het mogelijk is het orgel te vergroten als er meer geld beschikbaar is. Is er een mogelijkheid voor een tweede klavier?
Op 12 augustus beantwoordt Ruiter de brieven van 8 en 10 augustus. Het orgel is afkomstig uit een kerkgebouw dat sterk is vergroot waardoor het oude orgel niet meer toereikend was. Alle gebreken kunnen prima worden hersteld en en de windlade wordt zo aangepast dat deze ook bestand is tegen heteluchtverwarming. Ruiter verwacht dat de klank van het orgel prima zal passen. De vraag waar het orgel vandaan komt doet niet ter zake.
Het toevoegen van een tweede klavier in een aparte kas achter het orgel is goed mogelijk. Het tweede klavier nu alvast inbouwen zal f 1.200,- kosten. De orgels worden opgeleverd met 10 jaar garantie. is het mogelijk volgende week een beslissing te nemen? Levering zou nog voor de kerstdagen kunnen plaatsvinden.
Op 17 augustus schrijft de kerkenraad aan Ruiter dat ze niet ingaan op het aanbod omdat het oude front niet past in een modern kerkgebouw.
Op 21 augustus schrijft Ruiter dat het over smaak niet valt te twisten. Het aangeboden orgel zou nieuw f 17.450,- kosten. Wijzigen van het front door architecten kan leiden tot eigenaardige ontwerpen. Hij verwijst naar het front van het orgel in de Parkkerk in Groningen. Ruiter heeft veel waardering voor de kerk in Meppel qua ruimtewerking en akoestiek. (16)


195x: Reil plaatst een klein pijporgel in de kerk. Dat door de kerk wordt gehuurd. (Zie de brief van organist H. Smit d.d. 14 mei 1956) (10)


Foto (07)

1956: Plannen voor nieuw kerkorgel


Meppeler courant 1956-11-19

Op 14 mei schrijft de organist van de kerk H. Smit aan de orgelcommissie van de Hervormde kerk. Hij wil de voorstanders van een Hammond-orgel ervan overtuigen dat aanschaf van zo'n instrument niet verstandig is. Kan de Commissie een rapport sturen zodat hij de voorstanders ervan kan overtuigen dat een aanschaf niet verstandig is. In de kerk staat nu een klein pijporgel dat wordt gehuurd van de fa. Reil. Op 25 mei antwoord door de Orgelcommissie. Men zegt toe het rapport toe te sturen. De commissie ontraadt de aanschaft van een electronisch orgel sterk. Op 28 november informeert de Orgelcommissie over er al een beluit is genomen omtrent de aanschaf van een orgel. De prijzen stijgen snel en uitstel zal leiden tot een hogere prijs. (10)

1957: De gemeenteraad van Meppel kent een subsidie toe van F 4500,- voor de aanschaf van een orgel.
In de periode oktober - december wordt er na veel discussie in de provinciale staten besloten dat voor de bouw van een nieuw orgel een subsidie wordt toegekend van f 3.000,-. (17)

Leeuwarder courant 10-08-1957, Meppeler courant 1957-06-03, 1957-06-05, 1957-06-07, 1957-06-07


Provinciale Drentsche en Asser courant 06-06-1957, 02-08-1957, 2-11-1957, 12-12-1957


1957 Notulen en bijlagen van de Provinciale Staten 19 november
In deze statenvergadering ontstond een uitgebreide discussie omtrent het wel of niet verlenen van deze subsidie op basis van een aantal aangeleverde stukken.



Provinciale Drentsche en Asser courant 18-12-1957 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

Tussentijds heeft er in de kerk vermoedelijk een interim orgel van Reil gestaan. De kerkenraad van de Gereformeerde kerk in Valthermond werd tenminste door Reil in 1958 uitgenodigd een kijkje te nemen in Meppel.
Vermoedelijke dispostie: Gedekt 8', Prestant 4', Octaaf 2', Mixtuur volgens het aantekenbriefje van een van de bezoekers uit Valthermond.

1958/1959: Nieuw orgel door  E. Leeflang te Apeldoorn.
Het contract voor de bouw werd op 19 september 1958 afgesloten. Zie blz. 01 en 02 (08)

meppel12a.jpg (29587 bytes)

Hoofdwerk   Rugwerk   Pedaal  
Prestant 8’ Holpijp 8’ Holquintadeen 16’
Roerfluit 8’ Prestant 4’ Schalmei 4 (horizontaal)
Vlakfluit 4’ Flageolet 2’    
Mixtuur 2’ 3-4 st. Scherp 1’ 3 st.    
Dulciaan 8’        

Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II; Manuaal I - Pedaal; Manuaal II - Pedaal (02).
meppel12b.jpg (20958 bytes)


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1959, 23-12-1959

1980: Op 25 februari informeert de organist Rabenort of bij Reil bekend wat er is gebeurd met eventuele restanten van het orgel na het bombardement van 1945. (09)


Stemkaart Reil 2001

2007: Een stichting gaat voor de Remonstrantse gemeente in Meppel uitzoeken wat de mogelijkheden zijn om het kerkgebouw aan de Heerengracht af te stoten. De ledenvergadering heeft toestemming gegeven om het proces in gang te zetten.
De Remonstrantse gemeente werkt al enige tijd samen met de Doopsgezinde kerk. De ene maand vindt de dienst in de Remonstrantse kerk plaats, de andere maand in de Doopsgezinde kerk aan de Vledderstraat. De Remonstrantse kerk is zelfs te groot voor twee gemeenten. Bovendien is er wegens geldgebrek al lange tijd geen onderhoud gepleegd aan het kerkgebouw aan de Heerengracht. Een stichting gaat nu onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor de Remonstrantse gemeente. Zeker is dat de gemeente in de toekomst overgaat naar de (veel nieuwere) Doopsgezinde kerk. Dat kan echter nog wel enige jaren duren. (03)

2008: Het orgel is via bemiddeling door Orgelmakerij Sicco Steendam te Roodeschool verkocht naar Polen. (05) Op 28 september 2008 is de laatste dienst gehouden in de remonstrantse kerk. Er wordt nu samen met de Doopsgezinden gekerkt in de Doopsgezinde kerk. (06)

2011: De kerk is inmiddels afgebroken tot op de voorgevel na. Zie onderstaand een foto uit het Dagblad van Het Noorden uit eind februari 2011.



Bronvermelding:
  1. Het Orgel (1935-1936). De Harp (1936)38.
  2. Het Orgel (1960)19.
  3. [kerkorgel] Diverse kerkberichten (838) d.d. 2-3-2007
  4. Website http://www.remonstranten.org/meppel/
  5. E-mail van Sicco Steendam d.d. 31-01-2008
  6. www: http://www.remonstranten.org/meppel/
  7. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Meppel,_Heerengracht_23_-_Remonstrantse_Kerk
  8. Archief Leeflang
  9. Archief Reil
  10. Archief Lambert Erné, Universiteit Utrecht
  11. E-Mail d.d. 05-07-2021 van Victor Timmer
  12. Tijdschrift: Friese Orgelkrant 2021, Victor Timmer, “Dit orgel maakt mij overbodig, het is veel te solide, er valt niets aan te verdienen” Over de bouw en ondergang van het mooiste orgel van Meppel
  13. Boek: Joannes Tideman, De remonstrantsche Broederschap Biographische Naamlijst, Y. Rogge Amsterdam, 1905 blz. 384
  14. Boek: E.J. Wilzen-Bruins, De remonstrantse kerk te Meppel, Boom, 1945
  15. Artikel: Oud Meppel 2021 jaargang 43-4, Victor Timmer, Dit orgel maakt mij overbodig 11-17
  16. Mense Ruiter oude archief
  17. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 926 Meppel, remonstrantse kerk; 1957
 


De Remonstrantsche broederschap biographische naamlijst van hare professoren, predikanten en proponenten, met historische aanteekeningen omtrent hare kweekschool en gemeenten - 1905