Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 19 augustus 2022 - J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576
Registratie:
Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Octaaf 2'. - Johann Silvester
Ponten (1855-1928) :
Mater-Dolorosa uit Mosmans II Registratie: Holpijp 8', Viola da Gamba
8' later + Prestant 8'. - Marcel Dupré (1886-1971):
Veni Sancte
Spiritus uit Opus 28. - Marcel Dupré:
Vor deinem Thron tret
ich uit Opus 28.
1852: Benoeming van een koster
en voorzanger. Niet de nieuw benoemde onderwijzer Kampinga wordt benoemd maar H.
Vrieling. Provinciale
Drentsche en Asser courant 27-02-1852
1881/1882:
Volgens onderstaande krantenberichten uit 1881 en 1932 is er vanaf 1881 een huisorgel
gebruikt. Het orgel is door dhr. Van Steijn in bruikleen aan de kerk afgestaan.
Het stond vermoedelijk op de begane grond gezien de tekst: '[...] besloten tot
het maken van eene sierlijke verhevenheid, waarop het orgel zal geplaatst worden'. Het krantenknipsel uit 1932
komt ook voor in de verzameling van Van Meurs. (02) Provinciale Drentsche en Asser courant 05-04-1881, Nieuwsblad van het Noorden
10-09-1932
1882: Op 28 maart komt in
verbaal 20 bij het College van
Toezicht het orgel van Vries aan de orde. De kerkvoogdij vraagt of de f 300,- die voor de aflossing van schulden
is bestemd
gebruikt mag worden voor het plaatsen van een orgel. Het College is van mening
dat dit geld beter voor de aflossing kan worden gebruikt. Voor het orgel kan dan
een nieuwe lening worden gesloten. Op 18 april wordt de zaak weer besproken
in verbaal 21. In de tekst is er sprake
van het plaatsen van een orgel met daarvoor een orgelfront. (14)
Ook in een brief van 7 april 1882
wordt er gesproken over een orgel met daarvoor een 'orgelfront'. De totale kosten worden
gesteld op f 400,- (10) Uit een later krantenbericht van 19 april 1887 blijkt
dat het gaat om een harmonium of seraphine-orgel.
1883: Koster/voorzanger en hoofdonderwijzer Vrieling overlijdt.
De advertentie door de gemeente voor een nieuwe onderwijzer en de advertentie
van de kerk voor een koster/voorzanger/organist staan onder elkaar. Provinciale
Drentsche en Asser courant 02-07-1883, 03-07-1883
1886:
In het tijdschrift Het Orgel 1886-03 plaatst Van Oeckelen een advertentie
waarin twee orgels worden aangeboden. De dispositie van het tweede orgel voor
f 1600,- komt exact overeen met het in Vries geplaatste orgel. Op 10 mei
wordt ter sprake gebracht dat men door vrijwillige bijdragen geld bijeen wil
brengen voor de aanschaf van een eigen kerkorgel. Er is al voor f 900,-
ingetekend. Dit is echter nog niet genoeg voor de aanschaf van het orgel en de
vertimmering van de orgelzolder. Er wordt besloten een lening te sluiten van
niet meer dan f 800,- voor het ontbrekende bedrag. (10)
Het Orgel 1886-03
1887: Van Oeckelen plaatst een eenklaviers mechanisch
sleeplade-orgel een met aangehangen pedaal van C - a1. Het wordt uit
voorraad geleverd. Op 6 januari
wordt door het College
van Toezicht (verbaal 1) een
aanvraag van de kerkvoogdij behandeld. Men wil een lening van f 800,-
afsluiten voor de gedeeltelijke financiering van de aanschaf van een orgel. In
een brief van 30 december 1887 wordt beschreven dat het orgel wordt aangeschaft
op 'aandrang van zeer vele leden'. Er is via een intekenlijst al f 900,-
beschikbaar. Op 23 februari geeft het College van Toezicht toestemming
(Verbaal 6/4) voor het afsluiten van
de lening. Op 3 mei tekent het College van Toezicht in
verbaal 14/3 aan dat de kerkvoogdij heeft gemeld dat de lening in 1891 zal zijn afgelost.
(15) Op
26 maart is er bericht van het
college van Toezicht dat de lening van f 800,- is goedgekeurd met dien verstande
dat de lening in 1891 moet zijn afgelost. (10) Het orgel
wordt op 19 april in gebruik genomen met medewerking van het Vriezer mannenkoor
onder leiding van de heer Overdiep. De heer van Stein (burgermeester van
Nijeveen) was uitgenodigd om het nieuwe orgel te bespelen, maar hij was
verhinderd. De eigen organist bespeelde het orgel bij de ingebruikname.
Dispositie:
Manuaal:
C - f3
1. Bourdon
16' b/d
3. Prestant
8'
4. Holpijp
8'
5. Viola di Gamba
8'
6. Octaaf
4'
7. Spitsfluit
4'
8. Octaaf
2'
9. Cornet
5 sterk
Samenstelling Cornet:
c': 4 - 2 2/3 - 1 3/5.
Provinciale
Drentsche en Asser courant 18-04-1887, 19-04-1887
1888: Bij de
plaatsing van het orgel moesten voor het orgelbalkon openingen in de kerkmuren
worden gemaakt Nieuwe Drentsche
Volksalmanak 1888 blz. 66
1892: De gemeente en
kerkvoogdij plaatsen een advertentie voor schoolhoofd en een koster-organist. De
functie van koster-organist levert een vrij woning en f 300,- per jaar op.
Onderwijzer J. Vrieling krijt een tijdelijke benoeming als opvolger van dhr.
Overdiep.
Provinciale Drentsche en Asser courant 09-03-1892, 10-03-1892, 14-03-1892,
15-03-1892
Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (06)
1906 Orgelblaasbalgtrapper Hajo Wolters 2x f 8,00 (daarna ieder jaar 2x f 8,-)
Onderhoud orgel f 10,00 1908: Betaald aan L. Popken voor het vernissen van
het orgel f 20,- en aan H. Timmer f 8,32 1909: juni P. van Oekelen f 10,-
1912:
Verzekerde bedragen voor kerken en orgels uit het Synodeverslag 1912 Handelingen van de
97ste Gewone Vergadering van de Algemeene Synode der Nederlandsche Hervormde
Kerk, ten Jare 1912
Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (06)
1912: juli? betaald aan P. van Oekelen f 10,- 1913 20 november betaald aan M.
Staal f 8,10 1914 25 mei P van Oekelen f 10,- 1915 H.R. Offerhaus f 2,50
Dezelfde f 2,50 1916 Orgelblaastrapper H. Wolters f 10,0, A. Rossing f 3,50,
H. Smit f 7,-, H. Kiers f 3,50 Onderhoud orgel P van Oekelen f 10,- 1917
orgelblaastrapper f 14,50 en 15,50 17 augustus van Oekelen f 10,- 1918
orgelblaastrapper f 50,- 1922 orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel H.
Thijs f 10,- R. Smits f 5,-
1923:
Organist H. Reinders wordt lid van de Nederlandse Organisten Vereniging. Het Orgel 1923-09
Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (06)
1928 Organist f 300,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel H. Thijs f 10,-
1932 Organist f 300,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel W B Wekker? f
23,-
1932: H. Reinders neemt ontslag als organist en wordt opgevolgd
door J. Vrieling. Nieuwsblad van
het Noorden 10-09-1932, Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1934
193x: Johan
van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier. (17)
Klik op
de afbeelding voor een vergroting
Registers van inkomsten en uitgaven
1906-1949 (06)
1934 Organist f 300,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel f 12,-
1937 Organist f 150,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel f 12,- 1939
Vanaf dit jaar wordt geen orgelblaasbalgtrapper meer vermeld en is zo goed als
zeker een windmotor geïnstalleerd. 1940 Organist
nihil Onderhoud orgel f 12,- + f 8,50 H. Vegter 1942 H. Vegter f 12,- 1943
H. Vegter f 12,- 1947 organist en orgelstemmen f 70,10 Koolsma f 50,- H.
Vegter f 20,10
Kasboek 1942-1950 (11) 1942 1
augustus vervolgbundel gezangen (Worp) f 4,70 1942 5 oktober kosten stemmen
orgel H. Vegter f 12,- Vertering bij Homan H. Vegter f 2,17 1943 16 mei
Belooning tijdelijke organist N. Koolma f 22,50 1943 19 oktober stemmen orgel
H. Vegter f 12,- 1946 9 december kosten stemmen orgel f 20,0 1947 26 maart
kosten stemmen orgel f 20,- 1947 31 december traktement organist f 50,-
1948 3 juli traktement organist 1e halfjaar f 100,- 1949 16 februari
traktement organist f 100,- 1949 3 juli idem 1949 31 dec idem 1950 7
augustus Aan organist voor extra dienst aan het orgel f 27,25 1950 1
september Nota H. Vegter voor stemmen en repareren orgel f 22,50 1950 11
oktober Orgelhuur H.... f 186,35
1946: In het
boekje Nederlanders, Drenthen en als ondertitel De
noodklok luidt.. door E.W. de Fielliettaz Goethart worden de
restauratieplannen van de kerk beschreven. Het orgel wordt niet genoemd.
1947: De kerkvoogdij plaatst een advertentie voor een organist. Provinciale
Drentsche en Asser courant 30-08-1947
1946-1949: De kerk wordt in deze periode gerestaureerd. De orgelmaker H. Vegter
uit Usquert krijgt in 1948 de opdracht het orgel te demonteren en op te slaan. Hij
breekt echter zijn been,
zodat Mense Ruiter dit werk van hem overneemt. De opbouw van het orgel in 1949
wordt door Vegter verzorgd. Hij heeft ook het onderhoud en stemwerk (01).
Tijdens de restauratie wordt een dagboek
(07) bijgehouden. Daarin staat het volgende over het orgel
vermeld: - '23 t/m 28 februari 1948 Deze week werd door de orgelbouwer
Mense Ruiter uit Gron. het orgel verwijderd en tijdelijk opgeslagen op de zolder
van de landbouwschool.' - '14 t/m 19 februari 1949 De orgelgalerij werd
nog 20 cm lager gebracht en de hoofdbalk hiervan verdekt.' - 19 t/m 23
april 1949 'Begonnen met de opbouw van het orgel door de orgelbouwer H. Vegter
uit Usquert. - '25 t/m 30 april Doorgegaan met de opbouw van de
voetverwarming en de bouw van het orgel.' - '2 t/m 7 mei Doorgegaan met
het aanbrengen van de voetverwarming en de opbouw van het orgel wat deze week
goed vorderde.' - '9 t/m 14 mei Doorgegaan met het in orde brengen van
het orgel - '16-21 mei schilderen van het orgel ... Het klankbord werd
opgesteld evenals de kolommen onder het orgel.' - '23 t/m 28 mei De
schilder ging door met het schilderwerk van het orgel.' - '7 t/ 11 juni
Het orgel kwam deze week gereed.' - '11 t/m 16 juli Op woensdag 13 juli
'49 vond de officiële opening plaats, waarbij een groot aantal belangstellenden
aanwezig waren. 's Morgens werd een kerkdienst gehouden.' (De
orde van dienst is
in het notitieboek geplakt)
Op 22
februari schijft organist J. Vrieling naar Mense Ruiter. De kerkrestauratie is zover
gevorderd dat het orgel binnenkort kan worden herplaatst. Wat zijn de kosten van
herplaatsing? Op 19 maart schijft
Vrieling dat de herplaatsing van het orgel is opgedragen aan dhr. Vegter uit
Usquert. (12) De gerestaureerde kerk wordt op 13 juli weer
in gebruik genomen. Zie
ingebruiknameblad. (13)
1953: Organist Jan Vrieling overlijdt op 87-jarige leeftijd.
Provinciale Drentsche en Asser courant 17-03-1953
1959:
Op 14 december schrijft Mense Ruiter
dat hij een rekening heeft gestuurd voor het stemmen van het orgel. De volgende
stembeurt kan het beste worden uitgevoerd in het voorjaar. Het zou nu ook kunnen,
maar dan moet de kerk worden verwarmd tot de temperatuur die op zondag wordt
gehanteerd. (12)
1961: Op
13 juni komt het orgel aan bod in de
kerkenraadsvergadering. Onlangs is het door Ruiter gestemd. Is er een
verslag? (12)
1975:
In de kerkvoogdijvergadering van 9 april wordt besloten advies over de
restauratie van het orgel aan te vragen bij de hervormde orgelcommissie (HOC) in de
persoon van dhr. Hülsmann. Op 16
oktober doet Ruiter een aanbod voor het leveren van een nieuwe windmachine
voor f 4.350,-. Verder wordt het orgel winddicht gemaakt en uitgesteld onderhoud
gepleegd. De levertijd van een windmachine is twee maanden. Plaatsing kan begin
1976. Op 11 november doet Ruiter
een aanbieding om voor f 2.800,- het orgel winddicht te maken en de winddruk op
het oorspronkelijke niveau te brengen. Tevens wordt het orgel gestemd en
geïntoneerd. Uitvoering is mogelijk in december. (12)
Op 18 november constateert de secretaris van de HOC dat het orgel niet voor subsidie in
aanmerking komt. Er wordt een orgelfonds in het leven geroepen. (08)
Op 12 december bericht Ruiter dat de
werkzaamheden zijn voltooid. Het vernieuwen van de dempkist wordt nog niet nodig
geacht omdat er plannen zijn voor een volledige restauratie. De kosten zijn wat
lager uitgevallen omdat het werk minder tijd in beslag nam. (12)
Bron en datum onbekend
1976: In een
brochure van de kerk wordt het orgel kort beschreven: 'Het orgel is in 1885
vervaardigd door Petrus van Oeckelen uit Haren. Het bezit 8 stemmen met in
totaal 468 pijpen. Het instrument is nog in de originele staat. De dispositie
is: Prestant 8', Bourbon 16' gehalveerd, Holpijp 8', Viola da Gamba 8', Octaaf
4', Octaaf 2', Speelfluit 2' en Cornet 5 sterk diskant.'
1978-1979: Restauratie door Mense Ruiter. Op
20 maart 1978 wordt in de
kerkvoogdijvergadering het restauratiecontract met orgelmaker Mense Ruiter
getekend. (08)
Het orgel wordt geïntoneerd op een lagere winddruk van 76 mm (03)
Op 2 juli schijft het bureau
monumentenzorg aan impregneerbedrijf Frans Nooren. Het advies om de kerk twee
weken zo heet mogelijk te stoken na een impregneerbehandeling voor houtworm
heeft desastreus uitgepakt. Dit heeft geleid tot grote krimp in het houtwerk van
de kerk. Graag dit soort adviezen in het vervolg achterwege laten. (13)
2006: Er wordt geprobeerd subsidie te krijgen voor een restauratie. De gemeente Tynaarlo wil 10.000 euro bijdragen aan de restauratie.
Het geld wordt alleen ingezet als het kerkbestuur onvoldoende andere
geldbronnen aanboort.
Het college van kerkrentmeesters heeft verschillende fondsen benaderd. Het is
door vocht aangetast en toe aan een grondige restauratie.
2007: Restauratie door Mense Ruiter. Op 4 september 2007 is het orgel weer in gebruik genomen. Wethouder Harm Assies van cultuur pompt de eerste lucht.
Adviseur Stef Tuinstra schrijft een
brochure naar aanleiding van de
restauratie. De Stichting tot Behoud van het Nederlandse
Orgel geeft een subsidie van EUR 1.500,-. (05)
De Orgelkrant 2008-04 Klik op de afbeelding voor een vergroting
