Sleen, Gereformeerde kerk

Informatie over de kerk

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 7 oktober 2016
 - Andreas Nikolaus Vetter (1666-1734) Allein Gott in der Höh sei Ehr  Registratie: HW: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4' en Mixtuur Pedaal Subbas 16' gekoppeld aan HW en NW met Dulciaan 8'
 - Johann Gottfried Walther (1684-1748) Allein Gott in der Höh sei Ehr Registratie: NW: Holpijp 8', Fluit 8', Octaaf 2' en Nasard 1 1/3'
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: HW + NW plenum
 - Matthew Camidge (1758-1844) Gavotte Registratie: HW: Prestant 8'en Roerfluit 8' NW: Holpijp 8'en Fluit 4'


Foto oude kerkgebouw (17)

Orgel:

1918: Aanschaf psalmboek van ten Kate (11)

1919: Volgens het kasboek uit 1919 wordt in dat jaar een orgel aangekocht van de orgelmaker Jan Proper uit Kampen voor het bedrag van Hfl 780,= (06)

Klik op de afbeelding voor een vergroting


De standaard 11-03-1919

Er worden ook bedragen gemeld voor een Warringa van Hfl 742,10 en 4,88. Misschien is dit bedrag besteed voor het maken van een balkon voor het orgel.
Het bedrag van hfl. 183,= voor G. de Vries is waarschijnlijk voor schilderswerkzaamheden. Sleen kent nog steeds een schildersbedrijf de Vries.
Uit de berekening blijkt dat men van de bijdragen van de gemeenteleden voor het orgel zelfs nog Hfl 5,12 over houdt!
De Hfl 25,= die G. Lubbers had toegezegd wordt afgetrokken van de ontvangsten, maar Lubbers betaald later het bedrag alsnog. (06)

H.J. van der Linde is vanaf het begin organist geweest. We zien regelmatig betalingen aan hem van ca. Hfl 5,= Dit was echter niet voor het orgelspelen, maar voor de aanschaf van avondmaalsbrood. Hij was nl. bakker van beroep.
Het orgelspelen zal hij Pro Deo hebben gedaan. In 1920 een betaling aan v.d. Linde van Hfl 47,57 zonder omschrijving .(06)

In de kerkenraadsnotulen van 1919-1920 is het proces van de aankoop van het orgel ook goed te volgen. (10)
 - 12 dec 1918: De voorzitter meldt dat er een aanbieding is binnen gekomen voor een orgel. DE prijs bedraagt Hfl 750,= Er zijn al toezeggingen gedaan voor geldelijke bijdragen. Afgesproken wordt de gemeente op een avond bijeen te roepen voor het nemen van een beslissing.
 - 17 jan 1919: Er wordt snel besloten. Al in januari wordt er een opdracht aan Warringa verstrekt voor het maken van een balkon voor het orgel voor de prijs van Hfl 647,90. Ook wordt er besloten dat er een commissie die toezicht zal houden op de werkzaamheden.
 - Maart 1919: De verlichting op de orgelgalerij moet de donderdag na deze vergadering gereed zijn. Tevens dienen er op de galerij stoelen beschikbaar te zijn voor de organist en de orgeltrapper. Ondanks de aanwezigheid van electriciteit in de kerk wordt het orgel blijkbaar niet voorzien van een orgelmotor voor de windvoorziening. Tijdens de ingebruikname zal eerst ds. ter Meulen spreken, dan iemand van de kerkenraad en daarna H.J. Njkamp en andere sprekers, voorzover de tijd dat toelaat. Als eerste organist wordt benoemd H.J. van der Linde, met als reserves H.J. Nijkamp en mevr. ter Meulen.
 - 27 mei 1919 De versiering van het orgel met ornamenten wordt bediscussieerd. Men komt niet tot een besluit.
 - 25 aug 1919 Er komt een nieuwe betimmering en de kerk wordt gewit. Blijkbaar is het rgel nog niet geplaatst.
 - 29 okt 1919 De discussie over het aanbrengen van versiering wordt wederom aangehouden.
 - 25 nov 1919 Er wordt besloten de versieringen voor het orgel aan te schaffen voor hfl 101,24
 - 23 jan 1920 Er wordt besloten de verzekering te verhogen tot hfl 10.000,= wegens de aanschaf van het orgel.

1919-1934: In de kasboeken daarna zien we maar 1x nog een betaling aan Proper van Hfl 15,40 Vermoedelijk voor een stembeurt.(06)


Daarna zien we enkele geen betalingen voor stembeurten. Vanaf 1926 jaarlijkse betalingen van rond de Hfl 15,= aan van Loghem. Jan Proper was in 1922 overleden. Zijn zoon Dirk Proper zetten de orgelmakerij voor met vnl. onderhoud. Hij kreeg blijkbaar dit orgel niet in onderhoud. (06) en (07)


Geschiedenis huidige orgel:

Ca. 1900 Groningen: Het orgel is waarschijnlijk door van Oeckelen gemaakt als interim-orgel bij restauraties. (15)
Vermoedelijke dispositie:
Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8',  Roerfluit 8', Viola da Gamba 8', Octaaf 4', Fluit 4',  Cornet discant III
Pedaal: aangehangen


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-03-1910
Het orgel zou ook kunnen zijn gebruikt tijdens een uitvoering van de Mattheus-Passie in Groningen

1912 Groningen: Het orgel wordt gekocht door de Christelijk Gereformeerde Jeruzalemkerk(01) in Groningen.

Foto uit het archief van de Jeruzalemkerk. (16) Klik op de foto voor een vergroting

1933: 28 feb Discussie over invoering van gezangen. Men stelt een beslissing over invoering nog even uit. De kerkenraad is bang voor stemmingmakerij. Het gevaar van een scheuring acht men niet zo groot.
11 april: Weer een discussie over de gezangen. De tekst van het verslag is echter dermate vaag dat onduidelijk wordt wat men nu uiteindelijk besluit. Wel stuurt men een brief naar de synode om te verzoeken het invoeren van het zingen van gezangen per gemeente vrij te stellen om in te voeren. (12)

1934/1935 Sleen: In de kerkenraadsvergadering van 5 nov 1934 legt organist van der Linde uit dat de mechaniek niet meer goed functioneert. Ook is het orgel voor de groeiende gemeente qua klank niet sterk genoeg.
Een dure restauratie lost dit probleem niet op. Inmiddels is vd. Linde met een delegatie op bezoek geweest bij Ruif in Dedemsvaart voor een 2e-hands orgel, maar dit instrument bleek te licht van klank te zijn.
Op 16 november (01 en 02) wordt gemeld dat organist vd. Linde met de auto samen met een paar gemeenteleden naar Groningen is geweest. In de Christelijk Gereformeerde kerk aldaar is een 2e-hands orgel te koop voor hfl 1.000 en is nog maar 14 jaar oud. (GJP: Het orgel was aardig wat ouder - 1896 -, maar blijkbaar veronderstelde men dat het orgel in de Chr. Ger. kerk nieuw was geplaatst). Hij raadt aan het instrument aan te kopen voor deze zeer billijke prijs. Er wordt na stemming besloten het orgel aan te kopen via een lening en die in 20 jaar af te lossen. Een orgelcommissie wordt gevormd die een en ander zal begeleiden en ook de gemeente zal rond gaan voor bijdrages.
Op 3 december wordt gesproken over details rond de plaatsing van het orgel. De hoogte van het orgel is 385 cm, terwijl de afstand tussen het plafond en de vloer van de galerij maar 340 cm is. Het balkon moet met 40 cm worden verlaagd en met 200cm vergroot. Door de vergroting van de galerij kunnen er ook 15 extra zitplaatsen worden gecreëerd. Orgelmaker Spiering heeft de metingen verricht.
Op 18 januar1 1935 wordt besloten dat de orgelcommissie de bouw van de nieuwe galerij voor haar rekening zal nemen. De kerk zorgt voor de extra 15 zitplaatsen.
Op 8 maart wordt geregeld dat de orgelpomper Will. Tijben een plaats bij orgel  krijgt.
Op 12 juni 1935 wordt besloten dat E. Brouwer het front van het orgel zal schilderen, maar ook de balustrade, 2 tuinbanken en 4 tuinstoelen. Dit alles tezamen voor een bedrag van hfl 55,=. In de vorige vergadering wordt nog geconstateerd dat de werkzaamheden nog niet hebben plaats gevonden vanwege ziekte. (12)
Het orgel wordt verkocht aan de Gereformeerde kerk van Sleen. De plaatsing te Sleen werd uitgevoerd door Spiering uit Dordrecht.
Het is onbekend wat er met het vorige orgel, dat in 1919 door Proper werd geleverd, is gebeurd en waarom het werd vervangen.


De Nederlander 16-01-1935, Emmer courant 18-01-1935

1936: Betaling aan orgeltrapper G. Katerberg van Hfl 1,= en onderhoud orgel van Hfl 15,00 (07)


1944: Plaatsing van een windmachine.
Subbas op het pedaal als pneumatische transmissie van de Bourdon 16'
Cornet discant vervangen door Mixtuur discant.
De Viola da Gamba wordt vervangen door een octaaf 2'
Deze werkzaamheden worden vermoedelijk uitgevoerd door H.G. Kamphuis. (04)
In de kerkenraadsvergadering van 14 febr 1944 is er een discussie over het aanhouden van de tremulant door de organist. De voorzitter zal hierover contact opnemen met de organist. In dezelfde vergadering wordt besloten W. Tijben een vergoeding te geven voor het jarenlang belangeloos treden van de orgelbalgen. Dit bevestigt bovenstaande informatie voor het plaatsen van een windmotor. (12)


Provinciale Drentsche en Asser courant 18-02-1950

1956: H.J. van der Linde wordt lid van de Gereformeerde Organisten Vereniging


Organist en eredienst (1956 november)

1962: Verschueren. De pneumatisch transmissie van de Bordon 16' vervangen door een pedaallade, met daarop de C-a van de Bourdon 16' van het manuaal. (04)
In de kerkenraadsvergadering van 26 januari komen de kosten van de orgelrestauratie aan de orde. Dit bevestigt de informatie uit de orgelencyclopedie. (13)

1965: H.J. van der Linde, de organist van de kerk overlijdt.
Net voor die tijd wordt in de kerkenraadsvergadering van 15 maart besloten in de dienst van 17 maart een blijk van waardering aan vd Linden te geven, omdat hij al 45 jaar organist in de kerk is. (13)


Bericht uit Organist en Eredienst 1965 nr. 5 van de Gereformeerde Organisten Vereniging (GOV)

In de kerkenraadsvergadering van 30 april wordt voorgesteld dat Frits Geugies als organist vd. Linde kan opvolgen. Hij zal vanauit de kerkenraad worden benaderd.
In de vergadering van 6 mei neemt Frits Geugies zijn benoeming aan. (13)

1966: In een plan (01, 02) van 1 maart 1966 van de architecten H. Geels uit Arnhem voor nieuwbouw van de kerk is er nog sprake van een orgel boven de ingang, met als eis dat het klein en slank moet zijn. (14)


Klik op de afbeelding voor een vergroting.
Foto van de laatste dienst in de oude Gereformeerde kerk. Foto uit de collectie van J. Geugies te Sleen (16)

1973/1974: Er wordt een nieuwe kerk gebouwd op een nieuwe locatie.
Op 15 oktober 1973 stuurt de orgelcommissie een offerte van de orgelmakers Hendriksen & Reitsma (blz. 01, 02, 03, 04, 05) door naar de Bouwcommissie met een voorstel om het orgel over te plaatsen en te wijzigen in een 2-klaviers instrument met vrij pedaal .
Zoveel mogelijk zullen onderdelen uit het bestaande orgel worden hergebruikt.
In de offerte worden 2 varianten aangeboden: 1-klaviesr en 2 klaviers. men kiest voor de 2-klaviers-variant
Samenvattend worden de volgende werkzaamheden uitgevoerd:
 - Overplaatsing van het orgel vanuit de oude kerk naar de nieuwe kerk.
 - Nieuwe kas van sipo-mahonie met gebruikmaking van het bestaande front. Er wordt een onderbouw toegevoegd omdat het orgel nu op de begane grond wordt geplaatst.
 - Restauratie van de bestaande windlade met nieuwe slepen met een verende sleepconstructie, trekvrije bovenplaat. De lade wordt gesplitst voor Manuaal I en II en er wordt ruimte gemaakt voor toevoeging een 8e stem.
 - 2 nieuwe kleine windladen voor het pedaal aan weerszijden binnen in de orgelkas voor de Bourdon 16'. Uitbreiding van 22 tonen naar 27 tonen (C-d')
 - Nieuwe windvoorziening
 - Nieuwe speeltafel met 2 nieuwe klavieren aan de voorzijde met nieuwe toets- en registermechaniek
 - Al het bestaande pijpwerk wordt hergebruikt met toevoeging van een Holpijp 8' en een Quint 1 1/3'.  (09)

Dispositie (* deels of geheel oud register):
Hoofdwerk   Nevenwerk   Pedaal  
Prestant 8'* Holpijp 8' Subbas 16'* 
Roerfluit 8'* Fluit 4'*    
Octaaf 4'* Octaaf 2'*    
Mixtuur II-III* Nasard 1 1/3'    
    Dulciaan (gereserveerd) 8'    
    Tremulant      


Tekening bij de offerte. Klik op de afbeelding voor een vergroting



Foto: Geert Jan Pottjewijd Klik op de foto voor een grotere afbeelding.

1977: Toevoeging van de reeds gereserveerde Dulciaan 8' door Hendriksen en Reitsma.

Dispositie
Hoofdwerk   Nevenwerk   Pedaal  
Prestant 8' Holpijp 8' Subbas 16'* 
Roerfluit 8' Fluit 4'    
Octaaf 4' Octaaf 2'    
Mixtuur II-III Nasard 1 1/3'    
    Dulciaan 8'    
    Tremulant      


Foto: Geert Jan Pottjewijd Klik op de foto voor een grotere afbeelding.


Bronvermelding:
  1. E-Mail van Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002 18:39
  2. Tijdschrift: Het orgel 1976/10 Nieuwe en gerestaureerde orgels door Jan Jongepier
  3. Tijdschrift: De Orgelvriend 1976/12 Orgelbouwnieuws
  4. Boek: het Nederlandse historisch orgel 1894-1901 blz. 141-142 en De Mixtuur nr. 16 blz 334
  5. www: http://reliwiki.nl/index.php/Sleen,_De_Koepen_2_-_Bethaniëkerk
  6. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk, 1177-1952; 6 delen 21. 1877-1927
  7. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk, 1177-1952; 6 delen 22. 1927-1933
  8. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk, 1177-1952; 6 delen 23. 1936
  9. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 16. Stukken betreffende het overbrengen naar het nieuwe kerkgebouw en het aanpassen van het bestaande orgel, 1973
  10. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1.1. Stukken van algemene aard Notulen, 2. 1910-1923.
  11. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1.4. Financiën Kasboeken van ontvangsten en uitgaven van de kerk 1877-1952; 6 delen 25. 1877-1922 (contraregister)
  12. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1. Kerkenraad 1.1. Stukken van algemene aard Notulen, 1877-1983; 8 delen 4. 1930-1949
  13. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1. Kerkenraad 1.1. Stukken van algemene aard Notulen, 1877-1983; 8 delen 6. 1958-1966
  14. Drents Archief: 0423 - Gereformeerde Kerk te Sleen 1. Kerkenraad 1.2. Stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen 15. Stukken betreffende de bouw en ingebruikname van een nieuw kerkgebouw, 1966-1975.
  15. Boek: Jaap Brouwer: Johan van Meurs - een studie over pionierend orgeladviseur
  16. Archief Jaap Brouwer
  17. Boek: G.J. Kok Vaak was het ploegen op rotsen blz. 325