Sleen, Gereformeerde kerk

Informatie over de kerk

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 7 oktober 2016
 - Andreas Nikolaus Vetter (1666-1734) Allein Gott in der Höh sei Ehr  Registratie: HW: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4' en Mixtuur Pedaal Subbas 16' gekoppeld aan HW en NW met Dulciaan 8'
 - Johann Gottfried Walther (1684-1748) Allein Gott in der Höh sei Ehr Registratie: NW: Holpijp 8', Fluit 8', Octaaf 2' en Nasard 1 1/3'
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: HW + NW plenum
 - Matthew Camidge (1758-1844) Gavotte Registratie: HW: Prestant 8'en Roerfluit 8' NW: Holpijp 8'en Fluit 4'


Foto oude kerkgebouw (17)

Orgel:

1918:  Het psalmboek van ten Kate wordt aangeschaft voor f 8,-. (11)

1919: Volgens het kasboek uit 1919 wordt een orgel gekocht van orgelmaker Jan Proper uit Kampen
Het orgel wordt in gebruik genomen op donderdagavond 6 maart. Het orgel wordt bespeeld door Harm Jan van der Linde. Ook de zangvereniging Hallelujah verleent haar medewerking.

Kosten voor het orgel	f 780,00
Warringa	f 742,10
Warringa	f 4,88
G. de Vries	f 183,00
Totaal	f 1709,98

Aan inkomsten staat daar tegenover f 1715,10. Er is nog een batig saldo van f 5,12. (06)
De bedragen voor Warringa van f 742,10 en 4,88 zijn voor het maken van een balkon voor het orgel.
Het bedrag van f. 183,- voor G. de Vries is waarschijnlijk voor schilderwerkzaamheden. Sleen kent nog steeds een schildersbedrijf de Vries.
De f 25,- die G. Lubbers had toegezegd wordt afgetrokken van de ontvangsten, maar Lubbers betaald later het bedrag alsnog. (06)

Harm Jan van der Linde is vanaf het begin organist geweest. We zien regelmatig betalingen aan hem van ca. f 5,- Dit was echter niet voor het orgelspelen, maar voor de aanschaf van avondmaalsbrood. Hij was namelijk bakker van beroep.
Het orgelspelen zal hij Pro Deo hebben gedaan. In 1920 een betaling aan v.d. Linde van f 47,57 zonder omschrijving. (06)


Klik op de afbeelding voor een vergroting


De standaard 11-03-1919

In de kerkenraadsnotulen van 1918 tot 1920 is het proces van de aankoop van het orgel ook goed te volgen. (10)
 - 12 dec 1918: De voorzitter meldt dat er een aanbieding is binnengekomen voor een orgel. De prijs is f 750,- Er zijn al toezeggingen gedaan voor geldelijke bijdragen. Afgesproken wordt de gemeente op een avond bijeen te roepen voor het nemen van een beslissing.
 - 17 jan 1919: Er wordt snel besloten. Al in januari wordt er een opdracht aan Warringa verstrekt voor het maken van een balkon voor het orgel voor de prijs van f 647,90. Ook wordt besloten tot het vormen van een commissie die toezicht zal houden op de werkzaamheden.
 - Maart 1919: De verlichting op de orgelgalerij moet de donderdag na deze vergadering gereed zijn. Tevens dienen er op de galerij stoelen beschikbaar te zijn voor de organist en de orgeltrapper. Ondanks de aanwezigheid van elektriciteit in de kerk wordt het orgel blijkbaar niet voorzien van een windmotor. Tijdens de ingebruikname zal eerst ds. ter Meulen spreken, dan iemand van de kerkenraad en daarna H.J. Njkamp en andere sprekers, voor zover de tijd dat toelaat. Als eerste organist wordt benoemd Harm Jan van der Linde, met als reserves H.J. Nijkamp en mevr. ter Meulen.
 - 27 mei 1919 De versiering van het orgel met ornamenten wordt bediscussieerd. Men komt niet tot een besluit.
 - 25 aug 1919 Er komt een nieuwe betimmering en de kerk wordt gewit.
 - 29 okt 1919 De discussie over het aanbrengen van versiering wordt wederom aangehouden.
 - 25 nov 1919 Er wordt besloten de versieringen voor het orgel aan te schaffen voor f 101,24
 - 23 jan 1920 Er wordt besloten de verzekering te verhogen tot f 10.000,- wegens de aanschaf van het orgel.

1919-1934: In de kasboeken daarna zien we maar 1x nog een betaling aan Proper van f 15,40 Vermoedelijk voor een stembeurt.(06)


Daarna zien we enkele jaren geen betalingen voor stembeurten. Vanaf 1926 zijn er jaarlijkse betalingen van rond de f 15,- aan van Loghem. (06) (07)


Geschiedenis van het tweede orgel:
In 1934 wordt het Proper-orgel vervangen door het orgel met onderstaande geschiedenis.

Ca. 1900 Groningen: Het orgel is waarschijnlijk door van Oeckelen gemaakt als interim-orgel bij restauraties. (15)
Vermoedelijke dispositie:
Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8',  Roerfluit 8', Viola da Gamba 8', Octaaf 4', Fluit 4',  Cornet discant III
Pedaal: aangehangen

Het orgel zou kunnen zijn gebruikt tijdens een uitvoering van de Mattheus-Passie in Groningen in 1910.


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-03-1910

1912: Het orgel wordt gekocht door de Christelijk Gereformeerde Jeruzalemkerk in Groningen. (01)

Foto uit het archief van de Jeruzalemkerk. (16) Klik op de foto voor een vergroting

1933: In de kerkenraadsvergadering van 28 februari wordt er een discussie gevoerd over invoering van gezangen. Men stelt een beslissing over invoering nog even uit. De kerkenraad is bang voor stemmingmakerij. Het gevaar van een scheuring acht men niet zo groot.
Op 11 april is er weer een discussie over de gezangen. De tekst van het verslag is echter dermate vaag dat niet duidelijk wordt wat men nu uiteindelijk besluit. Wel wordt een brief naar de synode gestuurd dat het invoeren van het zingen van gezangen per gemeente een vrije beslissing is. (12)

1934: In de kerkenraadsvergadering van 5 november legt organist van der Linde uit dat de mechaniek van het orgel niet meer goed functioneert. Het orgel is voor de groeiende gemeente qua klank niet sterk genoeg. Een dure restauratie lost dit probleem niet op. Inmiddels is van der Linde met een delegatie op bezoek geweest bij Ruif in Dedemsvaart voor een tweedehands orgel, maar dit instrument blijkt te licht van klank te zijn.
Op 16 november wordt gemeld dat organist van der Linde samen met een paar gemeenteleden naar Groningen is geweest. In de Christelijk Gereformeerde kerk is een tweedehands orgel te koop voor f 1.000 dat nog maar 14 jaar oud is. (GJP: Het orgel was aardig wat ouder. (1896) Blijkbaar veronderstelde men dat het orgel in de Christelijk Gereformeerde kerk nieuw was geplaatst). Van der Linde raadt aan het instrument aan te kopen voor deze zeer billijke prijs. Er wordt na stemming besloten het orgel te kopen en via een lening in 20 jaar af te lossen. Een orgelcommissie wordt gevormd die het een en ander zal gaan begeleiden en ook de gemeente rond gaat voor financiële bijdrages.
Op 3 december wordt gesproken over details rond de plaatsing van het orgel. De hoogte van het orgel is 385 cm, terwijl de afstand tussen het plafond en de vloer van de galerij maar 340 cm is. Het balkon moet met 40 cm worden verlaagd en met 200cm vergroot. Door de vergroting van de galerij kunnen er ook 15 extra zitplaatsen worden gecreëerd. Orgelmaker Spiering heeft de metingen verricht en zal ook het orgel plaatsen. (12)

1935: Op 18 januari wordt besloten dat de orgelcommissie de bouw van de nieuwe galerij voor haar rekening zal nemen. De kerk zorgt voor de extra 15 zitplaatsen.
Op 8 maart wordt geregeld dat de orgelpomper Tijben een plaats bij het orgel  krijgt.
Op 12 juni wordt besloten dat E. Brouwer het front van het orgel en de balustrade zal schilderen, maar ook twee tuinbanken en vier tuinstoelen. Dit alles tezamen voor een bedrag van f 55,-.
In de vorige vergadering wordt nog geconstateerd dat de werkzaamheden nog niet hebben plaats gevonden vanwege ziekte. (12)
Het is onbekend wat er met het oude Proper-orgel is gebeurd.


De Nederlander 16-01-1935, Emmer courant 18-01-1935

1936: Betaling aan orgeltrapper G. Katerberg van f 1,- en onderhoud orgel van f 15,00 (08)


1944: Er wordt een windmachine geplaatst.
Het pedaal krijgt een Subbas als pneumatische transmissie van de Bourdon 16'
De Cornet discant wordt vervangen door een Mixtuur discant.
De Viola da Gamba wordt vervangen door een Octaaf 2'
De werkzaamheden worden uitgevoerd door H.G. Kamphuis. (18)
In de kerkenraadsvergadering van 14 februari is er een discussie over het aanhouden van de tremulant door de organist. De voorzitter zal hierover contact opnemen met de organist.
In dezelfde vergadering wordt besloten W. Tijben een vergoeding te geven voor het jarenlang belangeloos treden van de orgelbalgen. Dit bevestigt dat er een windmotor is geplaatst. (12)

1950: Het koor Halleluja viert het jaarfeest en voert daarbij Psalm 150 Van Harm Jan van der Linde uit.

Provinciale Drentsche en Asser courant 18-02-1950

1956: Harm Jan van der Linde wordt lid van de Gereformeerde Organisten Vereniging

Organist en eredienst 1956-11

1962: Verschueren vervangt de pneumatisch transmissie van de Bourdon 16' door een pedaallade waarop de C-a van de Bourdon 16' van het manuaal worden geplaatst. (04)
In de kerkenraadsvergadering van 26 januari komen de kosten van de orgelrestauratie aan de orde. (13)

1965: Harm Jan van der Linde, organist van de kerk overlijdt.
Net voor die tijd wordt in de kerkenraadsvergadering van 15 maart besloten in de dienst van 17 maart een blijk van waardering aan van der Linden te geven, omdat hij al 45 jaar organist in de kerk is. (13)


Organist en Eredienst 1965-05

In de kerkenraadsvergadering van 30 april wordt voorgesteld dat Frits Geugies als organist van der Linde kan opvolgen. Hij zal door de kerkenraad worden benaderd.
In de vergadering van 6 mei neemt Frits Geugies zijn benoeming aan. (13)

1966: In een plan van 1 maart van de architect H. Geels uit Arnhem voor de nieuwbouw van de kerk is er nog sprake van een orgel boven de ingang, met als eis dat het klein en slank moet zijn. (14)


Foto van de laatste dienst in de oude Gereformeerde kerk. Foto uit de collectie van J. Geugies te Sleen (16) Klik op de afbeelding voor een vergroting.

1973: Er wordt een nieuwe kerk gebouwd op een nieuwe locatie schuin tegenover de oude kerk.
Op 15 oktober stuurt de orgelcommissie een offerte van de orgelmakers Hendriksen & Reitsma door naar de bouwcommissie met een voorstel om het orgel over te plaatsen en te wijzigen in een 2-klaviers instrument met zelfstandig pedaal .
Onderdelen uit het bestaande orgel worden zoveel mogelijk hergebruikt.
In de offerte worden 2 varianten aangeboden: éénklaviers en tweeklaviers. Men kiest voor de tweeklaviers variant.
De volgende werkzaamheden worden uitgevoerd:
 - Overplaatsing van het orgel vanuit de oude kerk naar de nieuwe kerk.
 - Nieuwe kas van sipo-mahonie met gebruikmaking van het bestaande front. Er wordt een onderbouw toegevoegd omdat het orgel nu op de begane grond wordt geplaatst.
 - Restauratie van de bestaande windlade met nieuwe slepen met een verende sleepconstructie en een trekvrije bovenplaat. De lade wordt gesplitst voor Manuaal I en II en er wordt ruimte gemaakt voor toevoeging een achtste stem.
 - 2 nieuwe kleine windladen voor het pedaal aan weerszijden binnen in de orgelkas voor de Bourdon 16'. Uitbreiding van het pedaal van 22 tonen naar 27 tonen (C-d')
 - Nieuwe windvoorziening
 - Nieuwe speeltafel met 2 nieuwe klavieren aan de voorzijde met nieuwe toets- en registermechaniek
 - Al het bestaande pijpwerk wordt hergebruikt met toevoeging van een Holpijp 8' en een Nasard 1 1/3'.  (09)

Dispositie (* deels of geheel oud register):

Hoofdwerk		Nevenwerk		Pedaal
Prestant	8'*	Holpijp	8'	Subbas	16'*
Roerfluit	8'*	Fluit	4'*
Octaaf	4'*	Octaaf	2'*
Mixtuur	II-III*	Nasard	1 1/3'
		Dulciaan (gereserveerd)	8'
		Tremulant

Links: Tekening bij de offerte. Klik op de afbeelding voor een vergroting Rechts: Foto: Geert Jan Pottjewijd (2016) Klik op de foto voor een grotere afbeelding.


Het Orgel 1976-10 Klik op de afbeelding voor een vergroting, De Orgelvriend 1976-12

1977: De reeds gereserveerde Dulciaan 8' wordt door Hendriksen en Reitsma geplaatst.

Dispositie

Hoofdwerk		Nevenwerk		Pedaal
Prestant	8'	Holpijp	8'	Subbas	16'*
Roerfluit	8'	Fluit	4'
Octaaf	4'	Octaaf	2'
Mixtuur	II-III	Nasard	1 1/3'
		Dulciaan	8'
		Tremulant

Foto: Geert Jan Pottjewijd (2026Klik op de foto voor een grotere afbeelding.

2022: Sinds dit jaar worden na een verbouwing Oekraïense vluchtelingen opgevangen. Het orgels is afgetimmerd.

2025: Het Buro Kaader adviseert om de Ontmoetingskerk te verkopen en alleen nog de Dorpskerk te gebruiken.

Bronvermelding:

1. E-Mail van Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002 18:39
2. Tijdschrift: Het orgel 1976/10 Nieuwe en gerestaureerde orgels door Jan Jongepier
3. Tijdschrift: De Orgelvriend 1976/12 Orgelbouwnieuws
4. Boek: het Nederlandse historisch orgel 1894-1901 blz. 141-142 en De Mixtuur nr. 16 blz 334
5. www: https://reliwiki.nl/index.php/Sleen,_De_Koepen_1_-_Ontmoetingskerk (18-02-2025)
6. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk, 1177-1952; 6 delen 21. 1877-1927
7. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk, 1177-1952; 6 delen 22. 1927-1933
8. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk, 1177-1952; 6 delen 23. 1933-1936
9. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 16. Stukken betreffende het overbrengen naar het nieuwe kerkgebouw en het aanpassen van het bestaande orgel, 1973
10. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1.1. Stukken van algemene aard Notulen, 2. 1910-1923.
11. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1.4. Financiën Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk 1877-1952; 6 delen 25. 1877-1922 (contraregister)
12. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1. Kerkenraad 1.1. Stukken van algemene aard Notulen, 1877-1983; 8 delen 4. 1930-1949
13. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1. Kerkenraad 1.1. Stukken van algemene aard Notulen, 1877-1983; 8 delen 6. 1958-1966
14. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1. Kerkenraad 1.2. Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 15. Stukken betreffende de bouw en ingebruikname van een nieuw kerkgebouw, 1966-1975.
15. Boek: Jaap Brouwer: Johan van Meurs - een studie over pionierend orgeladviseur
16. Archief Jaap Brouwer
17. Boek: G.J. Kok Vaak was het ploegen op rotsen blz. 325
18. Tijdschrift: de Mixtuur nr. 16 april 1975, W.D. van der Kleij en W.H. Zwart, Uit de tijd der 'Standaard'isering, 325-334 Interview met Hendrik Gerrit Kamphuis
19. www: https://reliwiki.nl/index.php/Sleen,_De_Koepen_6_-_Gereformeerde_Kerk_(1877_-_1975) (oude kerk) (18-02-2025)