Nieuw-Amsterdam, Gereformeerde kerk
Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d.
29 oktober 2016
- J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576 Registratie:
Prestant 8', Octaaf 4', Woudfluit 2' Pedaal: Subbas 16',
Octaafbas 8'
- Garmt Bouwman: Uit Vijf
intermezzi nr. 1 Registratie:
Roerfluit 8', Viola d'amore, Aeoline Later +Prestant
8' -Prestant 8' Pedaal: Subbas 16'
1895: Orgel geplaatst door H. van der Molen uit Steenwijk in het oude kerkgebouw.
Gegevens omtrent dit orgel zijn af te leiden uit een
brief van P. Visscher aan Valckx en
van Kouteren van 3 maart 1925: "We hebben in het thans bestaande kerkgebouw een
orgel wat bijna jaren in gebruik is.De tinnen frontpijpen,27 in getal,welke naar
ik meen van de 8vts prestant zijn, zijn nog als nieuw. Kunnen die misschien
voordeeligheidshalve nog weer gebruikt worden? Of is het verstandiger het geheel
te verkoopen of verruilen ? We hebben daarin 8 vts prestant ,8 v. bourdon, 4 en
2 v.octaaf,4 v. fluit,2 v* woudfluit en mixtuur 5 sterk. Deze allen zijn
doorloopende registers,behalve enkele van groot octaaf waar prestant en bourdon
ineen loopen. Tevens is er nog 16 v. prest, discant .Wat zou zoón instrument nog
op kunnen brengen ? Voor een groot deel zijn de pijpen van hout. M,i. zou het
nog zeer goed voor een kleine kerk kunnen dienen.
Hieruit valt de volgende
dispositie af te leiden:
Prestant 8'
Prestant 16' discant
Bourdon 8'
Octaaf 4'
Octaaf 2'
Fluit 4'
Woudfluit 2'
Mixtuur V
De bouwer van
het instrument wordt echter niet genoemd.
Foto links van de oude kerk en de pastorie. (05) Foto recht (07) Klik op de foto voor een vergroting.
1909: Men was al vroeg bezig met de financiering voor een
nieuw kerkgebouw.
De bazuin; gereformeerde stemmen uit de Christelijke Afgescheidene Kerk in
Nederland jrg 57, 1909, no 40, 01-10-1909
Emmer courant
15-04-1924
1924-1926: Bron: (04)
Bouw van een nieuwe
kerk naar een ontwerp van de architect W. van Straten uit Coevorden. Ook het
interieur en het orgel worden door hem ontworpen.
Links ansichtkaart, rechts asichtkaart Reliwiki (02)
De standaard
28-05-1925, De Nederlander 29-05-1925, Amsterdamsche kerkbode; officieel orgaan
van de Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende), jrg 39, 1925, no 2001,
07-06-1925, De heraut voor de gereformeerde kerken in Nederland, 1925, no 2501,
27-12-1925
Provinciale
Drentsche en Asser courant 21-12-1925
Het orgel is een nieuw pneumatisch orgel door de fa. Standaart uit Schiedam. Het orgel is een schenking door de
fam. Visscher. De eerste organisten stammen dan ook uit die familie.
Het gehele orgel staat in een zwelkast.
Ontwerptekening orgel door architect W. van Straten uit Coevorden in 1924
Het oude orgel wordt verkocht naar de Hervormde kerk van
Drachtstercompagnie en daar geplaatst door Tromp uit Sappemeer (01)
Het orgel wordt meteen in de nieuwe kerk geplaatst, die op 16 december 1925 in gebruik wordt genomen.
Documenten mbt. de orgelgeschiedenis: (04)
- Ongedateerde instructie
voor de orgelcommissie. (05)
- 24 juli 1924: Brief van
architect van Straten uit Coevorden met het ingesloten 3 tekeningen (Tekening 01,
tekening 02 en
tekening 03) met het ontwerp
van de te bouwen kerk en bijbehorende gebouwen. Bijgaand ook een tekstmatige
toelichting van het ontwerp
(blad01,
blad02,
blad03,
blad04,
blad05,
blad06)
- 2 maart 1925: Brief van P.
Visscher aan fa. Valckx & van Kouteren met een verzoek een aanbod te doen
voor een nieuw orgel en uit te zoeken wat er nog bruikbaar is van het huidige
orgel.
- 4 maart 1925: Brief van
Valckx & van Kouteren met een aanbod voor een orgel voor ca. F 6.500,=
- 6 maart 1925: Brief van P.
Visscher aan fa. Valckx & van Kouteren waain hij meldt dat een bezoek
aan Nieuw-Amsterdam nog te vroeg is in dit stadium. Hij zoekt naar
besparingsmogelijkheden. (Bv. geen windmotor maar een trapinrichting)Het
tweede blad van de brief ontbreekt. Het bedrag van F 6.500,= is te hoog. Een
bedrag van F 4.000,= is beter passend.
- 8 maart 1925: Schrijven (blad01,
blad02)van fa. Valckx & van
Kouteren met een aanbod voor ee 1-klaviers orgel
- 23 april 1925: Brief van de fa. Dekker uit Goes
waarin ze aanbieden het bestaande orgel te kopen en nieuw orgel te leveren.
- 1 mei 1925: Brief van P.
Visscher aan de fa. Valckx & van Kouteren met de vraag een aanbod voor een
nieuw orgel te doen.
- 4
mei 1925: Brief (blad01,
blad02) van de fa. Dekker waarin
wordt verwezen naar een voorgaand gesprek en een offerte wordt bijgevoegd voor
een nieuw orgel (blad01,
blad02,
blad03,
blad04) voor de prijs van F 3395,=
incl. de inruil van het bestaande orgel.
- 4 mei 1925: Brief van de fa.
Valckx & van Kouteren en Co's. Antwoord op een verzoek uit Nieuw-Amsterdam
voor overleg.
- 7 mei 1925: Prijsberekening door fa. Valckx & van Kouteren voor een
orgel met 1 manuaal incl een concept-garantiebewijs.
blad01,
blad02.
- 8 mei 1925 Eerste contract met Standaart (blad01,
blad02,
blad03). Dit contract wordt
vervangen door het definitieve contract per 27 mei 1925.
- 27 mei 1925: Brief van
Standaart waain hij dankt voor de bevestiging van de opdracht tot het bouwen
van een nieuw orgel. Het contract is bijgesloten. (blad01,
blad02,
blad03,
blad04,
blad05,
blad06,
blad07)
- 2 juli 1925: Brief van
Standaart, waarin wordt gevraagd om een orderbevestiging voor het toeveoegen
van een crescendokast voor het hele orgel.
- 13 juli 1925: Brief van
Standaart met een bevestiging van het inbouwen van de crescendokast. Ook
dringt hij aan op het leveren van een fronttekening door de architect van
Straten.
- 6 augustus 1925: Brief van
de architect van Straten aan de orgelcommissie waarin hij zijn ongenoegen
uit dat de orgelcommissie rechtstreeks correspondeert met Standaart over de
orgelkas. Er was afgesproken dat de architect met Standaart het overleg zou
voeren.
- xx augustus Brief (Blad01,
blad02) van architect van
Straten een de orgelcommissie om een overleg te organiseren tussen hem,
Standaart en de orgelcommisiie teneinde het ontwerp voor de orgelkas rond te
krijgen.
- 18 november 1924:
Garantiebewijs door Standaart.
- 24 november 1925: Kwitantie
van Standaart voor de betaling van de eerste termijn van F 3.075,= F 3.000
voor het nieuwe orgel en F 75,= voor de overplaatsing naar
Drachtstercompagnie van het oude orgel.
- 11 december 1925: Briefkaart (voorzijde,
achterzijde) van J. Tromp uit
Sappemeer aan P. Visscher. Hij stelt aan de orde dat hij van Standaart een
rekening van F 75,= kreeg voor opstelkosten van het oude orgel in
Drachtstercompagnie, maar dat afgesproken was dat de GK Nw-Amsterdam dit zou
betalen. Dit geldt ook voor meerkosten.
- 18 december 1925: Brief van
Standaart. Het meerwerk in Drachtstercompagnie is door Standaart in rekening
gebracht bij G. Tromp.
- 21 januari 1926: Rekening
van J. Tromp uit Sappemeer, gericht aan P. Visscher voor werkzaamheden aan
het oude orgel te Drachtster-Compagnie.
- 17 februari 1926: Brief van
Standaart aan orgelcie Nieuw-Amsterdam. Men wil graag een nota van de door
Nieuw-Amsterdam voorgeschoten kostgeld. Ook zijn er problemen rond het
plaatsen van het "oude" orgel te Drachtster-Compagni door Tromp uit
Sappemeer.
- 6 april 1926: Brief van J.
Tromp uit Sappemeer als antwoord op een brief van P. Visscher van 26 maart.
Er is blijbaar een verschil van mening over een bedrag van F 80,43
- 7 juni 1926: Brief van de
financiële commissie kerk aan Standaart over een aangeboden wissel van f
975,10 voor de slottermijn. Men is het hiermee niet eens. Er wordt een
specificatie gewenst. Tevenswordt aan de orde gesteld dat er door de kerk
betaald is voor kost en inwoning van personeel van Standaart, het geen in
mindering moet worden gebracht. Ook is F 75,= betaald voor de overplaatsing
van het oude orgel naar Drachtstercompagnie. Ook wordt gevraagd om toesturen
van het garantiebewijs.
- 9 juni 1926: Briefkaart (voorzijde,
achterzijde) van Standaart
waarin hij aandringt op betaling van de slottermijn, daarna zal hij de 89,20
voor huisvestingskosten terug betalen.
- 10 juni 1926: Brief van de
financiële commissie kerk aan Standaart dat er nog geen specificatie van de
slottermijn ontvangen is en ook het garantiebewijs nog niet is geregeld.
- 11 juni 1926: Brief van
Standaart waarin de slottermijn wordt gespecificeerd en het garantiebewijs
wordt toegezonden. De slottermijn wordt vastgesteld op F 1080,= Nl. orgel F
3900,=, Crescendokast F 150,=, Overplaatsing oude orgel F 75,=, Meerprijs
andere windmotor F 35,= Reeds betaald was F 3.000,=
- 14 juni 1926: Brief (blad01,
blad02)van de financiële
commissie aan Standaart waarin met op het bedrag komt van F 960,80 Gewezen
wordt op de al betaalde huisvestingskosten van F 89,20 en ook de meerprijs
voor de motor is niet accoord.
- 15 juni 1926: Brief van
Standaart. Hij wijst er op dat de andere windmotor F 60,= extra kostte en
dat ze de helft maar in rekening hebben gebracht. Voor de huisvestingskosten
wil hij een rekening ontvangen. Het garantiebewijs was al eerder toegestuurd.
- 17 juni 1926: Brief
van de financiële commissie kerk aan Standaart. De specificatie van de F
89,20 is al toegezonden en de kerk beslist hoe vaak er zal worden gestemd.
Voordat de garantie verstreken is zou de fa. Standaart wel eens niet meer
kunnen bestaan!
- 21 juni 1926: Brief van
Standaart. De specificatie van de F 89,20 is niet ontvangenen een nieuw
garantiebewijs is onderweg.
- 22 juni 1926: Brief van de
financiële commissie kerk aan Standaart met ingesloten F 960,80 aan
bankbiljetten en postzegels.
- 22 juni 1926: Kwitantie van
Standaart voor het ontvangen van de slottermijn van F 960,80
- 22 juni 1926: Kwitantie van
F 0,55 van Standaart voor "Briefpost".
- 25 juni 1926: Brief van
Standaart waarin ze bedanken voor de betaling. Een kwitantie is bijgesloten.
- Juni 1926: Rekening van F
50,10 van architect van Straten voor het ontwerpen van het orgelfront
Emmer courant
30-03-1932
Emmer courant 31-03-1937
1942: (04)
-1 april 1942: Dr. Ir. A.J.W. Standaart (Zoon van
Standaart sr.) schrijft een brief
aan W. Visscher dat hij via zijn vader (fa. Standaart is inmiddels failliet) 350
membramen beschikbaar heeft ter vervanging van versleten mebramen. Deze
werkzaamheden kunnen voor F 275,= worden uitgevoerd.
Verdere werkzaamheden:
-Reparatie transmissieapparaat van de Roerfluit 8'
-De membraamlatten
moet worden nagezien en deels voorzien van nieuw leer
-Bijstellen
kegels en deels opnieuw bevilten
- 4 april 1942:
Brief van W. Visscher aan Standaart
dat de kerkenraad deze een beslissing omtrent de opdracht zal nemen. Hij
verwacht een goedkeuring.
- 9 april 1942:
Brief van W. Visscher aan Standaart
dat de kerkenraad de goedkeuring. heeft verstrekt.
19xx: De oorspronkelijke Vox Humana 8' is later vervangen door een Woudfluit 2'.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 20-12-1952
1967: Advies van 15 april 1967 (blad01,
blad02) omtrent het orgel door de
orgelbouwadviescommissie van de Gereformeerde organisten Vereniging (GOV). Piet
Rippen uit Emmen en Johan van Dommele treden op als adviseur.
Het orgel werd
door hen op 15 maart onderzocht. Het orgel is goed onderhouden en functioneert
naar behoren. Geadviseerd wordt in elk geval werkzaamheden uit te laten voeren
om hinderlijke bijgeluiden in te perken.
Ook dienen sterkteverschillen binnen
enkele registers te worden opgelost. Jammer is dat het orgel maar 1 manuaal
heeft. Een uitbreiding naar twee klavieren met een electrische speeltafel zou
mogelijk moeten zijn voor ca. F 30.000,=
Voorkeur heeft echter volledige
nieuwbouw. Dit zal echter ca. F 45.000,= gaan kosten. Geadviseerd wordt om niet
te kiezen voor goedkope tussenoplossingen. (04)
Foto Geert Jan Pottjewijd
Dispositie:
Manuaal |
|
Pedaal |
|
Bourdon |
16' b/d |
Subbas |
16' |
Prestant |
8' b/d |
Echobas |
16' |
Roerfluit |
8' b/d |
Octaafbas |
8' |
Viola d'Amore |
8' b/d |
|
|
Aeoline |
8' b/d |
|
|
Voix-Celeste |
8' b/d |
|
|
Orkest-fluit |
4' b/d |
|
|
Octaaf |
4' b/d |
|
|
Woudfluit |
2' b/d |
|
|
Cornet-Mixtuur |
III-V b/d |
|
|
Trompet amabile |
8' b/d |
|
|
Nevenregisters:
Vaste combinaties: P, Mf, F, T
1 vrije combinatie
Zwelpedaal
Bronvermelding:
- De Harp 1925 blz. 44
- www:
http://reliwiki.nl/index.php?title=Nieuw_Amsterdam,_Vaart_Noordzijde_139_-_Noorderkerk
- www:
http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Noorderkerk,_Nieuw-Amsterdam
- Drents Archief: 0413 -
Gereformeerde Kerk te Nieuw-Amsterdam 42 Stukken betreffende de bouw en financiering van een kerkgebouw, consistorie,
kosterswoning en kerkorgel, 1920- 1926.
- www:
https://gereformeerdekerken.info/ d.d. 13-12-2019
- Drents Archief: 0413 -
Gereformeerde Kerk te Nieuw-Amsterdam 128 Instructie voor de commissie voor
de orgel-aankoop, z.j.
- Boek: A. van der Laan, Nieuw-Amsterdam-Veenoord
Hondervijfentwintig bij elkaar, Stichting 125 jaar Nieuw Amsterdam/Veenoord,
1985
Foto's Geert Jan Pottjewijd
Foto (03)
Foto Geert Jan Pottjewijd. Klik op de foto voor een vergroting