Informatie over de kerk
Ansichtkaarten linker is beschreven in 1961
1872/1873:
De Hervormde Kerken van Nieuw-Dordrecht en Nieuw-Amsterdam werden gesticht door
de Hervormde Kerk van Emmen.
De kaart rechts uit circa 1872 geeft de grenzen
aan van de kerk in Emmen en de te stichten kerken. (10)
Links een ontwerptekening van het kerkgebouw uit 1872 (vermeld aan de
achterzijde van de tekening) (11)
Klik op de afbeelding voor
een vergroting.
De kerk werd op 26 december 1873 in gebruik genomen. Zie
verslag.
Provinciale Drentsche en Asser courant 09-10-1879
Provinciale
Drentsche en Asser courant 28-11-1882, 04-12-1882
Orgel:
Nieuwsblad van
het Noorden 23-05-1900
Foto vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl
Provinciale
Drentsche en Asser courant 27-02-1901
1902: Bouw van een orgel door P. van Dam. Het orgel werd in gedeelten per schip naar Dedemsvaart vervoerd en vandaar met de stoomtram naar Nieuw-Amsterdam gebracht.
Dispositie:| Bourdon | 16' |
| Prestant | 8' |
| Holpijp | 8' |
| Violon | 8' |
| Octaaf | 4' |
| Roerfluit | 4' |
| Octaaf | 2' |
| Cornet | III |
| Trompet | 8' b/d |
| Tremulant | |
| Ventiel |
Provinciale
Drentsche en Asser courant 19-06-1902
Klik op de afbeelding voor een vergroting (09)
Ingebruikname op 15 juni 1902 met een concert door
P. van Dam (01).
Gesproken werd nav. Job 38 vers 6b.
Beeldbank Drents
Archief
Kerkelijke Courant 27 juni 1902
Provinciale
Drentsche en Asser courant 01-04-1905
Emmer courant 19-09-1906, Provinciale
Drentsche en Asser courant 22-09-1906
Emmer courant 07-10-1916, 14-10-1916
Emmer courant 13-12-1922, 23-12-1922
Emmer courant
01-02-1924, 19-02-1924
Emmer courant
04-02-1938
1948/1949: Op
26 december 1948 vraagt
organist W.H. Zwart, die is aangesteld als adviseur, aan Reil om het orgel te
bezoeken en te kijken naar de onderhoudstoestand. Ook wil men een windmotor
aanschaffen. Er lagen al offertes van Vierdag voor F 1400,= en van Madern voor
F500,= tot F600,=. Beide offerte worden door Zwart ontrdane vanwege de kwaliteit
van deze orgelmakers.
Op 3 januari
1949 schrijft de kerkvoogdij aan Reil dat het pedaal niet bespeelbaar is. Op
de 2e kerstdag was het nog in orde doen W.H. Zwart het bespeelde. De organiste
consteerde op 1 januari dat het pedaal er geheel scheeft voorlag en dat er zaken
gebroken waren.
Reil brengt op 15 januari een offerte uit van F 1.543,= voor
het restaureren van het orgel. Blz 01
en 02.
De volgende
werkzaamheden worden voorgesteld:
- Pijpwerk uitnemen en het orgel
grondigen schoonmaken
- Herintonatie van het pijpwerk en daarna stemmen.
-
Oude pedaalklavier en pedaalwellenbord vervangen door een nieuw.
-
Nieuwe windmotor
- Opnieuw afregelen van de mechaniek na verbetering
van uitgeseten walslagers en vervangen leer op de ventielen.
Op
2 februari schrijft de kerkvoogdij
aan Reil dat zij nog geen beslissing hebben kunnen nemen over de offerte. Deze
wordt echter binnenkort verwacht.
Op
17 februari schrijft de kerkvoogdij dat de restauratie door Reil volledig
kan worden uitgevoerd. Er is nog wel een probleem met het 10-jarig stemcontrcat
met Madern, waarvan nog maar 2 jaar zijn verstreken. Ze zijn er echter niet
tevreden over omdat de organist Willem Hendrik Zwart uit Coevorden twee week na
een stembeurt van madern constateert dat de stemming niet goed is.
Op
22 februari schrijft Reil aan de
kerkvoogdij dat het stemcontract met Madern opgezegd moet worden om te kunnen
voldoen aan de garantievoorwaarden van het contract. Ze kunnen de constatering
van Willem Hendrik Zwart gebruiken als opzegreden.(09)
1955:
Op 5 april vraagt de kerkvoogdij of
een paar vastzittende toetsen van het pedaal voor Pasen gerepareerd kunnen
worden.(09)
1956: Op
30 januari vraagt de kerkvoogdij
een kostenopgave voor de verplaatsing van het orgel aan Reil. Het orgel zal
boven de preekstoel kom te staan.
Op
6 februari beantwoordt Reil de brief van 30 januari en stelt dat de
verplaatsing F 1710,= moet gaan kosten. De werkzaamheden moeten goed worden
afgestemd, zodat Reil vroegtijdig weet wanneer wat te doen. De werkzaamheden
moeten worden tussen geschoven vanwege de goed gevuld orderportefeuille.
Op
15 februari schrijft de kerkvoogdij
dat het pedaal niet goed functioneert. Dit is veroorzaakt tijdens een
schoonmaakbeurt. Men vraagt of deze werkzaamheden kunnen worden gecombineerd met
een stembeurt. Ook is er sprake van verplaatsing van het orgel.
Op
9 april schrijft de kerkvoogdij Reil
om snel langs te komen, daar er enige toetsen regelmatig vastzitten.(09)
1957: Op 11 december schrijft de organist Salomons een
brief dat er handmatig moet worden
gepompt, omdat de verbinding tussen motor en orgel niet correct werkt. Dit is
erg onhandig omdat er moet worden gerepeteerd voor een concert met de Kerstdagen.(09)
1987: Op 29 april
vraagt de kerkvoogdij aan Reil eens te inventariseren wat de toestand van het
orgel is.
Op 24 november stelt
Reil voor een nieuwe windmotor te plaatsen. De oude is ongeschikt en maakt
teveel lawaai.(09)
1992: In maart 1992
schrijft Jan Jongepier een restauratierapport. Zie blz.
01,
02,
03,
04 en
05.
In het rapport constateert Jongepier dat het orgel gaaf bewaard is gebleven
zonder al te veel wijzigingen.
De volgende gebreken worden geconstateerd:
-
Veel vervuiling.
- Veel houten pijpen gescheurd
- De balg is
niet winddicht
- Windlade is niet winddicht.
- Van veel pijpen
zijn de bovenranden beschadigd
- Actieve houtworm aanwezig.
-
Bekers van de Trompet zijn beschadigd.
- Traktuur is ontregeld en de
klaviatuur ligt ongelijk.
Tot een
restauratie komt het nog niet.(09)
1993: Reil constateert in
een brief van 26 augustus dat het
orgel er slecht bij staat vanwege de vele lekkages.(09)
1995:
Reil geeft in een brief van 15 maart
gegevens door hoe een monumentenstatus aan te vragen. Als het orgel op de
monumentenlijst staat is het ook mogelijk subsidie voor een restauarteie aan te
vragen.(09)
1996: Reil schrijft wederom een
brief over de toestand van het orgel
en adviseert contact op te nemen met de Hervomde Orgelcommissie voor advies. Ook
wordt geadviseerd een aanvraag te doen om het instrument geristreerd te kirjgen
als monument.(09)
1998: Het instrument wordt op de monumentenlijst geplaatst.
2000: Jan Jongepier schrijft een restauratierapport voor het orgel
gedateerd op 29 februari 2000. Zie blz.
00,
01,
02,
03,
afbeelding,
04,
05,
06,
07,
08,
09,
10,
11,
12,
13,
14,
15,
16,
17,
18,
19.
In het Archief van Reil zijn ook twee
aanteken briefjes bewaard waarin Jan Jongepier de
maten noteerde en de
mensuren. (09)
Oude stemkaart
Reil 2007/2008
2009-2012: Restauratie door Reil uit Heerde.
Op 26 juni 2009 werd het
contract tussen Reil en de Kerkvoogdij afgelsoten. Zie blz.
01,
02,
03,
04,
05 en
06.
Op 18 mei 2010 bevestigt
Reil de restauratie, die in 2 fasen zal gaan plaatsvinden.(09)
Artikel
in het Dagblad van het noorden d.d. 02-02-2011: (03)
Oog voor juweel van een orgel
REPORTAGE VAN DAM-ORGEL
Kerk Nieuw-Amsterdam: nog 22.000 euro te kort voor
restauratie orgel » Gemeente Emmen betaalt niet mee
Door Jan Willem Horstman
Nieuw-Amsterdam 'Wat zegt u? komt de gemeente niet met een
Bijdrage over de brug? Dat wist ik nog niet." Jenne Lanjouw (66) uit
Nieuw-Amsterdam kreeg vorige week een teleurstelling te verwerken. De gemeente
Emmen betaalt niet mee aan de restauratie van het monumentale orgel in de
Zuiderkerk in Nieuw-Amsterdam. Een subsidie past niet binnen het gemeentelijke
beleid en in de begrotingen van 2010 en 2011 is hiervoor ook geen ruimte
gemaakt, zo stelt de gemeente. "Heel jammer", zegt Lanjouw. "Maar we gaan gewoon
door met onze acties. De restauratie van het orgel moet in april beginnen."
Lanjouw zit net als zijn dorpsgenoten Geert Ellen (66), Jan Timmerman (62) en
Fré Kuper (62) in de commissie die geld bijeen moet sprokkelen voor een
opknapbeurt van het orgel in de voormalige Nederlands-hervormde kerk. Het
instrument werd in 1902 gebouwd en is nog nooit grondig onder handen genomen. En
dat is te horen. "Als het orgel wordt bespeeld, hoor je gerommel, maar ook dat
het instrument lucht verliest", zegt Ellen. "Wil je het orgel behouden voor de
toekomst, dan moet er binnen afzienbare tijd wat gebeuren. Aan de orgelkast,
maar ook bijvoorbeeld aan de mechanieken, de windlade, het pijpwerk en de
klaviatuur. Het hele orgel moet uit elkaar."
Het orgel in het witte kerkje
aan de Vaart Zuidzijde werd gebouwd door de firma Van Dam uit Leeuwarden. Het
instrument heeft volgens kenners een hoge ambachtelijke en artistieke kwaliteit.
Dat blijkt ook uit het feit dat het orgel een rijksmonument is. Dit in
te-genstelling tot de in 1897 gebouwde kerk. De kosten voor restauratie van het
orgel worden geraamd op 135.000 euro. Dit bedrag ligt nog niet op de plank,
hoewel het rijk een subsidie toezegde van ruim 63.000 euro. "Er is nog een
tekort van 22.000 euro", zegt Kuper. "We hopen dat stichtingen en fondsen ons
willen steunen. Maar vanzelfsprekend steken wij ook zelf de handen uit de mouwen
om geld te verdienen."
Tot nu toe is er met acties ruim 12.000 euro verdiend.
Wie wil kan symbolisch één of meer van de ruim vijfhonderd orgelpijpen
adopteren. Ook werd geld binnengehaald met de verkoop van knieperties. "Dat gaan
we nog een keer doen", zegt Timmerman. "En op 2 maart wordt er in de kerk een
benefietconcert gegeven." De verwachting is dat de renovatie van het orgel zo'n
driekwart jaar duurt.
Plafond
De restauratie van het
orgel is niet de enige grote kostenpost de komende tijd. Medio 2010 liet het
glasvliesbehang aan het plafond los. Om verder afbladderen te voorkomen, moet
het plafond opnieuw worden gestuukt. Kostenpost: zo’n EUR 32.000,-. Kuper:
"Financieel gezien komt dit ons slecht uit. Ook dit bedrag ligt niet op de
plank. Maar het was erger geweest als dat behang na de restauratie van het orgel
los was gegaan. Stof is namelijk heel slecht voor kerkorgels."
In 2012 is de restauratie voltooid.
Zie de
flyer met een uitnodiging voor de
ingebruikname.
Het orgel is met een concert door de
adviseur Theo Jellema in gebruik genomen.
Hans Reil vertelde over de historie
en de restauratie van het orgel, waarna Theo Jellema he orgel demonstreerde met
een toelichting door Hans Reil. Zie 01,
02 en
03 (09)
Voor meer informatie zie het
ingebruiknameboekje (05)
Foto Geert Jan Pottjewijd d.d. 29 oktober 2016 Klik op de foto voor een
vergroting
Foto (06)
Naamplaatje
boven de registertrekkers. Foto Geert Jan Pottjewijd
Detail klaviatuur
Foto Geert Jan Pottjewijd
Noten: