Nieuw-Weerdinge, Gereformeerde kerk

Kerk:
De Gereformeerde kerk werd gesticht op 2 juni 1879


Foto (04)

1879: In de notulen van 1 november wordt gesproken over voorzanger Noorlag. Hij treedt met nieuwjaar af als ouderling. Hij vraagt of hij vanaf dan een zitplaats moet huren. De vergadering besluit dat hij op zijn plaats kan blijven zitten. Hij blijft fungeren als voorzanger. (05)

1917: In de notulen van 11 januari is er weer een vermelding van een voorzanger (07)

1918: In de kerkenraadsvergadering van 7 juli wordt in het kader van de verbouwplannen van de kerk genoemd dat een daarvoor benoemde commissie een orgel heeft aangeschaft. Het orgel zal worden geplaatst op de bestaande galerij, die daarvoor met twee vleugels wordt verlengd. De bestaande opgang komt te vervallen. Hiervoor in de plaats komen twee nieuwe opgangen. (07)

Emmer courant 31-07-1918, De Stichtsche courant 01-08-1918

Op 4 september worden de plannen weer gewijzigd. Het orgel wordt in de nieuwe kerk op een platform geplaatst in plaats van op de galerij. Zeer vermoedelijk wordt het orgel in de nog niet verbouwde kerk geplaatst omdat er al voor de verbouw sprake is van andere berichten over het orgel.
Op 13 september wordt besloten Mej. A. Verbeek en A. Wind te benoemen als organisten. (07)

1919: Op 7 augustus wordt in alternatieve plannen voor de kerkbouw het orgel ook weer genoemd.
1 oktober: De Orgelcommissie zal zorgen voor electrisch licht in de te verbouwen kerk. (07)

1921: Op 31 januari wordt een verzoek behandeld van de organist Kruithof uit Kampen om een orgelconcert te geven. Het orgel is dus blijkbaar al geplaatst.
Op 3 maart wordt het tijdstip voor de orgelbespeling vastgesteld. (07)
Op dezelfde datum komt in de kerkenraad aan de orde wie de orgeltrapper moet betalen. De kerk of de orgelcommissie. (07)
Op 12 maart zegt orgeltrapper B. Brinks zijn functie op. Geprobeerd zal worden of leden van de jongeliedenvereniging dit voortaan willen doen. (07)


Emmer courant 12-03-1921

Blijkbaar geeft Kruithof een tweede concert gezien onderstaande tekst uit het kerkenraadsverslag van 6 april. (07)



1922: Op 11 oktober wordt een reclamefolder besproken voor een electrische windmotor. Deze wordt voor kennisgeving aangenomen. (07)

1926: Op 3 mei worden naast organist Jan Muller twee dames benoemd als organiste: Zwaantje Huizing en Meintje Olijve. (07)

In het advies rapport uit 1951 van de beide adviseurs van het orgel uit 1951 wordt het volgende geschreven over het voorgaande orgel: "De laden waarop de pijpen staan zijn waarschijnlijk afkomstig van een huispijporgel. De afmetingen zijn veel te klein (124 x 65). Hierdoor staan de pijpen zo dicht op elkaar dat zij geen toon kunnen ontwikkelen.

Dispositie:

Manuaal I   Manuaal II   Pedaal
Prestant 8' b/d Holpijp 8' aangehangen
Bourdon 8' b/d Gamba 8' disc  
Salicionaal 8' disc Fluit 4' b/d  
Roerfluit 8' disc Octaaf 2'  
Octaaf 4' b/d Fluit 1'  
Fluit 4'      
Mixtuur IV      

1949: In de vergadering van de commissie van beheer wordt besloten voor f 100,- een orgel [waarschijnlijk een harmonium] van de zangvereniging aan te schaffen. Wel wordt gemeld dat de nog verschuldigde zaalhuur van  f 25,- zal worden afgetrokken.
Het is niet duidelijk met welk doel het instrument wordt aangeschaft. Verder wordt in de Commissie van Beheer veel gesproken over de aanpassingen aan de preekstoel als gevolg van de toekomstige aanschaf van een nieuw pijporgel. Er wordt echter niet over het orgel zelf gesproken. Hiervoor was een aparte orgelcommissie ingesteld. (06)

1951: Op 18 december komt in de Commissie van Beheer aan de orde dat de Orgelcommissie een rondgang door de gemeente wil houden voor een inzameling voor het orgel. Dit valt echter samen met een inzameling voor andere doelen. Er wordt afgesproken dit met de kerkenraad af te stemmen.

1951/1952: Nieuw orgel door J. Reil uit Heerde onder advies van Joh. M. Vetter en A. van der Zee namens de Gereformeerde Organisten Vereniging.

1951: Op 24 februari sturen de adviseurs een uitnodiging aan Reil voor het uitbrengen van een offerte voor een nieuw orgel.
Op 8 maart stuurt Reil een brief dat hij op 16 maart langs wil komen om de situatie ter plaatse te bekijken voor het kunnen uitbrengen van een offerte.
Op 20 maart stuurt Reil op uitnodiging van de adviseurs een brief met daarbij een offerte.
Op 31 maart sturen Vetter en vd. Zee namen de Orgelcommissie een brief naar Reil dat de opdracht wordt verleend voor de som van f 19.115,- Het oude orgel wordt ingenomen voor f 580,- Er wordt gevraagd het materiaal voor het orgel te reserveren, zodat er geen prijsstijgingen op kunnen treden.
Tegelijkertijd woordt een brief geschreven aan de Orgelcommisie met de inhoud van de afspraken die zij maakten met Reil. Het oude orgel orgel komt na ondertekening direct in het bezit van Reil. In het oude orgel zat in elk geval een mixtuur, omdat deze wordt genoemd in de kladberekening die Reil maakte. Dit levert een aftrekpost op als die wordt hergebruikt.
Rond deze datum is er ook een concept-contract.
Een kijkje achter de schermen bieden de berekeningen van Reil. Ook een aantal schetsen geeft inzicht in zijn manier van werken. Helaas zijn de schetsen lastig te lezen omdat hij de achterkant (zoals zo vaak) gebruikt van andere documenten.
Op 4 april schrijft Reil aan organist Muller dat hij zeer blij is met de opdracht voor een mechanisch orgel met rugpositief. Hij komt naar Nieuw-Weerdinge om alles op te meten.
Op dezelfde datum schrijft Reil ook naar Vetter en vd Zee dat hij zich kan verenigen met de inhoud van het concept-contract en dat hij de meeste materialen al voorradig heeft.
Op 5 april stuurt organist Muller een brief naar Vetter met de volgende vragen over het concept-contract: Wat is er afgesproken over de f 280,- mbt. de loonronde van 19 maart 1951? Is het mogelijk de levertijd van 11 maanden te verkorten? Komt Reil naar Nieuw-Weerdinge voor de ondertekening van het contract?
Op 12 april wordt het contract (eerst pagina mist) getekend. De prijs voor het orgel bedraagt f 18.835,- Aviseurs namens de GOV zijn Vetter en vd Zee. Het oude orgel wordt voor f 580,- verkocht aan Reil die de kosten van vervoer en demontage voor eigen rekening neemt.
Op 14 april schijft Vetter aan Reil of hij het contract naar Nieuw-Weerdinge kan sturen ter ondertekening.
Direkt daarna schrijft Muller een brief dat het getekende contract is teruggestuurd. Wanneer komt Reil om de maten op te nemen, zodat de trap naar de gaanderij verplaatst kan worden.
Op 26 april geeft Reil aan Stinkens de maten door van het te leveren pijpwerk per augustus 1951.
Op 31 mei vraagt Muller wanneer Reil langs komt in Nieuw-Weerdinge voor het opnemen van alle maten.
op 15 juni schrijft organist Muller aan Reil dat hij hoorde dat Reil in Nieuw-Weerdinge was geweest. Hij heeft de volgende vragen: Kan begonnen worden met het verplaatsen van de trap naar de galerij? Links of rechts? Hoe zwaar is het orgel voor de fundering van de galerijpilaren? Achtermuur bedekken met hardboard. Kunnen voor de ramen ook gordijen of dienen die ook te worden afgesloten met hardboard?
Op 25 juni vraagt Muller aan Reil of de gehele achtermuur of maar een deel van de muur achter het orgel moet worden afgedekt.
Op 30 juni vraagt Muller aan Reil of hij kan controleren of het stukje asbest-hardboard geschikt is als afdekking van de achtermuur achter het orgel.
Op 3 juli schrijft Reil aan organist Muller dat het toegezonden stukje asbest-hardboard een goede muurbedekking achter het orgel is. Vetter en vd. Zee zijn op bezoek geweest bij Reil en er is besloten het orgel verder de kerk in te plaatsen vanwege de vochtige achtermuur en het beter uitklinken in de kerk. Het rugwerk zal ca. 60 cm. over de gaanderij steken. De ruimte tussen hoofdwerk en rugwerk wordt met 25cm. verminderd omdat deze nu te royaal is. Hierdoor ontstaat er een loopruimte achter het orgel van ca. 1 meter.
Op 1 november vraagt organist Muller aan Reil hoe de werkzaamheden in Heerde vorderen.
3 november een brief van Vetter aan Reil of de tekeningen van het orgel al gereed zijn. Ze willen graag 2 exemplaren ontvangen. Verder wordt geïnformeerd naar de voortgang.


Bericht van het de bouw van het orgel in het blad "Organist en Eredienst" (1952-september)

nwweergk.jpg (40077 bytes)

Dispositie:

Hoofdwerk   Rugpositief   Pedaal  
Prestant 8' Baarpijp 8' Subbas 16'
Holpijp 8' Prestant 4' Octaafbas 8'
Octaaf 4' Quint 2 2/3'    
Roerfluit 4' Spitsfluit 2'    
Octaaf 2' Terts 1 3/5'    
Mixtuur IV-V Dulciana 8'    


1952: Op 8 januari schrijft organist Muller aan Reil dat ze benieuwd zijn wanneer het orgel komt. Van Vetter hoordde hij dat het orgel klaar is, maar dat er nog wordt gewacht op pijpwerk. Eind februari is er een uitvoering in de kerk. Het zou mooi zijn als het orgel dan gebruikt kan worden. De concertgevers vragen garantie dat het orgel dan gebruiksklaar is.
Op 9 januari schrijft Reil aan Muller dat hij een onderhoud heeft gehad met dhr. Vetter in Groningen. Het orgel staat speelklaar opgesteld in de werkplaats en zij komen het daar keuren. Als het wordt goedgekeurd kan het binnenkort in de kerk worden geplaatst. Het bestaande orgel kan terstond worden opgehaald en Reil biedt een tijdelijk pijporgel aan dat tegen een geringe vergoeding tijdelijk gebruikt kan worden. De verwachting is dat het orgel eind februari geleverd kan worden. Er dient dan voor 3 man onderdak gezocht te worden.
Op 23 februari brief van de keuring op 22 februari door Vetter en vd. Zee. De aviseurs adviseren de kerk het orgel te aanvaarden.
Op 1 maart verschijnt een brief en een bijlage van Vetter en vd Zee. Op de bijlage wordt pijp voor pijp de intonatie doorgenomen en de uitkomst vastgelegd. Ook enkele opmerkingen over de mechaniek. In de brief wordt de eerste keuring van 22 februari genoemd en de 2e keuring op 29 februari, na herstelacties van Reil op 25 februari. Er blijven nog een aantal gebreken over. Voor dit herstel moeten de pijpstokken afgenomen worden. Vetter vraagt wanneer ze kunnen komen voor een herkeuring.
Op 5 maart schrijft Muller dat enkele pijpen van de Baarpijp erg ontstemd zijn. Enkele tongpijpen spreken niet aan en een haakje van een tongpijp is naar beneden gezakt.
Op 8 maart schrijft Reil aan Vetter dat hij het nawerk op 25 februari niet geheel af kon maken omdat Zwart kwam om te repeteren. Hij zal deze werkzaamheden alsnog uitvoeren als de verwarming in de kerk uit is. Planning is mei. Reil is blij met de vroege goedkeuring van het orgel door de GOV.
Op 13 maart schrijft Vetter aan Reil dat hij accoord gaat met de brief van Reil d.d. 8 maart.
Op 16 mei schrijft Muller dat het hoog tijd wordt het orgel na te zien: De Baarpijp is erg onstemd, toetsen moeten vaak worden bijgeregeld, koppelingen functioneren matig, hangers gelukkig steeds minder. Toch bevalt hem het orgel steeds beter!
Op 19 juli schrijft Reil aan Muller dat hij gisteren een hanger uit het pedaal heeft gehaald. Het gebrek zat op een plek die niet erg voor de hand lag. In het begin moet een orgel regelmatig worden nagezien en gestemd. Reil vraagt of de laatste termijn voor 1 augustus kan worden overgemaakt omdat hij wat klem zit. Als tegenprestatie zal Reil de tremelo gratis leveren en het gratis nazien.
Op 28 juli schrijft Muller dat de laatste termijn a.s. woensdag zal worden overgemaakt. De geldschieter zou zorgen dat het geld dan beschikbaar is. Hij vraagt zich ook af waarom het orgel nog niet in "Organist en Eredienst" van de GOV heeft gestaan. Muller heeft gunstige inlichtingen richting Zeeland gegeven over het orgel en hoopt dat Reil de opdracht zal krijgen.
Op 30 september schrijft Muller dat de tremelo niet meer werkt en dat het bovenklavier erg onstemd is (heeft het iets met elkaar te maken?) en dat een toets van het onderklavier naar beneden ligt. Wanneer komt er iemand?
Op 1 oktober bericht Muller dat het orgel opeens niet meer zo onstemd is als de dag tevoor. 1 toets op het hoofdwerk functioneert niet.
Op 9 oktober meldt organist Muller dat er nog steeds veel problemen met het orgel zijn. Er blijven vaak toetsen hangen of ze komen te langzaam omhoog. Ook springen er veren onder een ventiel vandaan. Dit is zelf te reparen met de voorraad veren die in het orgel aanwezig is. Het lijkt hem dat de veren ook niet sterk genoeg zijn. De gemeente krijgt langzamerhand de indruk een ondeugdelijk instrument te hebben aangeschaft. Wanneer komt er iemand langs?
Op 13 november schrijft Vetter van de GOV een brief aan Reil met een verslag van het bezoek dat hij en Simon van der Zee op 10 november aan het orgel brachten. De doorspraak bleek verholpen te zijn. Wel werd geconstateerd dat het orgel veel last had van de vochtige atmosfeer in de kerk. De kerk wordt onvoldoiende geventileerd. Ook worden de ventielen niet rechtstandig geopend maar enigszins scheef, waardoor de veren onder de ventielen soms wegschieten. Het verhogen van de veerdruk lijkt geen goede oplossing. Beter is een nieuwe afregeling en de ventielveren iets dieper in de ventielen aan te brengen.
Een variant van deze brief werd ook naar organist Muller gestuurd.
Op 19 november een brief van Vetter aan Reil met de vraag naar onderhoudstarieven.
Op 27 november vraagt Reil aan Vetter van de Gereformeerde Orgeladviescommissie wat de tarieven zijn voor een generale en een kleinstemming (f 68,- en f 36,-)
In de vergadering van de Commissie van Beheer van december wordt gesproken over de aanschaf van ventilatoren. Er wordt geconstateerd dat de kerk te vochtig is. Er wordt vochtaanslag in het orgel geconstateerd. (08)

1953: Brief 30 maart van organist Muller waarin hij meldt dat de Baarpijp niet werkt. Graag snel verhelpen omdat dit een basisregister betreft. In een P.S. meldt hij dat de tremelo ook niet werkt. Er zijn geen hangers meer.
Brief van 15 juni van organist Muller waarin ontstemming en een aantal gebreken worden genoemd. Wanneer komt er iemand langs om dit te verhelpen? (08)

1954: Briefje van Muller van 15 juni aan Reil met de volgende opmerkingen: Enkele pijpen spreken niet goed aan, toetsen "berg en dal", koppelingen werken niet zuiver.

1955: Briefje van 9 november van organist Muller aan Reil waarin hij vraagt om een voorraad veertjes om mankementen zelf te kunnen oplossen. (08)

1956: Briefje organist Muller van 14 september voor een stembeurt.
Brief van 16 december van organist Muller aan Reil. Door werkzaamheden in de kerk is er veel vuil in het orgel terecht gekomen, ondanks het feit dat het orgel was afgedekt. Kan er iemand langskomen om een stemming te verrichten. Ook heeft iemand inlichtingen gevraagd over het orgel, maar Muller kan zich geen naam meer herinneren.  (08)

1957: Brief van organist Muller van 21 december aan Reil met een vraag van de boekhouder van de kerk over de hoogte van een rekening.
Antwoord van Reil d.d. 30 december aan organist Muller. In de brief wordt ook een revisie van het orgel genoemd. Onbekend is of dit is doorgegaan. (08)

1962: Brief van Reil d.d. 25 juni met een voorstel voor het overspuiten van de frontpijpen. De kosten daarvan bedragen f 400,- f 500,-. (08)

197x: Werkzaamheden door Hendriksen & Reitsma uit Nunspeet: nieuwe toetsmechaniek, schoonmaak, bijwerken intonatie. (03)

2005: De Gereformeerde kerk wordt afgestoten vanwege het samengaan van de hervormde kerken te Roswinkel en Nieuw-Weerdinge en de Gereformeerde Kerk te Nieuw-Weerdinge. Het orgel staat te koop.

2006: Het orgel wordt gedemonteerd door Rene Nijsse. In de zomer wordt het bij René Nijsse opgehaald en naar Daniël Verhulst in Spanje vervoerd.
Daniël Verhulst was bezig met allerlei orgelplannen in Spanje (01)
Zijn naam wordt bv. genoemd bij orgelplannen voor een kerk in Denia, aan de kust ten zuiden van Valencia. Hij is in 2009 gestorven op 57-jarige leeftijd. Onbekend is of zijn plannen konden worden gerealiseerd.
Het orgel zou worden geplaatst in de Auditorio Municipal te Mojacar (Almería, Andalucía)
Er zou aan aan een restauratieplan worden gewerkt, dat o.m. de toevoeging van Trompeta Magna 16' disc, Clarín Claro 8' disc, Bajoncillo 4' bas en Chirimea 2' bas (allen "en chamade") alsmede een Trompeta Real 8' (op de lade opgesteld).
Het huidige rugwerk zal (zoals het er thans gepland is) als Cadereta interior worden geplaatst. (02)
Onbekend is of deze plannen ooit zijn gerealiseerd.

 

 

Organisten:
Reni Koster-Hoeksema is jarenlang organist van deze kerk geweest

Krantenbericht uit de Emmer Courant van 16 mei 1981.Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Bronvermelding:
  1. E-Mail van Janco Schout d.d. 20-01-2006 op basis van de orgelbank op  http://www.kerkrentmeester.nl
  2. E-Mail van Daniel Verhulst op de discussielijst Kerkorgel
  3. E-Mail van Maarten Oranje d.d. 7-8-2006
  4. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Nieuw_Weerdinge,_Weerdingerkanaal_Zuidzijde_116_-_Gereformeerde_Kerk
  5. Drents Archief: 0854 Gereformeerde Kerk Nieuw-Weerdinge 01 Notulen kerkenraad 1879-1906
  6. Drents Archief: 0854 Gereformeerde Kerk Nieuw-Weerdinge 13 Notulen commissie van beheer 1947-1955
  7. Drents Archief: 0854 Gereformeerde Kerk Nieuw-Weerdinge 03 Notulen kerkenraad 1909-1926
  8. Archief Reil


Foto (04)