Wapserveen, Hervormde kerk

Informatie over de kerk


Ansichtkaart

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 28 juli 2021
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Holpijp 8', Octaaf 4', Octaaf 2', Mixtuur
 - Toon Hagen (1959): Psalm 24 Registratie: Voorspel: Holpijp 8' Zetting 1: + Octaaf 4', Zetting 2: + Octaaf 2', Zetting 3: + Mixtuur
 - John Travers (1703-1758): Cornet Voluntary Registratie: Holpijp 8', Octaaf 4', Sesquialter
Geluidsopnamen Harro Kraal d.d. 28 juli 2021
 - J.S. Bach Praeludium XV Wohltemperierte Klavier Teil II van Bach BWV 884 Registratie: Fluit 4'

1896: Op 3 november wordt door het College van Toezicht (verbaal 25/14) een vraag uit Wapserveen behandeld voor een geldlening van f 300,- voor de aanschaf van een orgel. De rente bedraagt ten hoogste 3%. Met de aflossing zal worden begonnen als andere schulden zijn afbetaald. Het college wil pas een besluit nemen als er informatie komt omtrent de aflossing. (09)

1897: Op 9 februari komt in het College van Toezicht (verbaal 6/8) de lening weer aan de orde. Er zal vanaf 1900 f 50,- per jaar worden afgelost. De lening wordt door het college goedgekeurd. (08)

1907: De onderstaande berichten bevestigen de plaatsing van 1897 van een orgel. Organist J. Vierhoven vraagt ontslag. Sollicitanten kunnen zich aanmelden bij de kerkvoogdij. Salaris f 50,- per jaar. De sollicitanten moeten een proeve van bekwaamheid afleggen.
In de kerkenraadsvergadering van 28 april wordt H. Booy benoemd als organist, voorzanger en voorlezer. (06)

Provinciale Drentsche en Asser courant 23-02-1907, Het Orgel 1907 maart

1910: H. van der Molen uit Steenwijk levert een orgel. Een collecte levert f 600,- op. Het orgel wordt op 13 november in gebruik genomen. Orgelmaker van der Molen bespeelt het orgel. Het timmerwerk is uit gevoerd door Bolding uit Wapserveen.


Het Orgel 1910 juli, 1910 november



Meppeler Courant 1910-04-13, Provinciale Drentsche en Asser courant 12-04-1910, 06-06-1910


Meppeler Courant 1910-06-08, 1910-11-05


Meppeler Courant 1910-11-16



Foto van het van der Molen-orgel  Geen datering bekend (10)

1955: Op 20 september brengt orgelmaker Johann Reil een rapport uit over het orgel. Het orgel is oorspronkelijk van goede makelij. De orgelkas is van vuren. Van buiten geschilderd en binnen van blank hout. Op meerdere plekken is sprake van houtworm. Om verder verval te voorkomen dient de kas te worden behandeld met Xylamon. De windlade is van eikenhout en zeer goed. Er is geen door- of bijspraak. Het leer van de ventielen is hard geworden en dient te worden vervangen. De speelmechaniek rammelt. Om dit te verhelpen dient het walsraam opnieuw te worden vervilt. De koperdraden van de abstracten dienen te worden vervangen. Het tinnen pijpwerk is zeer goed. Enkele houten pijpen zijn van slechte makelij en dienen te worden vervangen door pijpen van orgelmetaal. De ontstemming wordt veroorzaakt door deze pijpen. Het orgel moet worden schoongemaakt. De kosten van de werkzaamheden worden geschat op f 1.460,-.
Extra:
- Vervanging van het 12-tonige pedaal door een pedaal van 27 toetsen met een nieuwe orgelbank
- Het orgel heeft twee 2-voets registers. De Octaaf 2' zou kunnen worden opgeschoven tot een Quint 3'.
De extra's worden ingeschat op f 480,- (04)

1958: J. Blok, die 15 jaar organist is geweest, wordt opgevolgd door dhr. van 't Hull (Heel?) uit Kallenkote.

Provinciale Drentsche en Asser courant 29-12-1958

1959: De nieuwe organist geeft een orgelconcert.

Provinciale Drentsche en Asser courant 17-01-1959

1960: Op 7 oktober stuurt orgelmaker G.A.C. de Graaf een prijsopgave voor een nieuw orgel. Na overleg met een verwarmingsdeskundige is geconcludeerd dat de begane grond de beste plaats is voor het orgel. Het orgelbalkon verstoort de kerkruimte en zou dan kunnen worden afgebroken. De predikantenkleedkamer zou dan sterk kunnen worden verkleind tot een quasi-tochtportaal.  (04)

1961: Op 7 januari schrijft de kerkvoogdij naar het Provinciaal College van Toezicht over de plannen voor een nieuw orgel. Het huidige orgel is versleten. Restauratie van het bestaande orgel en aanschaf van een nieuw orgel zullen ongeveer evenveel kosten. Voor het nieuwe orgel is er een prijsopgave van orgelmaker G.A.C. de Graaf van f 8.500,- voor een orgel met 6 registers.
Er zijn plannen voor een nieuwe kerkverwarming. Aan het college wordt gevraagd toestemming te geven voor een lening. Ook zal in de gemeente een financiële actie plaats vinden om het te lenen bedrag terug te brengen.
Op 15 maart vraagt de kerkenraad advies aan de Hervormde Orgel Commissie (HOC) om het huidige orgel te vervangen door een nieuw instrument. Het oude is versleten en door houtworm aangetast.
Opmerkingen in de brief:

Op 24 maart antwoordt de HOC. dat dhr. C. Edskes langs zal komen en een advies uitbrengen. Dit advies kost f 60,-
Op 29 maart stuurt de kerkenraad een verduidelijking van hun vraag. De kerk wordt gerestaureerd en men wil graag dat het orgelbalkon verdwijnt. Dit moet echter nog worden overlegd. Er is dus een orgel nodig dat op de begane grond kan worden geplaatst. Ook zal de huidige verwarmingsinstallatie worden vervangen. Van het orgel is een gedetailleerd rapport beschikbaar. Het is dus niet nodig dat een adviseur van de HOC de kerk bezoekt. Men heeft de orgelmaker G.A.C. de Graaf op het oog en is er al een dispositie afgesproken:
Manuaal: Holpijp 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Sesquialter II discant, Mixtuur III.
Pedaal: Aangehangen
De windmotor kan worden hergebruikt. Na inlevering van het oude pijpwerk zou het orgel f 8.500,- moeten kosten. Men wil alleen advies over deze aanschaf en verder geen extra kosten maken.
Op 25 april vraagt de kerkvoogdij aan de Rijksdienst voor Monumentenzorg dat ze het orgelbalkon willen verwijderen en het versleten orgel op het balkon willen vervangen. Is het mogelijk een subsidie te verkrijgen?
Op 21 juni schrijft de HOC dat zij niet bereid zijn alleen 'op papier' te adviseren. Voor een goed advies dient de kerkruimte bezocht te worden. Ook is de orgelmaker De Graaf bij de HOC te weinig bekend om een oordeel over deze orgelmaker te kunnen hebben. Ook kent de HOC het bestaande orgel niet. Misschien is het een orgel met monumentale waarde. Voor de bouw van een orgel is toestemming nodig van de kerkvoogdijkamer en een advies van de HOC.
Op 27 juli vraagt de predikant advies van Ir. L.E. Wisse over de verwarming van de kerk. De huidige kachel was een van de oorzaken van de slechte staat van het orgel.
Op 1 augustus reageert de kerkenraad op de brief van de HOC. De kerkenraad heeft geen bezwaar omtrent het bezoek van de orgeladviseur omdat het gaat om de kerkruimte in combinatie met het geplande orgel. Er is al eerder bericht naar de HOC gestuurd dat het huidige orgel geen monumentale waarde heeft.
Op 3 augustus geeft Ir. Wisse antwoord op de vraag over de verwarming. Hij raadt een warme-luchtverwarmingsinstallatie aan en noemt enkele voorbeelden in de buurt van zo'n installatie.
Op 19 oktober doet G.A.C. de Graaf verslag van een ontmoeting die hij zou hebben met Erné en Hülsmann van de HOC. Er zou een orgel in Hilversum bezocht worden. Dit gesprek ging mis, omdat De Graaf problemen had met zijn auto. Ook had hij liever dat zijn nieuwste orgel in Ter Aar bezocht zou worden. Hij geeft de dispositie door van het oude orgel in Wapserveen.
Violon 16' discant
Prestant 8' Groot octaaf gecombineerd met Holpijp 8' Front zink 21 tinnen pijpen op lade
Holpijp 8' 12 pijpen eiken, 12 pijpen vuren, 30 pijpen tin
Octaaf 4' 2 pijpen in het front, 10 pijpen conisch van hout, 42 pijpen tin
Open fluit 4' 6 pijpen gedekt
Woudfluit 4' van c. (?)
Octaaf 2'
Sleeplade. Goede schepbalg. Waarde f 2.000 (02) (04)

Op 15 december schrijft de HOC aan de kerkvoogdijkamer van Drenthe over de mislukte afspraak met De Graaf. De HOC heeft al wel een bezoek aan de werkplaats kunnen brengen en probeert binnenkort het orgel in Ter Aar te bezoeken.


Tekening links door G.A.C. de Graaf. Tekening rechts door een onbekende tekenaar (05) (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

1962: De HOC biedt op 16 januari zijn excuses aan voor de trage gang van zaken en betreurt het dat men het werk van deze orgelmaker niet heeft kunnen beoordelen. De HOC gaat akkoord met een orgel op de begane grond en acht de het orgel voldoende voor een kerk van deze grootte. Een afschrift gaat naar de kerkvoogdijkamer van Drenthe.
Op 16 maart geeft het Provinciale College van Toezicht toestemming om een bedrag van f 8.000,- te lenen tegen 3% met een looptijd van 20 jaar. In een andere brief geeft het college toestemming voor de bouw van het orgel voor f 10.200,-.
Op 7 juni stuurt de kerkvoogdij een brief met een tekening van het interieur na de verbouwing naar de Bouw- en Restauratiecommissie van de Hervormde Kerk. Architect is Th. G. Verlaan uit Zwolle, orgelmaker is G.A.C. de Graaf. Ook zoeken ze duidelijkheid welk verwarmingssysteem te kiezen.
Eveneens op 7 juni gaat er een brief naar de HOC met een tekening van het nieuwe orgel en de dispositie. Alleen de oude windmotor wordt hergebruikt. De prijs bedraagt f 10.200,-. De HOC heeft nog steeds geen contact gehad met de orgelbouwer. De kerkvoogdij beslist dan ook geen gebruik meer te maken van de diensten van de HOC.
Op 8 september stuurt de kerkvoogdij een brief naar het ministerie om subsidie aan te vragen voor het herstel van de kerk. In de brief wordt ook het oude orgel genoemd. Het orgel is omstreeks 1910 gebouwd van slecht materiaal. Het voor het orgel gebouwde balkon ontsiert de kerk. Een restauratie van het orgel wordt afgeraden. Het orgel moet worden vervangen door een nieuw instrument. In de begroting voor de restauratie wordt f 10.200,- opgenomen voor het nieuwe orgel en het slopen van het oude orgel.
Op 15 oktober keurt het provinciaal college van Toezicht 'Plan B' voor de restauratie van het interieur goed. De aanschaf van een nieuw orgel was al eerder goedgekeurd. (02) (04) (07)


Friese Koerier: onafhankelijk dagblad voor Friesland en aangrenzende gebieden 09-11-1962



(05) (klik op de afbeeldingen voor een vergroting)


(05) (klik op de afbeelding voor een vergroting)

1963: Op 17 januari vraagt de kerkvoogdij aan het Grootboek van de Hervormde Kerk of het mogelijk is een lening af te sluit van f 16.000,-. Men is in staat om per jaar f 1.200,- tot f 1.300,- af te lossen.
Het restauratieplan van architect Th. G. Verlaan uit Zwolle dateert van 29 januari. (04)
Het nieuwe orgel wordt in 1963 geplaatst.


Foto (01)

De 2 luiken zijn geschilderd door Frans van de Veen, kunstschilder te Havelte. Op het linker luik is de verwoesting van Sodom geschilderd met in het midden de vrouw van Lot, die in een zoutpilaar veranderde, omdat ze achterom keek; drie zonnen aan de bovenkant en onderaan Lot met zijn twee dochtertjes die op weg zijn naar de stad Zoar. Op het rechterluik aan de bovenkant het Nieuwe Jeruzalem, links drie vrouwenfiguren met het gezicht naar boven en rechtsonder een figuur die omkijkt.


Meppeler Courant 1963-08-09. Klik op de afbeelding voor een vergroting


Meppeler Courant 1963-08-21 Discussie over orgels tussen H. Smit en de schrijver van het artikel Koen Greven van 1963-08-09 (Zie hierboven) Klik op de afbeelding voor een vergroting


Foto: nr. B 45596-81 1972 (10)


Foto: nr. MZ11324000203 13-07-1966 (11)

Dispositie:

Manuaal  
Holpijp 8' (b/d)
Prestant 4' (b/d)
Roerfluit 4' (b/d)
Octaaf 2' (b/d)
Mixtuur III (bas)
Sesquialter II (discant)

Onbekend tijdstip: De oorspronkelijke luiken zijn vervangen door twee nieuwe exemplaren


Foto Geert Jan Pottjewijd d.d. 28-07-2021 (klik op de afbeeldingen voor een vergroting)

2008: Er is begonnen met het inzamelen van gelden voor het restaureren van kerk en orgel


Meppeler Courant 2008-06-18


Het orgel met de nieuwe luiken (01)

2015: Het orgel is gerestaureerd door Mense Ruiter. Het pijpwerk is uitgenomen en door vrijwilligers schoon gemaakt.
De windlade is gerestaureerd in de werkplaats te Zuidwolde. De winddruk is iets verhoogd en het pijpwerk is opnieuw geďntoneerd en gestemd.
De Mixtuur is teruggebracht van 3 sterk naar 2 sterk. (03)
Het orgel staat nu linksachter in de kerk. De luiken zijn opgeslagen op het orgelbalkon.


Foto Geert Jan Pottjewijd d.d. 28-07-2021 (Klik op de foto voor een vergroting)

Bronvermelding:

  1. www: https://reliwiki.nl/index.php/Wapserveen,_Oosteinde_31_-_Protestantse_Kerk (04-03-2025)
  2. Archief Lambert Erné Universiteit Utrecht
  3. Blad met gegevens over de laatste restauratie van de begeleider vanuit de kerk Antoon Vermeulen.
  4. Drents Archief: 0401 Nederlands Hervormde Gemeente Wapserveen 74 Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgaande stukken; 1920-1963
  5. Drents Archief: 0401 Nederlands Hervormde Gemeente Wapserveen 88 Tekeningen betreffende de restauratie van kerk en orgel; 1962
  6. Drents Archief: 0401 Nederlands Hervormde Gemeente Wapserveen 2 Register van handelingen van de kerkenraad, 1837-1909
  7. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 1612 Wapserveen, Wapserveensestraatweg 31 (NH kerk); 1961-1987
  8. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 97 1897
  9. Drents Archief: 0446 Provinciaal College van Toezicht Hervormde Gemeenten 96 1896
  10. www: http://kerk-wapserveen.nl/  (28-07-2021)
  11. Beeldbank Drents Archief
  12. www: http://www.kerkeninbeeld.nl (04-03-2025)